Ísland - 25.11.1898, Blaðsíða 2

174
ÍSLAND.
þeir Joh. Fleischer fiskinmsjóaarm&ður og
skrifari í „Sslskabet for de norske fiske-
ries freoune“, ritstjóri að Norsk fiskeritid.
og 0. Erichssen, mnsjónarmaður viðBerg-
ens fiskerimusæ. Báðir þessir menH eru
hinir fróðustu um norsk fiskiveiðam ál. Strang-
lega var bannað, sð gjöra œyndir af hin-
um sýndu munum.
Ég ætla þá að fara nokkrum orðum
frekara um sýningu hvers einstaks lands
og byrja þá á þeirri, sem varð fyrst fyr-
ir til hægri handar í fiskisýningarsalnum,
þogar gengið var í bana undan miðhveif-
ingunni; það var
1. sýnivg Rússlands. Húa var ærið
fjöiskrúðug. Rússar stunda einknm veið-
ar í ám og vötnum, í Kaspíhafinu og í
Hvitahafinu. Fiest af báta-likunum og
veiðarfærum þeirra er einkennilegt og
fæst af því hentugt fyrir os3. Sérstaklega
einkennileg voru ádráttarnet úr hrosshári
og lindarbasti. Hrosshársnetin lituútfyr-
ir að vera mjög sterk. Bátarnir flestir
fremur ljótir og allir koltjargaðir. Aptur
á móti sýndi J. H. Kebke í St. Péturs-
borg ágætan kaðal og segi, unnið í verk-
smiðju hans, jþar á meðal þilskipasegl
saumað í saumavéi og virtist það vera
eins traust og handsaumað væri. H&nn
sýodi og björgunarbát lítinn úr striga og
korki. Þar var og skrautleður úr sútuðu
steinbítsroði, mjög fallegt á að líta. Það
var af samskonar steinbit og þeim, sem
hér er algengur. Ég sá einnig í ame-
ríkönsku sýainguani skrautleður úr ýmis-
koaar fiskroðum. Vér ættum einnig að
geta framleitt lika hiuti úr roði af stein-
beit, löngu, skötu og hákarli o. fl. þsgar
vér komumst svo langt, að vér getum
sútað skinn.
2. Sýning Finnlands var fremur
lítil. Þó voru þar allmörg líkun af
bátum og netum. Bátarnir voru með
ýmsu lagi og leist mér að eins vel
á einn frá Sastmoia-eyjunum. Net til lax-
og silungsveiða voru þar af ýmsri gerð,
er svipaði mörgum til sænsku netanna
(sjá síðar).
3. Sýning Japans var eflaut sú ein-
kennilegasta þótt hún væri ekki stór.
Veiðarfæri þeirra voru mörg japönsk, en
nokkur sýnilega með Evrópnlagi, en bát-
arnir voru ramm-japanskir, og iíkiegast
taldir óhæfir 1 sjó sð leggja hjá oss og
öðrum Evrópuþjóðum. Einn japanskur
maður gjörði mikið að því. að taka mál
af dönskum og sænsknm báturo, svo lík-
lega verður ekki langt að bíða, að bátar
með iíku lagi verði algengir í Jspan,
Mikið var af tilbúnum agnflugum, fram-
úrskarandi vol gerðum, enda eru Japans-
menn sniilingar í handiðnaði. Ymsir mun-
ir úr skjaldbökuskel voru sýndir, svo sem
smák&ssar, vindlahylki o. fl., en alt ákaf-
lega dýrt, látlaus vindlahylki á 30—40
kr., kassar 8 þuml. langir 100—500 kr.
4. Sýning Frakklands var allmikil, en
ekki fannst mér sérlega mikið á henni að
græða fyrir oss. Það sem einna mest bar
á á henni, voru frakkneskir öyðingar, er
reyndu með óþreytandi atorku að fá ná-
ungann til að kaupa ýmsa meir eða minna
fánýta muni, er þeir höfðu á boðstólum;
skipalíkun eða báta voru þar mjög fá.
Flest veiðarfærin þannig að þau eru ekki
við vort hæfi; þó vil ég nefna lítið drag-
net (botnvörpu) fyrir botnfisk er tveir
opnir bátar geta siglt eða róið áfram ;
slíkt net finnst mér að væri vert að reyna
hér á sumrin t. d. í Faxaflóa og annar-
staðar þar sem grunt er og botn til þess
fallinn. Aftur á móti sýndu nokkrir verk-
smiðjueigendur mikið af ýmsu til skipa-
útgerðarinnar, færi, garn, net o. s. frv., t.
d. Saint fréres, 34 rue de Louvre, Paris,
er sýndi mjög margt af ýmsu þess háttar
svo sem segldúk af ýmsu tagi, kaðla,
garn og net (verksmiðjan hefir 700 verka-
menn og fraroleiðir daglega 2,000,000 m.
af segldúk og 18000 kg. af köðium) So-
cieté anonyme des Chaines en acier, 69
rue de la Victoire Paris, sýndi stálkeðjur
(með ósamansoðnum hlekkjum). Vélasmið-
ur Douane sýndi fristivél með líku fyrir-
komulagi og Tuxens og Hammericks (er
síðar Iýst), sérstaklega til að hafa í skip-
um. Var láttið mjög vel af hernii.
í Túnissýningunni var ekki margt
merkiíegt, nema salttegund ein, la Soukhra-
Siilt og svo mikið af korki, svömpum, net
úr alfagrasi og viðsmjör (óiívenolia), 1896
voru flutt frá Túnis til Noregs 579,330
kg. af korki, og til Svíþjóðar 2612916
kg.; til Danmerknr 1339138 kg. árið 1894.
Til bölsýnismanns.
Þú kvartar yfir því, að lurkum lemji
þig lifið svo þú hafir engan frið,
það sendi hnútur, hoJd og sál er kremji,
— þann hræðilega glæp það við þig fremji;
þú segist aldrei sættast lífið við.
Þér skjátlast í því, lífið þig ei lemur,
þú lernur það og hnútur sendir því.
Og einmitt þú þig sjálfan sáran kremur,
— nei, sjálfboðið ei til þín bölið kemur,
þú einmitt heim til borðhalds býður því.
Þú rífur þig á hol, þitt eigið hjarta
á heitu sorgarbáli steikir þú,
og sjálfau þig á borð fyrir böiið svarta
þú berð; — um sjálfgerð víti’ ei tjá’r að
kvarta,
þótt upp af hugraun tærast takir nú!
Þú ætlast til að lífið við þig leiki,
það líf, sem móðgað, svívirt er af þér!
Með svörtum grýlum sál þín er á reiki,
er sjálfur hefurðu’ skapað, dauðinn bleiki
á hælum þér í hugsýn þinni er.
Æ, kveð þú, góði, grýlur þessar niður,
og gleraugun þín dökku’ í skyndi brjót.
0g sætstu heilum sáttura lífið viður,
því sjálfur ertu gæfu þinnar smiður,
þú kemur henni, en hún þér ekki mót.
Guðm. Guðmundsson.
Stjörnuhröp.
Svo sem kunnugt er sveimar óteljandi
fjöldi hnatta um hið ómælilega himinrúm
af afar-mismunandi stærð. Þannig er sólin
180 þús. mílna að þvermáli, jörðvorl716
mílur o. s. frv., og þó eru sumir hnettir
miklu stærri en sólin, en aðrir miklu
minni en jörðin. Þannig eru sum smá-
stirnin milli Marz og Jupiters ekki nema
„±SXjAKTI>“
kemur út á hverjum þriðjudegi og fðstudegi.
Kostar í Eeykjavík 3 kr., úti um land 4 kr.,
erlendis 4 kr. 60 au.
Ritstjóri:
Þorsteinn Gíslason,
laugavegi 2.
Afgreiðsla blaðsins: Þingholtsstr. -át.
Prentað í Pélagsprentsmiðjunni.
um 4 mílur að þvermáli. Þó eru Marz-
tunglin ean þá minni, því þau eru að eins
2 jarðmálsmílur að þvermáli hvert, eða
ekki stærri en svo, &ð duglegur göngu-
maður gæti hæglega gengíð kringum þau
á einum sólarhrisg. En smástirni þessi
eru þó tröllaukin að stærð í samanburði
við þann aragrúa af smásteinum, er sveima
hingað og þangað í himingeimnum, sem
oft eru ekki nema fáein pund að þyngd.
Eru þeir því ósýnilegir berum augum að
öllum jafnaði og þeirra verður naumast
vart nema þeir komist svo nærri jörðinni
á braut hennar. að aðdráttarafl hennar
rykki þeira aðsér. Falla þeir þá til jarð-
arinnar með undra-hraða, sem verður meiri
og meiri, er nær henni dregur. Þegar
þeir komast inn í gufuhvoif jasðarinnar,
verða þeir fyrir svo raikilli mótspyrna,
að þeir verða glóandi heitir, og oft hitna
þeir svo, að þeir bráðaa eða verða jafn-
vel að dufti einu. Lýsi? þá af þeim, og
köllam vér hina minni stjörnuhröp, en
hina stærri vígabrsnda, vígahnetti eða
teikn. Yar fyrrum haldið, að þeirboðuðu
styrjaldir og blóðsútheliingar, eða væru
fyrirboði ýmsra stórtíðinda: hallæris, drep-
sótta eða dauða þjóðhöfðingja, og af því
eru nöfn þeirra dregin. Stundum fal!a
steinar þessir á jörðu niður, og nofnast
þeir þá steinregn, en vanalega eyðastþeir
í gufuhvoífinu. Reiknað er að nokkur
þúsund etjörnuhröp verði daga daglega á
sólarhring hverjum víðsvegar kringum
jörðina. En tvisvar á árinu ber þó mest
á þeim, nfl. 10. ágúst og 12. til 13. nóv.
ár hveit. Þykir sannað, að jörðia fari
þessa dagana gegnum haglskúr af grjóti,
er svífi um himinrúmið og að öllum lík-
149
150
151
152
þeir heyra vormn byggum til —
(glottandi)
og jafnvel yður. Ein er gáta,
sem yður ráða vil ég láta:
í bygðum þessum fólk er fætt
og framkomið af viasri ætt,
en ber í æðum annað blóð
af öðru húsi, kyni’ og þjóð ?
Brandur
(hugsandi)
Mörg gátan hér í heimi flnst
sem hugaun engri ráða vinnst.
Fögetinn
Sú gátan er ei þung að þýða,
og þér hafið eflaust heyrt svo viða
um fátækling, sem flæmdist vestur,
en fróðari var en nokkur prestur; —
sem móður yðar, Brandur, bað. —
Brandur
Hvað?
Fógetinn
Ríku móður — mundi’ ei það ?
Hún bað hann eins og vonlegt var,
að vappa beint til Nástrandar.
En hvernig gekk svo garminum ?
Hann geggjaðist á heílanum;
hann festi sér eitt flækingshró
af fantakyni og áður en dó
fjölguðu drjúgt þau flækings skauð,
sem flakka hér við skömm og nauð.
Og á hans langa lausungs flakki
hér lenti einn hans vafa-krakki,
og heldur en ekki heiðurs verður —
Brandur
og hver þá?
Nú, hún!
Fógetinn
Tatara-stelpan, öerður!
Brandur
(lágt)
Fógetinn
Já, var ei gátan góð ?
Af honum er það fóstur fætt,
en framkomið af vissri ætt;
af yðar móður ástum stóð
sú orsök að hann gat það jóð.
Brandur
Seg, getið þér ei nefnt til neitt,
sem náð og líkn þeim gæti veitt ?
Fógetinn
Svei, nei, svo fordæmt fantalið;
þess fóðurhús er tngthúsið;
ef leystí’ ég þennan fólskufans
ég íæri’ í vasa andskotans,
sem heimtar sitt af heiminum,
því hann er að verjast skuldunnm !
Brandur
Þér hugðust áðan bráðast byggja
borgir og vígi synd og neyð.
Fógétinn
Það frumvarp, eftir á að hyggja
fór aftur á bak þá sömu leið.
Brandur
En gott ég tel — ef tiltök væri —
Fógetinn
(brosandi)
Nú talið þér, minn prestur kæri,
í öðrum tón en áður fyr.
(klappar á öxl horrarn)
Hið dauða fari dauðans dyr,
en dugum vel með föstum vilja.
Par vel, íar vel, við skulum skilja. —
Hvar skyldu mínir flóttaliðar
sig halda’ og hafa skreiðst í skjól ?
Yið finnumst bráðum. Blessuð jól!
Og heilsið frá mér húsfrú yðar!
(fer).
Brandur
(oftir djúpa Jögn)
Hver íyrir alla feikn þá friðar!
Ó, skelfilega skapanót
og skuldar fléttuð eiturrót!
Svo tvinnast saman sekt og sök
við syndarinnar fyrstu rök
að augað loks sér ekki neitt
nema ilt og gott sem heild, sem eitt!
(horflr lengi út um gluggann)
Þú lambið Guðs, mitt góða barn,
þú goldið hefur ömmu þinnar;
og gegnum flagð, sem hljóp um hjarn,
mig hrópar Guð til skyldu minnar, —
og flagðsins sjúka sál varð til
við sekrar móður aura-spil.
Svo fyrir Guði gjöldin safnast,
þau greinast, tvístrast, niðurjafnast;
svo ríkt er Drottins réttlætið
sem refsar oss í þríðja lið.
(hrökkur frá glugganum öttasleginn)
Guðs ógn og hefnd yfir ættinni! —
Augnamiðið er jafnvægi.
Auðmýktarinnar fórnum frá
hin fyrsta lífsvon koma má ;
en öldin lýgur að sér sjálfri
við orðið hrædd af vizku gjáifri.
(gengur lengi fram og aptur)
Að biðja? Biðja? — Orð það er
svo undur-hægt í sjálfu sér,
það haft er líka hvar sem stondur.
Menn halda bæn að hrópa : Náð!
í heimsins blindni um sjó og láð,
og klifa um skjól við krossins tré,
að kveina sárt og teygja hendur —
þð vantrúna þeir vaði í hné.
Hóhó, ef með því gæfust grið,
þá gæti ég sem hver einn hreldur
nú þegar knúð þess herra hlið,
sem heitir „tortýmandi eldur“.
(nemur staðar og hugsar 1 hijóði)
Og þó á minni þyngstu stund,
á þoirri stund, er barnið svaf
og hvorki koss né móður mund
gat mýkt né sefað dauðans haf, —
nær bað ég? Eða bað ég þá?
Sú bifun, hvaðan kom hún frá,