Ísland - 09.12.1898, Page 2

190
ISLAND.
„ísLAisrr>“
kemur út á hverjum þriðjudegi og föstudegi.
Kostar í Reykjavik 3 kr., úti um land 4 kr.,
erlendis 4 kr. 50 au.
Ritst jóri:
Þorsteinn Gíslason,
Laugavegi 2.
Afgreiðsla blaðsins: Þingholtsstr. 4.
Prentað í Pélagsprentsmiðjunni.
Fiskisýningm í Bergen
1898.
Bftir
Bjarna Sæmundsson.
Síðan ég kom heim aftur hafa margir
spurt mig, hvort ég hafi haft nokkuð gagn
af að sjá þessa sýningu og hvort hún
hafi verið stórkostleg. Síðara atriðinu
get ég ekki svarað, af því að ég hef ekki
séð neina aðra sýningu, er ég geti borið
hana saman við, en víst var það, að marg-
ir munir voru þar saman komnir. Fyrra
atriðinu svara ég híklaust játandi. Það
er mjög vekjandi fyrir mann, er hefur
augun opin og nokkurnveginn eftirtekt,
að koma á stórsýningu. En menn verða
að hafa dálítinn tíma og koma til að sjá
eitthvað sérstakt, en ekki alt og ekkert
og helzt hafa nokkra þekkingu á þeim
hlutum, sem menn skoða. Það er lítið
gagn að þvi fyrir fiskimann að standa
og góna á kinematógraf, fónógraf eða eitt-
hvert annað furðuverk, er hann ber lítið
skynbragð á, en sjái hann veltilbúið veið-
arfæri, eða laglegan bát, þá er hann með
og þá getur hann haft gagn af því, er
hann sér. Vltaskuld er betra, að sjá hlut-
ina í sínu rétta heimkynni, en setta
upp á sýningu, en það kostar mikinn
tíma og mikið fé, að ferðast víð um lönd
og sjá alla þá hluti, sem skoða má á til-
tölulega stuttum tíma á einum stað og í
því liggur víst ekki hvað sízt hin mikla
þýðing sýninganna, þýðing, sem menta-
þjóðirnar efiaust finna vel. Annars mundu
þær naumast gjöra sér jafnmikið ómak
með þær og þær gera. Að rita um sýn-
197
Prófasturinn
Nei, æðrist ei, það bætir lítið,
þð víst sé orðið verra’ en skrítið
öaldartrufl, sem út á sjó.
Bn til er von og til er líf.
Sú tignar-gjöf sé ríkishlif,
já, rakieitt yðar rausnar-kirkja
skal ríkisgarðinn vakta’ og yrkja.
í reglu bvað eitt hafa skal,
svo haldi saman krapta-val
og sundrist ei með ringli’ og róli,
né höfð sé frekju hrossabeit
í helgrar venju töðureit.
Til eru lög í cfnum öllum,
þótt ýmsum nöfnum vér þau köllum.
í konst og list það kallast slcðli;
í her, þð mér sé miður tamt
það mál, er sagt: að stíga jafnt.
Já, eínmitt þetta orð á við
um alla stjórn og hennar mið.
Að stökkva bannar gtjórnin hreint,
að stíga í sporum finst of seint.
Nei, ganga jafnt og ganga beint
svo gjörvöll sporin heyrist senn,
sjá, það er vandinn, viti menn.
Brandur
Jú, fyrir erni — forardýið;
og fyrir gæsir — svimhátt skýið!
Prófasturinn
Nei, Guð hefur oss ei gjört að dýri.
En gott; þér viljið æfintýri,
ingu, svo nokkurt verulegt )ið sé í, er
mjög erfitt. Eu ég óskaði oft, meðan ég
var á sýningunni, að þar hefðu verið
nokkrir tugir íslenzkra fiskimanna og
annara, er atvinnu hafa af flskiveiðum,
er ég befði getað leiðbeint og bent á ým-
islegt, er ég áleit, að þörf væri fyrir oss
að athuga. íslenzkir bátasmiðir hefðu að
mínu áliti haft mjög gott af að vera þar
og sjá báiasmíði Norðmanna. Eu það er
satt, þeir geta séð nokkuð af því heima.
Vér stöndum sannarlega ekki framarlega
í þeirri iðn. — Ég er þakklátur alþingi
fyrir fjárstyrk þann, er það veitti mér til
fararinnar, en miklu þakklátari hefði ég
verið, ef það hefði einnig veitt nokkurt
fé til að kaupa fyrir nokkra muni, því
það var ekki gaman, að stinda með tvær
hendur tómar, þar sem margir hlutir voru,
er mig langaði til að kaupa og sýna
heima.
Síðan ég Iauk við skýrslu þessa, hefi
ég fengið skrá yfir alla þá, er hlutu ein-
hverja viðurkenningu fyrir sýnda muni.
Það er ekki ætlun mín að telja þá upp
hér, en ég ætla þó að geta þess, að nærri
allir þeir, er ég hefi tilgreint í skýrsl-
unni hafa fengið æðri viðurkenningu:
heiðursskjal (æresdiplom), gull- eða silfur-
pening. Sérstaklega vil ég geta þess, að
allir íslenzku kaupmennirnir fengu viður-
kenningu, L. Tang gullpening, Lefolii og
Popp silfurpening, Thor. E. Tulinius
bronzepening. Mortensens Efterfölgere í
Trangisvaag fengu silfurpening, og 3 gull-
peningar voru gefnir fyrir saltfisk frá
Færeyjum. Annars fengu Færeyingar silf-
urpening fyrir aðalsýningu sína.
Endir.
Sjónleikirnir.
i.
„Leikfélag Reykjavíkur“ lék í 3. sinn
„Drenginn minn“ á miðvikudBgskvöIdið;
var aðsókn fremur dauf og ekki tókst
leikendum eins vel nú og hin kvöldin,
198
sem eitthvað betur orð mín skýri;
og biblían er bókin þá,
sem beztu dæmin gefa má
frá fyrstu bók, frá Adam, Abel,
að opinberun postulans;
og tökum snöggvast turninn Babel.
Nú, hvernig fór fyrir fólki hans?
Hið tekna ráð því reyndist verra,
er ruglast fóru tungurnar,
hver vildi annan ofan þar,
í einu orði: Heita herra.
Ég trúi hér sé tvennslags kjarni,
og tel það fyrst, að hverju barni
er sýnt, að aleinn sigri’ ei neinn,
og sá sé frá, sem berjist einn.
Og bvern þann mann vill herrann slá,
sem hugsar: Einn ég standast má.
Og Rómverjum svo ríkt kvað að,
að rænuleysi’ hann nefndi það.
Hvorttveggja einmitt á sér stað.
Hinn staki von sér ætíð á
þau afdrif sömu loks að fá,
sem yfirféllu Úríá.
Brandur
Ef til vill svo, en ei er alt
á enda þó vort líf sé valt.
Þér hyggið þá að þetta lið,
sem þreyta vildi Drottinn við,
það hefði brotið himininn
hefði’ ekki komið sundrungin?
sem leikið hefir verið, og var þó alls ekki
illa leikið.
Þegar litið er á leiki þá, er hér hafa
venjulega verið boðnir almenningi, sézt
það skjótt, að „Leikfélagið“ hefur veríð
smekkvíst í vali sínu í þetta síud.
Nú er ekki á boðstólum lítilfjörlegur
andsnauður skrípaleikur, sem hægt er að
hlægja að einusinni, en fáir kjósa að sjá
aftur, en þannig hefur allur þorri þeirra
leikrita verið, sem hingað til hafa verið
leikin, að frátöldum „Víkingunum á Há-
Iogalandi“, „Hellismönnnnum“, „Skugga-
sveiniw og „Æðntýri á gönguför“. „Dreng-
urinn minn“ er fagur, skemtilegur og
ærdóms- og áhrifamikill leikur; gleði og
sorg skiftast þar á, auður og örbyrgð.
Þar sézt hamingjunnar kvikula hjól á
hendingskasti, ýmist knúð af áhrifum
sjálfskapaðra vita eða sjálfskapaðri dáð.
Afleiðingarnar af röngu uppeldi, kæru-
leysi og léttúð æskunnar, skammsýni og
sjálfbyrgingsskap foreldranna, koma þar
greinilega ljós (Leopold). Föðurástin, sem
alt vill leggja í sölurnar, en sem því
miður er svo blind, að hún verður þeim
til falls, sem hún átti að hefja, faðirinn,
sem lætur með glöðu geði síðista skild-
inginn til þess að bjarga mannorði barns-
ins síns og kastar um leið sjálfum sér í
yztu afkima eymdar og volæðis, og rek-
ur þar síðan grátinn og gráhærður raun-
ir sínar með sömu innilegu ástinni á
barninu sínu, án þess að mögla eða hall-
mæla því, (Mörup) — ástin, sem knýr
manniun til starfa og ósveigjanlega skap-
lyndið, sem aldrei gengur á orð né eiða,
um hvað sem er að ræða, en sem er gott
og göfugt og trygt þótt það sýnist hart
og þjösnalegt (Frank), ást saklausrar
meyjar, sem er svikin og dregin á tálar,
en aldrei getur þó gleymt þeim sem hún
einusiuni hefur unnað (María). — Alt
þetta er sýnt þar með lípurð og fögrum
einfaldleik ásamt mörgu fleiru lærdóms-
ríku og skemtilegu, sem hér er ekki rúm
til að telja upp.
Yfir höfuð snertir þessi leikur fleiri
strengi mannlegs hjarta en flestir þeir, er
leiknir hafa verið hingað til, og leiðir
199
Prófasturinn
Nei, hvað þá! Hér er höfuðmál,
að himins til nær engin sál.
Og hér ég tek þann hálfa’ kjarna
úr hinni fornu Babels-sögn:
Það bresta ráð og bila gögn
ef bygging vor skal ná til stjarna.
Brandur
Svo hátt komst Jakobs himinstígi,
svo hátt er kent að sálin flýi. —
Prófasturinn
Á þann hátt! Hjálpi’ oss herrann! Hvað!
Ég hugði sízt að rengja það.
Himininn er vort hnoss og laun
þá hér er unnin trúar-ráun.
En blinduð verður breytni sú,
sem blandar saman lífi’ og trú.
Sex daga skaltu verk þitt vinna,
en vikunnar fyrsta svölun finna.
Ef væri hringt hvern virkan dag,
þá vendust menn af helgibrag,
og drjúgast orðsins verður valdið
ef vitið temprar bænahaldið.
í helgri trú, sem hverjum leik
skal hugurinn aldrei vaða reyk.
Af stólnum er það sjálfsagt synd
að sjá ei lífsins fyrirmynd;
en hún skal fylgja hempukjólnum
þá hringt er út, og þér úr stólnum.
í öllu drottna leyni-lög,
þau lög sem heimta takmark sett.
beinan og greiðan veg til sjálfshugsunar
sérhvern þaun, er festir hug við hann.
Og trúa mín er það, að það hafi að minsta
kosti fyllilega eins góð siðferðisleg áhrif,
að horfa á leik þennan og að hlusta á
meðal prédikun.
Það sem belzt mætti finna leikritinu í
heild sinni til foráttu eru söngvarnir, en
í því á það sammerkt við mörg önnur
leikrít; það er samt æði óeðlilegt, að vera
að syngja við borðhald milli bita og sopa
eins og í upphafi leiksins og' þar og víð-
ar hefði verið heppilegra að snúa söngv-
unum í óbundna ræðu, og einkum þar sem
leikendunum sýnist helzt ábótavant hvað
söng snertir.
Búningur leíkendanna er allsæmilegur,
en þó sýnist mér að leggja hefði mátt
til hliðar rauðskjöldótta sloppinn hans
Mörups. En andlitsbreytingarnar á leik-
endum eru með lakasta móti sem ég hef
séð hér; liturinn á andlitinu er óeðlilegur,
svo leikendurnir eru ýmist rauðflekkóttir
eða eins og mjöli hafi verið stráð í and-
lit þeim á einstöku blettum; hár Möraps
og skalli er hvorugt eðlilegt og á fleirum
hefir skeggið setið skakt og óeðlilega,
einkum á miðvikudagskvöldið, enda voru
leikendur lakast málaðir það kvöld.
Leiktjöldin í fyrri hluta síðasta þáttar
hefur hr. Guðm. Magnússoa sjónleikafræð-
ingur málað og er það verk prýðilega af
hendi leyst.
Allir hafa leikendurnir yfir höfuð kunn-
að hlutverk sín vel, og til þess, er minnir
leikendurna á, hefur sáralítið heyrst þegar
hús hefur verið fult.
Þá er að minnast á hina helztu ein-
stöku leikendur og skal það gert í fám
orðum.
Hr. Kristján Ó. Þorgrímsson leikur að-
dáanlega -vel Mörup, yfir höfuð allstaðar
í leiknum, en einkum þó í síðasta þætt-
inum. Hann skilur auðsjáanlega hlutverk
sitt mjög vel, — hann er ríkur að geð-
breytingum og tilfinningar sínar kann
hann vel að láta í Ijósi. Það ernaumast
hægt að bindast tára að sjá hann og heyra
þar sem hann situr síðast á kvistherberg-
inu lélega, flettur fé og firtur vinum og
200
Mín löngun var að leggja drög
að laga mættuð breytni rétt.
Brandur
Þeir mörgu ríkis sálna-sjóðir
ei sæma mér, þðtt kallist góðir.
Pröfasturinn
Þá sæmir yður samt að fylla;
en satt er það, að yðar hylla
er alt of lág.
Brandur
Fæst fremd með því
að falla dýpra sorpið í?
Prófasturinn
Nei, hver, sig lækkar, hann skal hefjast,
og, hver sig stærir, niðurkefjast.
Brandur
En mun ei bezt að maður deyðist?
Prðfasturinn
Nei, mikil ósköp! Hugsið þér
ég vilji það?
Brandur
Svo virðist mér
að fari bezt, að blóðið eyðist;
því ykkar horuð hálflífs-mynd
ei heimtar nema beinagrind.
Prófasturinn
Nei, Kristur veit ég kreíst ei blóðs
úr ketti, og yðar miklu síður,
en hélt það væri víst til góðs
ef vissuð þér hver frami fríður,
ef fetið þér í mín spor, biður.