Ísland - 08.10.1898, Qupperneq 4
156
ISLAND.
Undir fyrfrsögnÍDnI eícuclur feitritað:
Helztu bækur íslenzkar. Og í ár vcrður
þar fyrir aianni cf:;t á, biaði: Ágúst Bjarna-
son: Einar Jónsson: Befsidómur. Mynd.
Eimreiðin, 111. Þetta kerrnir skráia
okkur, að sé ein af heiztu békuuum sem
út hafa komið ú Þlenzku á því herrans
ári 1897. Ef mig minuir rétt, þá er
þctta ofurlítill greinarstúfur, 10—12 línur,
ueðan við mynd í Eirmeiðinni. Og svo
er hver maður, sem akrifað hefur liau í
það tímarit og nokkur öniur, talinn með-
al he’ztu rithöfandanna á árinu. Úr
Aidamótum, Tímariti Bókmentaféiagsins,
Andvara og Búnaðarritinu eru og allar
greinar taldar fram, úr öðrum tímarítum
engin. Dr. Yaltýr öuðmundsson er eftir
bókaskráani að dæma eiana frjósamastur
rithöfuudur á árinu; þar er þess meðal
ann&rs getið, að hann hafi ritað um “riki
og þjóðhöfðingja beimsins11. Mörgura mundi
nú forvitni á að sjá, hvað hinn margum-
talaði stórpólitíkus okkar hefði um þetta
efni að segja, og þá er að fletta upp
Eimreiðinni. Þar verður þá fyrir manni
þur upptalning á ríkjunum og er sagt,
hvo stór þau séu, hvað þjóðhöfðingjarnir
heiti, hvenær þeir hafi fæðst og komið
til vaida, og er til skýriugar látið fyigja
20 myndum í ritinu. Þess er og getið að
doktorinn hafi ritað „Úr öllum áttum“ í
tímarit sitt. En það eru nokkrar srná-
greinar á tæplega hálfri blaðsíðu og efa-
ið samskonar og blöðia flytja undir fyrir-
sögninni: „Hitt og þetta“. í Ameríku
koma út þrjú tímarit á íslenzku: Aida-
mót, Stjarnan og Svafa. Hver smágrein
í Aldamótum er talin meðal „helztu
bóka íslenzkra“, en ekkert um getið,
hvað hin ritin hafl inni að halda. Hin-
um nákvæma og natna höf. bókaskrár-
innar hefur þó sést yfir að telja fram
ýmislegt, sem prentað er á kápu Eimreið-
arinnar, og hefði það þó sómt sér vel í
skránDÍ, t. d.: Til heimaiitunar (augl.)
Eimr. III., Bezta sjókólade (augi) Eim-
reiðin III. o. s. frv.
Að teija upp sérstakar tímaritagreinir
í bókaskránni er ný upptundning höf. í
ár, hver sem hann er. Það hefur
ekki tíðkaat áður. Royud-iir væri ekki
nema rétt að geta um helzta innihild
tímaritanna á einuin stað, þar sem þau
eru nefnd i skránni, og er þó engu meiri
ástæða til að geta þeirra en ýmsra rit-
gerða í blöðunum. Hitt er svo áiappa-
legt, einsog hver maður hlýtur að sjá, að
telja undir fyrirsögninni: „Halztu bæknr
íslODzkar“ sámgreinir eins og þær, sem
nefndar eru hér að ofan.
Ef menn viija hafa bókaskrána fyllri
en hún hetur verið hingað til, þá mundi
það heppilegast fyrirkomulag að geta í
einu !agi við nafn hvers höf. helztu rit-
gerða hans, eins og hér er gert við sum
nöfnÍD. Eða, þótt ekki væru nafngreind-
ar ailar ritgerðir höf., þá værl þess getið,
hvar þeir hefðu skrifað. Það er títt, að
sami maðurinn ritar í mörg blöð og tíma-
rit. Og flestir eru svo gerðir, að þeir
hafa sérstakar mætur á öllu því, sem ein-
hver viss maður ritar og vilja gjarnan
sjá það alt og lesa. Bókaskráin gæti þá
bent mönnum á, hvar það væri að íinna.
T. d. væri getið um það við nafn séra
Matth. að kvæði hefðu komið frá honum
í „Lögbergi“, „Þjóðviljanum“ o. s. frv
Setjum nú svo, að einhver vildi sjá og
lesa alt sem Guðm. Friðjónsson hefur rit-
að árið sem leið og leitaði leiðbeiningar í
bókaskrá Bókmontafélagsins. Þar er getið,
auk fyrirle8tranna, sem komu út í sér-
stöknm bæklingi, um eina smásögu eftir
hann, fremur ómerkilega, í Eimreiðinni.
En í fyrra kom út eftir hann mikið af
kvæðum í „Sunnanfara“ og víðar og mörg
ágæt.
Ef bókaskránni væri breytt í það horf,
sem hér er bent á, yrði hún auðvitað
ofurlítið lengri en verið hefur, en undir
eins að miklu meira gagni.
Skráin yfir útlendar bækur er að lík-
indum ekki mikið notuð og mætti hún
víat missast alveg.
Það eru helztu iunlendar fréttir, og í
þeim íslenzka bókaskráiu, sem út ættu að
koœa af því, sem í „Skírni" er; að öðru
ieyti ætti að Jeggja hann niður.
Undan óyeðri.
Brimið í naustunum nöldrar,
nóttin er lygn og heið,
tunglið glottir á grúfu
grunar skiptapa og deyð.
Tryggur í túni situr
með trýaið spert og hátt,
spangókr yfir sig eða
ýlfrar sárt og lágt.
Hrafninn úr fjöllum flýgur
fljótt og með væugjagust,
steypist úr stálheiðu lofti
og stöðvast á lágri bust.
Þ&r hvessir hann nefið og krunkar
og kyrfir sig góða stund,
skuggar sem vofur væflast
vængjunum þöndum und.
En hundurinn ærist alveg
á því slíkt kukl að sjá,
hann stökkur á vegg upp með voli
og vill hann í burtu hrjá.
Krummi er þó hvergi hræddur,
krunkar með ólánsspá,
hringar í kríngum húsin,
heldur svo bygðum frá.
Tryggur gólar úr garði,
gjálfrið sem bergmál deyr,
en sogin i voginum vsxa,
og vindurinn hvín — enö meirl
Ágúst Bjarnason.
Svar.
Þegar ég hafði lesið ritdóm „ísafoldar"
21. f.m., 57. tbl., sem ég þykist skilja að
hljóði um ræðu þá, er ég flntti á þjóðhá-
tíð Borgfirðinga, og sem stendur í 68. tbl.
N. A., komu mér í hug orð Festusar við
Pál: „Sá mikli lærdómur gerir þig ærð-
ann“. Því jafavel þó ræðan, svo sem hún
er fram sett í blaðinu, geti ef til vill eigi
staðizt alla „kritik“, helzt fyrir það, að
burtu hafa fallið orð á tveim stöðum, þá
finn ég þó ástæðu til eð eegja. að hér sé
sem oftar áfeilisdómum nefnds blc.ðs skelt
á hugsunariítið og tilfinningarlaust, og tek
ég raér það því eigi nærri.
Sam eitt af óteljandi dæmurn um þenn-
an sérþótta má minna á ummæli „ísa-
foldar“ nýlega um séra Jón Bjarnuson,
sem blaðið kallar nýjan stjórnraálahöfund :
„Óhætt er að fullyrða, að í ritrabbi hans
sé eigi nokkur heil brú, ekki nokkurt orð
af viti sagt“.
Hver er nú mestur aulinn? öetið þér
piltar. Svar: Sá, sem ómögulegt á með
að finna orðum sínum stað.
Þorst. Jónsson.
Upphlaupiö á Krít.
Hinn 10. f. m. var skrifað frá bænum
Kanea, að af þeim 100 kristinna manna,
er farist hefðu þar í óeyrðunum hefðu 50
brunnið til dauða í húsum enska konsúls-
ins, er hefðu fiúið þangað undan árásum
Múhameðsmanna.
Sima kvöldið var manntjónið komið
yfir 400 og eignatjónið afarmikið. — All-
ir konsúlarnir leituðu hælis á skipunum
á höfninni.
Eyþórs Felixsonar
verzlun í Reykjavík,
kaupir EINLITA hesta 3—4 vetra, samt
ekki HVÍTA, til 30. þessa mánaðar,
fyrir vörur með peningaverði.
Rvík 4,/10. — ’98:
Gestur Pálsson i 3 sögur
óskast til kaups. — Ritstjóri vÍ3ar á.
Takið eftir!
Nú er aftur kominn þessi ÁÖÆTI
skó og vatnsstigvélaáburður, sem
hvergi fæst betri í bænum
en hjá
Jóhannesi Jenssyni.
Skósmið.
85
86
87
88
Brandur
Menn gleyma: að velja verðnr fyrst;
í viljann er Guða lögmál þyrst.
t>& vilja átt ei að eíns það,
sem er þér fært í hverjum stað;
ei að eins það, sem erfltt er —
þó ætli rétt að sálga þér. —
Nei, þö skalt vilja Ijóst og leynt
í logans ógnir ganga beint.
Ég píslarvotta víst ei sé
í voða-deyð á krossins tré, —
nei, hitt, að kjósa krossins deyð
að kjósa mitt í holdsin.s neyð,
að kjósa andans ógnar-pin,
sjá, einmitt það er lausnin þín.
Agnes
(grlpur um handlegg hans).
Ef krafan hræðir hörð sem nú,
6 hrausti vinur, tala þú!
Brandur
Ef viljinn stenzt í slíkum styr,
þá standa opnar kærleíks dyr,
þá dalar hann sem dúfa hrein
með Drottins friðar viðsmjörs-grein;
en hér í klækja-kuldans voða
í kærleiks stað skal hatur boða.
Já, hatur!
(með hryllingi).
Ó, að heimsstríðs hyggja
í hálfu orði skuli liggja!
(gengur fljótlega inn i húsið).
Agnes
(horflr inn við gættina),
Hann krýpur barns síns kodda hjá;
hann kyppist við som byrgi grát;
hann leggur kinn við lökin smá,
sam loiti ráðs, — sem nær við fát.
Ó, ó, hve mikil elska sönn,
sem önd hans geymir, sterk og sæl.
Sitt barn hann elskar, barnsins hæl
ei bítur enn þá höggormstönn.
(hrópar upp).
Hann hrökkur frá með hræðslu fár!
Ó, hann er fölur eins og nár!
Brandur
(kemur út).
Kom ekkert boð?
Agnes
Nei, ekki neitt.
Brandur
(horflr inn).
Hann brennur, svo er barnið heitt,
og æðar hans með ákefð slá.
En óttast ei!
Agnes
Hvað gengur á?
Brandur
Nei, hræðstu ei.
(litur út eftir veginum).
Svo, — þar sé ég manninn.
Maðurinn
(maður við garðshliðið).
Nú kallar hún þú komir,
Brandur
Strax!
Hvað áttu að segja?
Maðurinn
Leita lags;
hún lá við dogg og sagði þanninn:
„Ég heimta prest, — vil hafa sent;
gef helming, fái ég sakrament".
Brandur
Hvað helming? Nei, seg nei!
Maöurinn
Þá væri
ei nógu hreint, sem fram ég bæri.
Brandur
Hvað, að eins helming, alt er efnt?
Maðurinn
Já, hvað um það, en hreint og beint
það hljóðar svo; ég gloymi seint.
Brandur
Þá sálu þinni er síðast stefnt,
þú sverð að það orð væri nefnt.
Maðurinn
Já!
Brandur
Seg þá henni er hefnr sent,
að hön fái ekkert sakrament!
Maðurinn
Þú manst víst ekki, maður, þá
að móðnr þinni liggur á?
Brandur
Ég þekki engan æðri rétt
í ættlið manns, en fólkið slétt.
Hörð orð,
Maðurinn
Brandur
Hún veit það var ei falt
ef vildi’ hann gefa minna en alt.
Maðurinn
Svo?
Brandur
Segðu gullkálfs minsti moli
í mannsins sál sé skurðgoðs boli.
Maðurinn
Ég vil með svarsins svipu slá
ei sárara en þarf og má.
Kannské’ hana geti glatt sú t-ú
að Guð sé henni bstri’ en þú!
(fer).
Brandur
Sú huggun hefur heyrst, og mest
um heiminn blásið eiturpest;
sú mútan drjúg á dómsins stund
er dómaranum lögð í mund;
sem von er; hér eru víðar dyr;
þeir vissu hvernig gengur fyr;
þeir sáu fyr við svika-spil
að sá hinn gamli slakar til!
(Maóurinn kemur aftur með öðrum)