Ísland - 29.11.1898, Qupperneq 3

ISLAND.
179
herrarnir fóru því næst á fund forseta og
báðu ura lausn. Veitti hann hana, en
bað þá að gegna störfum þar til nýtt
ráðaneyti yrði rayndað. Lockroy var skip-
aður herraálaráðgjafi um stuudarsakir í
stað Chanoines.
Talsverðar róstur urðn þeunan dag á
götum Parísarborgar og fóru hersinnar
einkura geyst. Fjöldi manna settur í hald,
en ioks tókst iögreglunni að dreifa mann-
þyrpingunni.
Mörguin þótti líklegt, að Ribot raundi
fenginn til að mynda nýtt ráðanéyti, en
þess var þó varla að vænta, því að það
hefði verið að ganga í berhögg við her-
inn; hann er sem sé jafnmikið hatsður af
hernum eins og Brisson. Var því Dupuy
falið á hendur að mynda ráðaneytið. Hanu
hefu? tvisvar áður verið ráðaneytisforseti
og einnig formaður þingsins og er í minn-
um haft, hvernig haun snerist við, er
Vailland kastaði sprengikúlunni inn í
þingsalinD. Hann lét sér ekki bregða, en
hringdi og sagði að fundurinn héldi áfram.
Hann er írábærlega duglegur maður og
hinn eiubeittasti, en þykir ekki allra með-
færi. Þannig er ráðaneyti hans skipað:
Dupuy ráðaneytisforseti og innanríkismáia-
ráðgjafi, Freycinet hermálaráðgjafi, Lockoy
sjóhermálaráðgjafi, Peytral fjármálaráðgjafi,
Delcassé utanríkismálaráðgjafi, Lebret
dómsmálaráðgjafi, Leygnes kennslumála-
ráðgjafi, Krantz ráðgjafi hinna opinberu
atvinnnmála, Guillain nýlendumálaráðgjafi,
Delombre verzlunarm álaráðgj afi og Viger
landbúnaðarmálaráðgjafi. Fjórir af þess-
um áttu sæti í ráðaneyti Brissons (Del-
kassé, Peytral, Lockroy og Viger). Dup-
ny vildi ekki láta neinn úr hernum skipa
hermálaráðgjafaeætið og fékk því Freyci-
net til að taka við því, og er það starf
því í góðum höndum, enda hefur hann
áður staðið í þeirri stöðu með dáð og
dugnaði og þarf því herinn eigi upp á að
klaga. Hann var hermálaráðgjafi, þegar
Dreyfus komst á skrifstofu herstjórnar-
ráðaneytisins, þvi að hann skipaði hann
þangað þrátt fyrir mótmæli hershöfðingj-
anna. Þess má geta, að Dupuy var ráða-
neytisforseti 1894, þegar Dreyfus var
dæmdur og víkur því skrítilega við, að
hann skuli nú einmitt hafa verið fenginn
til að mynda ráðaneyti, þegar endurskoð-
unin er hafi. Máské Dreyfus verði nú
sýknaður undir þessu ráðaneyti hans.
Hann hefur lagt fram prógram ráðaneytis
síns fyrir þingið og geðjast þinginu mjög
vel að því. Er þar sérstaklega lögð á-
herzla á, að framfylgt verði dagskránni
frá 25. okt. um borgaravaldið og að dóm-
stólarnir skulu í engu hindraðir í dóms-
verkum sínum. Þannig fórust Dupuyorð
á þinginu: „Stjórnin mun sjá um það,
að ákvæðum réttarins (o: ónýtingarréttar-
ins) verði framfylgt. Nú skulu menn fá
að vita hið sanna og rétta. Vér höfum
nógu lengi ráfað í myrkri og látið oss
nægja með að komast einungis hálfa leið-
ina“. Eptir þessu að dæma, má segja að
Brisson hafi farið sigri hrósandi af víg-
vellinum, jafnvei þö hann félli úr ráð-
herrasæti, því að Dupuy fylgir fram stefnu
hans að mestu. Brisson hefur rutt veg-
inn fyrir Dupny og ráðið fram úr þeim
ógöngum, sem margur hefði snúið frá.
Sagan mun því geyma vel minninguna
um hans ráðaneyti.
Dómur ónýtingaréttarins í Dreyfuss-
málinu.
Endurskoðunin byrjuð.
Hinn 27. f. m. tók ónýtingarrétturinn
tii starfa. Var þar margt manna í áheyr-
endasalnum, engar óspektir voru gerðar.
Fyrstur tók til máls Bard dómari, sem
skipaður var „ refererende Assessor “
og skýrði frá máiinu frá upphafi og dró
einkum þau atriði fram, er vafasöm og
grunsamleg þóttu, enda eru þau allmörg.
Lýati hann því, hvað lítið væri að byggja
á bréfum þeim, er styrkt hefðu gruninn
á Dreyfus í augum herréttarins, og hve
þýðingarmikil væri fyrir málið játning
Henry’s, einnig væri öll meðferð málsins
mjög einkennileg og athugaverð. Það
væri að vísu margt það fyrir hendi, er
gæfi fult tilefni til að kasta með öllu
sektadómnum fyrir borð, en hins vegar
væri nauðsynlegt að gera sem nákvæm-
asta rannsókn í málinu, þar sem að hver
hermálaráðgjafinn á fætur öðrum hefði
fyllyrt sekt hans. En nú ætti herréttur
ekki lengur að fjalla um málið, heldur
ætti sjálfur ónýtingarrétturinn að annast
endurskoðunina. Menn hefðu áður virt
nógu mikið skyldu sína að vettingi
í þessu máli. Því næst æskti Mornard
raálafærslumaður konu Dreyfus, að mál-
ið væri rannsakað nákvæmlega og þar á
eftir tók Manau til máls; kv&ð hann nú
málið komið til dómstóianna og megnaði
enginn að kalla það frá þeim og þeir
gætu ekki vísað því frá sér ef þeír gættu
skyldu sinnar. Hann krafðist þess að
yfirheyrðir væru allir þeir er við málið
væru riðnir, og að lokum heimtaði hann
að rétturinn ónýttl dóminn og gerði end-
urskoðun á ný, og meðan á þeirri endur-
skoðun Btæði, væri hegningar-ákvæðum
sektardómsins eigi fram fylgt. 29. f. m.
var dómurinn kveðinn upp. Hljóðaði
hann á þann veg að krafan um endur-
skoðun væri með öllu réttmæt, og bæri
því &ð ransaka málið á ný, en verkadómn-
um skyldi framfylgt þar til dómur væri
kveðinn upp að endaðri málrransókn eða
að minsta kosti fyrst um sinn.
Þar er þá loks hin margþráða eudur-
skoðun hafin. Fjórtán dómendur úr ónýt-
ingarréttinum sitja í ransóknardóminum
og byrjuðu þeir ransóknina 7. þ. m- Hafa
verið yfirheyrðir margir hinir æðstu menn,
er við málið eru riðnír, svo sem Mercier
og Cavaignac o. fl. Ennfremur hefur
dómarinn látið taka bréfasafn Ezterhazy,
er til hefur náðst, og er mælt að þar séu
fundnar mjög miklar líkur ef ekki sann-
anir fyrir sekt hans. Annars vita menn
ekki hvað í Ijós hefur komið enn, því að
ransóknin fór fram innan lokaðra dyra.
Heilan dag og meira til var verið að yfir-
heyra Cavaignac.
Verkföll.
Verkfallið mikla í París endaði nokk-
urn vegin skaplega og skikkanlega. Um
sömu mundir urðu og verkföll í Vín og
Berlín, en að þeim kvað ekki mikið. Þá
tóku rúgbrauðs-bakararuir hér í Khöfn sig
til og lögðu niður vinnuna og heimtuðu
meira kaup. Það vildu meistararnir ekki
láta þá fá og tóku sig því saman og bök-
uðu sjálfir brauðin. Aldrei varð því rúg-
brauðsokla hér að mun. Loks varð þó
komið sættum á milli meistaranna og svein-
anna og urðu meistararnir að slaka til.
Þá risu prentararnir upp og ætluðu að
gjöra verkfall, en sem betur fór komust
sættir á og varð því ekki úr því. Unnu
prentararnir talsvert við það. í Lundi
gjörði vinnulýðurinn í Svedalaverksmiðj-
unum verkfall, en þá tóku stúdentarnir
sig til og tóru að vinna í verksmiðjunum,
en út úr því varð svoddan nppþot, að her-
liðið var kallað til hjálpar og ætlaði að
ganga stirt að bæla niður uppþotið. Stú-
dentarnir munu víst ekki hætta sér fram-
ar í verksmiðjurnar. í nppþotinu særðist
borgarmeistarinn og fleiri lögregluþjónar
og hermenn.
Locheni, morðingi Elizabetar drotning-
ar, er nú dæmdur í æfilangt fangelsi.
Látinn er [Bille, amtmaður í Holbek;
var hann fyrrum ritstjóri „Dagblaðsins"
og gaf sig þá mikið við stjórnmálum og
var all-lengi þingmaður. Síðustu árin
fekkst hann ekki opinberlega við stjórn-
mál.
Spánsk-amerikanska friðarnefndin situr
enn á ráðstefnu í París. Spánverjar vilja
fyrir hvern mun halda Filipseyjum, en
Bandamenn vilja ekki heyra það nefnt.
Stjórnin í Wasington hefur boðið fulltrú-
um sínum á friðarfundinum að láta kröfu
Spánverja í þá átt ekki koma til umræðu
heldur einungis semja um hvernig fram-
sal eyjanna í hendur þeirra (o: Banda-
manna) skuli fara fram.
Tyrkir eru búnir að kalla alt herlið sitt
burt af Krít. Rússar vilja gera Georg
prinz af Grikklandi að landstjóra, en sagt
er að Þjóðverjar og Austurríkismenn séu
því raótfallnir. Soldán vill enn sem fyr
fá að heita yfirstjórnandi eyjarinnar.
Fiskisýningin í Bergen
1898.
Eftir
Bjarna Scemundsson.
6. syning Bandaríkjanna í N.-Am. var
eins og nærri má geta mikil og margt af
henni að læra. Flestir munirnir voru úr
fiskiveiðasafni hinnar opinberu stofnunar
„United States Commission of Fish and
Fisheries", sem hefir til meðferðar öll
fiskimálefni Bandaríkjanna frá vísindalegri
og verklegri hlið. Munir frá einstökum
mönnum voru fremur fáir. Það sem mað-
ur fyrst tók eftir, var hið mikla og merki-
lega safn af fiskiskipalíkunum. Þarmátti
sjá ýmsar „útgáfur“ af hinum viðfrægu
Bandaríkja fiskiskonortum, með ýmsu lagi,
frá hinu allra elzta, til hins allra nýjasta.
Ég ætla mér ekki að reyna að Iýsa þeim,
þær eru orðnar vel kunnar hér við land
En mikill er munurinn á hinum elztu og
hinum nýjustu, því fegurri og betri skip
en þau með nýjasta laginu, getur maður
naumast kosið. Þau eru töluvert aftur-
mjórri en hin næst-yugstu, sem voru tíð-
ust hér. Þessi skip eru eins og kunnugt
er höfð til fiskiveiða við Newfoundland
(og fiska þorsk og lúðu o. fl. með færum,
eða línu og hafa „dorýur" við línurnar)
og meðfram austurströndum Bandaríkj-
anna t. d. við makrílveiðar. eða á fjar-
lægari miðum, t. d. við Grænland og ís-
land. Þau eru mjög hraðskreið og jafn-
ast í því tilliti á við skip, sem beinlínis
eru smiðuð til kappsiglinga, enda að mörgu
leyti með líku lagi. Þau eru 100—150
smálestir og kosta 7—10 þús. dollara ný.
Þess værí óskandi að þau yrðu reynd af
útgerðarmönnum hér. Bandaríkjamenn eru
mjög ánægðir yfir þeim og taka þau jafn-
vel fram yfir gufuskip. Ameríkanska fiski-
báta sá ég enga, nema dorýuna, er oss
gætu hentað. Fiskigufuskipa líkun sá ég
mjög fá, enda brúka Bandaríkjamenn ekki
mikið af gufuskipum til fiskiveiða. Attur
á móti var þar líkan af gufuskipinu „Merri-
mac“, sem Hobson lautenant sökti í mynn-
á höfninni í St. Iago í sumar, til þess að
loka spanska flotann þar inni. Skipið var
3000 smál. og upprunalega norskt, frá
Bergen og hét þá „Solveig“. Sökk við
Ameríku, var haflð upp sptur og komst
svo í eign Bandaríkjastjórnar og var haft
til flutninga í stríðinu.
Þá var veiðafærasýningin ríkuleg. Ein-
kennileg mjög voru ýms veiðarfæri Indi-
ana og Eskimóa, með bein- eða tréöngl-
um. Svo voru veiðarfæri Bandarikjm&nna.
Ég uefni íyrst handfærin. Umbúðirnar
eru mjög einkennilegar. Ut úr sökkunni
gengur dálítið tré á ská niður („hestur“);
út frá enda þess ganga tveir taumar,
glentir í sundur með láréttri járnstöng og frá
endum hennar ganga hinir eiginlegu taum-
ar og leika á sigurnöglum, við þá eru
svo önglarnir festir. Þá eru lóðirnar (lin-
urnar). Þorsklóðir (cod trawline), sem
hvert skip hefir, er 72000' löng með 14,400
—15000 önglum, gerð upp í stampa (tubs)
1500—3000' í hverjum, hver dorý
leggur 2—4 stampa; önglarnír eru á 3'
löngum öngultaumum, með 5 ' millibili á
ásunum. Önglarnir eru „centraldrought"
álmuönglar nr. 4. Ýsulóðir eru líkar, með
önglum nr. 15. Flyðrulóðin (Halibut
trawlline) er gildari 54000' löng, með
3000—5000 önglum, nr. 2 kirby spaða-
önglum, 5 taumum með 10' 6" millibili;
þær eru gerðar upp í 24 „skates" og hver
dorý hefir 4 skates. Ásinn í öllum lóð-
um er koitjargaður við gnfu, taumarnir
barkaðir, hvorttveggja úr baðmull. Há-
karlasóknir voru þar, svipaðar vorum, en
þó voru sumir önglar snúnir. Af hinum
ýmsu netum vil ég nefna „poka-nótina“,
sem er brúkuð mikið i Bandarikjunum til
að veiða yfirborðsfisk (síld, shad, menha-
den) hún er 1200—1500' löng, 60—150'
djúp, og má taka með henni i einu kasti
500—1000 tunnur af fiski. 2 bátar kasta
henni (róa hana í hring), svo er hún dreg-
in saman í poka með streng, sem dregst
í hringjum í neðri teini og svo upp með
nótarendanum, þar sem þeir mætast. Mynd-
ir til upplýsinga um ýmislegt viðvikjandi
fiskiveiðum, voru sýndar mjög margar,
8ömuleiðis líkön af fiskiklaksáhöldum.
Ýmsir einstakir menn sýndu ýmislegt,
sem í sjálfu sér var ágætt, en vegna þess
að verzlunarsamband vort við Bandarikin
er því miður svo erfitt, þá þýðir varla að
nefna hér nöfn eða hluti. Þó vil ég nefna
nefna H & G. W. Lord í Boston, Mass.
með sýnishorn af baðmullí.rgarni og vökva
til að verja (inpregnera) segl og veiðar-
færi. Þeir búa og til pokanætur. Einnig
L. D. Lothorp sama staðar, með ýms veið-
arfæri og fiskiáhöld. Af fiskiafurðum var
sýnt nokkuð af niðurlokuðum fiski, eink-
um reyktum (heilagfiski, ál, makríl o. fl.).
Þá var
5. sýning Danmerlmr, fyrir endanum á
hallarálmunni. Hún var mjög fjölskrúðug
og margir góðir klutir á henni. Aðalhluti
hennar var veiðarfæra- og skipalíkanasafn
fiskifélagsins danska (Dansk Fiskeri for-
ening). Blöstu fyrst við líkun af bátum
og þilskipum. Yoru sum af þeim ágæt-
lega smíðuð og nærri jafndýr og bátar í
fullri stærð. Sumir af hálfdekksbátum
þeirra væru eflaust heppilegir fyrir oss t.
d. við Faxaflóa og víðar, þar sem ekki
þyrfti að setja þá á land daglega. Bezt
leizt mér á bát með nýju lagi frá Skovs-
hoved, bátfráLynæs og laxabát fráBorg-