Ísland - 25.11.1898, Side 1

ISLAND.
II. ár, 4. ársfj.
Reykjavík, 28. nóv. 1898.
44. tölublað.
láttúrusafnifl
er lokað í skammdeginu, frá 27. þeasa
mánaðar.
Ben. Gröndal.
e: rs? ^
PAKKALITIR
OG
XN'DIG-O (Blákkusteinn)
fæst hjá
O. 2ZXMSIE33Nr.
Minnisspjald.
Landstankinn opinn dagl. kl. 11 árd. til 2 síðd. — Banka-
stjöri við kl. ll1/*—17* — Annar gæzlustjóri við kl.
12-1.
Söfnunarsjóðurinn opinn i barnaskólanum kl. 5—6 síðd
1. mánudag i hverjum mánuði.
Landsbókasafnið: Lestrasalur opinn daglega frá kl. 12—
2 siðd.; & mánud., mvkd. og Id. til kl. 3 sd. — Útlán
sömu daga.
Forngripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12 árd.
Bæjarstjórnar-fundir 1. og 3. flmtud. 1 mán., kl. 5 síðd.
Fátækranefndar-fundir 2. og 4. ílmtd. í mán., kl. 5 siðd.
Náttúrugripasafnið (i Glasgow) opið hvern sunnudag kl.
2—3 siðd.
Ókeypis lækning á spitalanum á friðjud. og föstud. kl.
11-1.
Ókeypis tsnnlækning hjá tannlælmi V. Bernhöft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag i mánuði hverjum.
Holdsveikra-spitalinn. Heimsóknartimi til sjáklinga dagl.
kl. 2—372*
Ókeypis augnlækning hjá Birni Ólafssyni augnlækni (á
spítalanum) 1. föstudag 1 mánuði hverjum kl. 11—1.
Fiskisýningin í Bergen
1898.
Eftir
Bjarna Sæmundsson.
II. Sýningln.
Það er nu þegar búið að rita svo mik-
ið í blöð vor um þessa sýaingu, að það
er nærri að bera í bakkafulian lækinn,
að fara að bæta við það. Sérstakiega
hefur „Austri“ flutt rækiiega skýrslu um
lanflbúnaðarsýmnguna, eftir Jónas skóla-
stjóra á Eiðum og margt gott um fiski-
sýninguna eftir ritstjórann. Séra Björn á
Dvergasteini ritaði um hana í „Bjarka“,
Jón Þórarinsson í „ísafold“ og Sigurðnr
Sigurðsson 1 „ísland". Þetta ait tii sam-
ans er allmikið mál og aliir þessir menn
hafa hver um sig tekið ýœislegt fram,
sem er fróðlegt, þarflegt og vekjandi. Eg
get því verið stuttorðaii og vísað almenn-
ingi á þessar greinar; þær eru allar þess
verðar, að þær séu lesnar með athygli.
Ég ætla ekki að lýsa sýningunni neitt
í heild sinni. því það hafa sumir hinna
gjört, heldnr snúa mér að fiskisýningunni
einni, því að nkoðs bana, var erindi mitt
að eins, sérstaklega þar sem ég mátti ekki
sjá at miklum tiœa tii annars, sökum
þess, að ég ætlsði mér á eptir að ferðast
ast ura Austfirði, til að kynna mér fiski-
veiðar þar. Ég varð því að ein.s í flanstri
að líta á þann hiuta sýningarinnar, er
ekki heyrði fiskisýningunní til.
í fiskisýningunni einni máttu ailarþjóð-
ir taka þátt. En opinberlega (officielt)
tók að eins þátt í heau auk Noregs, Dan-
mörk með Færeyjum og örænlsndi, Sví-
þjóð, Rússland, Finniand, Frakkland með
Túnis, Bandaríkin í N.-Am. og Japan. Frá
Englandi, Belgíu, Þýzkalandi, Spáni og
Ítalíu sýndu að ein3 nokkrir einstakir
menn.
Þótt þessi hluti sýningarinnar væri
nefndur fislrisýmng, þá voru það þó eigi
aðeins hlutir, er beinlínis lúta að fiski-
veiðum, er sýndir voru, heldur og alt
mögulegt er að sjómensku og sjóferðum
lýtur.
Sýningin var mestöll í skemtigarði
þeim, er Nygaardsparken heitir; hann
liggur syðst í bænum, yzt á nesi því, er
gengur út í Puddefjörðinn, andspænis Sól-
heimsvíkhmi. Aðalsýningarhöllin stóð skamt
frá sjó, ekki langt frá þar sem „bíólógiska“
stöðin er. Höllin var mjög stór, í miðj-
unni há hvelfing og út frá henni 3 álraur.
í einr.i álmunni (N-V-álmunni) var á gólf-
inu veiðarfæra- og skipa-líkauasýning
hinna erlendn þjóða og fiskiafurðasýning
Rússa ; fiskiafurðir hinua iandanna ogNor-
egs voru í allstórri höll sér, skamt frá
aðalhöliinni. Þar var og veiðarfæra og
skipa-likanasýning Noregs og í dálitlu
húsi þar í nánd sýning fiskifélags Þránd-
heims. Fiskiveiðasafn Bergens, sem hef-
ur húsnæði ásamt nokkrnm öðrum söfn-
um í nýju skrautlegu stórhýsi hjá járn-
brautarstöðinni, var sett í samband við
sýninguna. í kjallara undir fiskisýning-
arálmu aðalhallarÍDnar voru sýndir norsk-
ir bátar í fullri stærð og olíuklæði. Þar
fyrir utan voru nokkrir stærri bátar og
floti björgnnarfélagsins norska á floti í
skurði.
Fiskisýningin var þannig á mörgum
stöðum. Auk þess var Bergeus Musæums
aquajium haldið opnu fyrir sýningargestí;
það er í dálitln húsi áföstu við „bíólógisku"
stöðina og þvi innan vébanda sýningar-
innar. Þar er haldið lifandi nokkrum al-
gengari fiskum Noregs og svo ýmsum öðr-
um sjávardýrum í sjóílátum, með gler-
veggjum, sumpart í vísindalegum tilgangi,
sumpart alþýðu manna til ánægju og fróð-
ieiks. Þessir hafsbúar drógu betur að
sér gssti, en flestir sýningarmunir og þó
urðu menn að borga 25 aura sér á rarti
fyrir inngang. Égáttiþar frían inngang,
svo oft sem* ég viidi, og var það að þakka
velvild Dr. Brunchorsts, yfirumsjónarmanns
náttúrugripasafnsin8 í Bergens Musæum.
Sýning hvers einstaks lands var flokk-
uð niður eftir því, hvers eðlis munirnir
voru. Aðajflokkarnir voru : 1. fiskiafurð-
ir, 2. veiðarfæri, 3. fiskiskip og bátar og
útgerð þeirra, 4. ýnas efui tii varðveizlu á
fiski, veiðarfærum og skipum, 5. híbýli
fiskimanna, 6. fiskiflutningKskip, 7. fiski-
verkanarhús og áhöld, 8. fiskiklak og á-
höld við það, 9. skeœtiveiðáhöld, 10. ým-
isiegt til upplýsinga nm veiðarnar og fram-
farir þeirra, svo sem fiskasöfn, royndir og
bækur. Hverjum flokki var aftur skift í
minni flokka og í mörgum þeirra fjöldinn
ailur af munum, svo geta má sér til, að
öll fiskisýningin var mjög fjölbreytt og
mikið verk að fá sér nokkurnveginn
ijóst yfirlit yfir alla sýninguna, hv&ð þá
að skoða marga hluti nákvæmlega.
Fyrir sýningu hvers lands var settur
maður (kommissær), sem gaf upplýsingar
um alt, er menn óskuðu að vita ýtarlega
um hina sýr.du muni. Ég nefni hér hina
helztu: við dönsku sýninguna var Arthur
Feddersen; við sænsku Dr. R. Lundberg,
fiskiumsjónarmaður; við rússnesku Dr.
Oscar v. Grimm, prófeseor; við Bandaríkja
J. W. Collins, kapteinn. Yið norsku sýn-
inguna var enginn slíkur sérstakur mað-
ur og var það töiuverður bagi, því að leita
upplýsinga hjá hinum og þessum, sem mað-
ur heyrði að var Norðmaður, en þekti
ekki frekar, gat verið óheppilegt. Þeir
Norðmenn, sem ég snéri mér helzt til, voru
145
146
147
148
Brandwr
Ei eyriavirði varið akal
úr vösum fólks í Guðs míng sai,
á kostnað sjálís mín kirkjan byggist;
ég glaður legg mína’ eign, minn arf,
og alt sera hef, í þotta starf,
Pógeti, seg, hvort þass nú þarf
að þér af miuni hugsnn styggist?
Fógetinn
(Blær höndum saman).
Ég er sem dottinn ofan úr skýjnnum !
Slík ðsköp spyrjast vart úr býjunum; —
og hér í Pjörðum, hér hjá oss, —
hvar gilda skal sem gömul skrá
að gefa ei neitt þó liggi á, —
að opna slíkan örleiks foss,
hvar öldur hvella, sjðða, hvissa, —
nei, séra Brandur, ég stend hissa!
Brandur
Arf minn ég hafði hugsað lengi
aö hirða’ ei sjálfur —
Fógetinn
Fregnin kvað
að talsvert mundi til um það,
en trúa samt þvi vildi engi.
Því getur nokkur gefið alt
ef gott í mðti er hvergi falt ?
Nú það er yðar eigin sök.
En opnast mér þá hvergi vök ?
Þér sjáið opinn frægðar-framann,
en framkvæmd mín ei verður gaman. —
10
En Brandur, heyrið, hyggjum samanl
Brandur
Hvað ætlið þér þá öilu að Bleppa?
Fógetinn
Já, öllu, það veit Drottinn minn!
Dví hvaða vit er hér að keppa ?
Því hverjum fylgir múgurinn,
ef annar fóðrar, auðgar, elur,
en annar sveltir, reytir, kvelur ?
Hver fjandinn! Já, ég fylgist með,
af fjöri lyptist alt mitt geð,
í brjósti berst nú hjartað heitt,
mig hefur einstök gæfa leitt
hingað í kveld til ykkar inn,
hjá yður vakti hugur minn
það ráð, er kannske lá þar leynt,
en líklega hefði vaknað seint.
Og segja má ég sjálfs mín yrkju
að setja hér upp nýja kirkju.
Brandur
Og þessum háa helgidðmi
viö hljótum þá að synja um rð!
Fógetinn
(korfir út).
Já, skoðuð nú í tunglskins tðmi
og töfraglætu af nýjum snjó
mér sýnist kirkjan hjallur, hrð.
Brandur
Svo ?
Fógetinn
Já. hún fjarska farin er,
mig furðar nú á Bjálfum mér,
að áðan skyldi’ eg ei það sjá; —
að ofan snöruð, — lítið á !
Nei, hún er fráleit, hún er frá !
Og líti menn á loft og ris,
er lagið rétt til athlægis.
Hvr.ð mundu kalla meistarar
og menn, sem þekkja, slíka hvoifing?
Deir mundu hrðpa: Mikil skelfing:
Og þakið — mosa þemburnar!
Prá Bela — þetta fjárans fargan !
Nei, fastnheldin þarf eitthvert hðf;
nei, aliir gefa sama svar
að sveitarskömm sé þvílíkt gargan,
og þola megi’ ei þetta hrðf!
Brandur
En ef nú sðknin samt ei vildi
það sjá né heyra, ’hún rífast skyldi ?
Fógetinn
Ef það vill enginn þá skal cg!
Og ég skal nú um jólin laga
og jafna alt til sinni daga,
og setja málið vel á veg.
Ég hvet og skrifa, skrafa, sendi, —
þér skylduð kannske ei þekkja mig;
og ef ég hef ei alt í hendi
og aulaskapnum vinn ei slig,
og vilji fólkið benni hlífa|
og hræðlan hindur legg og mund,
þá skal hana alla ofan rífa
mín eigin hönd þá sömu stund;
10*
já, svei mér skal hún fá á fætur;
ég fer með konu’ og allar dætar;
hún falla skal í grunn við grund !
Brandur
Nú kveðið er við annan tðn,
svo ekki giidir hlífð né bðn.
Fógetinn
Mannúðin skal obs venja við
að varast gamla einrœnið;
og ef ei skáldaljóðið lýgnr
er laglegt orð um mannsins hug,
að kenna hann við fuglsins flug,
með öðrum orðum, — andinn flýgur. —
Far vel!
(tekur hatt sinn)
Ég hlýt að hugsa um fanta.
Brandur
Um hvað ?
Fógetinn
Ég.tala’ um gripna ganta,
nauðljóta, sem við núna tveir
á næstu mörkum hérna fundum;
við heimtum reipi, hyskið hundum,
og hérna nærri geymast þeir ;
hver þeirra skammar, skrækir, lemur,
og skrattinn, hélt ég, tók við þremur.
Brandur
En nú er hringt inn frelsi’ og frið.
Fógetinn
Hvern fjandann hingað vill það lið ?
Dð viti ég hitt að hér um bil