Ísland - 16.12.1898, Page 1

ISLAND.
II. ár, 4. ársfj.
Reykjavík, 16. des. 1898.
50. tölublað.
Með mjög lágu yerði
sel ég uú drengjafðt, drengja kápnr,
karlmanus yetrar-yflrfrakka, erfiðisfðt,
flúnnel margs konar, stór sjðl, sruntu-
tau, hðrlérept, Kjéla- og káputau úr ull,
nærföt fyrir karla og konur, og margt
fleira. Herðasjöl og ensk raðmál, koma
með „Laura“ næst.
Leður aí öllum tegundum fyrir skó-
smiði og söðlasmiði. Alt selt aðeins fyrir
borgun út í hönd.
Björn Kristjánsson.
1 i'j-g rp
PAKKALITIR
OG
TTVTT>TCS-0 (Blákknsteinn)
fæst hjá
C. ZIMSBN.
Minnisspjald.
Landstiankinn opinn dagl. kl. 11 itrd. til 2 síöd. — Banka-
stjóri við kl. 11V,—1 J/a — Annar gæzlustjóri vió kl.
12-1.
Söfnunarsjóóurinn opinn i barnaskólanum kl. 5—6 síðd.
1. mánudag 1 hverjum mánuói.
Landsbókasafnið: Lestrasalur opinn daglega frá kl. 12—
2 slðd.; á mánud., mvkd. og Id. til kl. 3 sd. — Útláu
sömu daga.
Forngripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12 árd.
Bæjarstjórnar-fundir 1. og 3. fimtud. i mán., kl. 6 slðd.
Fátækranefndar-fundir 2. og 4. fimtd. í mán., kl. 5 siðd.
Náttárugripasafnið (1 ölasgow) opið hvem sunnudag kl.
2—3 siðd.
Ókeypis lækning á spítalanum á priðjud. og föstud.' kl
11—1.
Ókeypis tannlækning hjá tannlækni Y. Bernhðft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag i mánuði hverjum.
HoldBVeikra-spitalinn, Heimsóknartimi til sjúklinga dagl.
kl. 2—37,.
Ókeypis augnlækning hjá Birni Ólafssyni augnlækni (á
spitalanum) 1. föstudag i mánuði hverjum kl. 11—1.
Leikfélag lleykjayíkur.
DRENGURINN MINN
verður leikinn annað kvöld (laugardag) og
á eunnudagskvöldið. Leikirnir byrja kl. 8.
NYTT TIMARIT.
Mánaðarrit til stuðu-
ings frjálsri kirkju
og frjálslyndum kristindómi. Byrjar að
koma út 1. jan. 1899, verður útgefin af
Lárusi Halldörssyni. Stærð eins og „Kirkju-
blaðið". Verð 1 kr. 50 aur. Borgist
fyrir lok júnímánaðar. Fæst hjá öllum
útsölumönnum bóksalafélagsins.
„Brandur44.
(Niðurlag).
Tímabilið frá því Ibsen var fullvaxta
og þar til hann yfirgaf Noreg hafði verið
hugsjónalítið og andsnautt. Það hafði
verið gullöld embættismannanna; að vera
dugandi embættismaður þótti á þeim dög-
um fyrir öllu öðru. Þrætan um leikhús-
in í Kristjanín var nær eina málið, sem
vakið hafði nokkra hreifingu. Kristjaníu-
leikhúsið var þá aldanskt; því var stjórn-
að í dönskum anda og leikendurnir voru
danskir, en Norðmönnum var bægt þar
frá, bæði skáldum og leikendum. Hreif-
ingin var vakin af ungum mentamönnum
i Kristjaníu; þeir heimtuðu, að leikhúsið
væri norskt og dönsku leikendurnir rekn-
ir burt. í hroddi fylkingar I þessum
flokkinum voru meðal annara skáldin
Björnson og Ibseu. En í þá daga var
þessi flokkur af flestum talinn óalandi
uppreistarflokkur og norska ieikhúsið, sem
svo var nefnt, og stofuað hafði verið til
að keppa við Kristjaníuleikhúsið, og Ibsen
hafði stýrt síðustu árin, — það varð
gjaldþrota 1862. Þetta var eina hreif-
ingin sem þá var vakandi og miðaði að
því að halda uppi þjóðerni og sjálfstæði
norsku þjóðarinnar.
Hugsun manna snerist öll um það, að
fá bættar hinar líkamlegu þarfir. Yegir
voru lagðir, stór og reisuleg fangahús
bygð, verzlunin bætt, atvinnuvegirnir
auknir, bindindisfélög stofnuð og margt
annað gert þarflegt og gott. Þetta þótti
nú öllum fjölda manna nóg. Alt sem
benti út yfir þetta var talið flónskuflan
og moldviðrisþembingur, sem réttast
væri að kæfa niður sem rækiiegast. Hver
átti að vera öðrum líkur og menn áttu
að vinna undir umsjá stjórnar og ríkis
eins og þjónar á skrifstofu. Til að ná
borgarlegri virðingu heyrði það fyrst og
fremst að vera hugsjónalaus og skoðana-
iaus hversdagsmaður. Það er embættis-
vaidið sem eiur þennan anda, en ræturn-
arliggja dýpra, í þjóðfélagsskipuninni og
hinum ríkjandi hugmyndum um hana.
Ög móti henni snýr höfundurinn sér að síð-
ustu í nafni frelsisins og réttarkrafa ein-
staklingsins. Kirkjan er sem ríkisstofn-
nn verkfæri í stjórnendanna höndnm og
verður að lúta sömu lögum, er að eins
eitt, hjólið í vélinni. Prestinum er kent
eins og herforingjanum að leiða lið sitt
með jöfnum, föstum skrefum gegnum líflð
og inn í Paradís,
Á þennan hátt snýr höf. fyrst ádeilum
sínum til norsku þjóðarinnar, en frá henni
til embættismannanna, sem þar eiga að
bera sökina, og að lokum frá þeim til
ríkisins og hinnar opinberu kirkju, því
að þangað sé að rekja ræturnar.
Ibsen ieiðir nú Brand fram sem mót-
setningu alls þess er hann stefnir ádeil-
unum að,—sem fyrirmynd. Alt það er þjóð-
ina skortir átakanlegast hefnr hann í fylsta
mæli. Hann er yfirdrifinn hugsjónamaður,
hefur óbilandi víljaþrek og fylgir hugsun
sinni með guðmóði út í ystu æsar. Hann
er sjálfstæðið sjálft, alstaðar heill, hvergi
hálfur. Þvert á móti samningsandanum,
sem ríkjandi er, þar sem hver nm sig
beygir viljann og slær af kröfunum til að
komast í samræmi við hina, heimtar Brand-
ur : alt eða ekkert! I og með sjálfstæðis-
kröfur sinar og trú á einstaklingsréttinn
kemur hann fram sem mótsetning em-
bættismanna hins opinbera, veraidlegra
og andlegra.
Hann byrjar stríðið fyrir hngsjón-
um sínum með því að verða sjálfnr em-
bættismaðnr ríkisins. Hann vekur and-
lega Iíf8hreifingu kringum sig, en þó er
uann ekki ánægður. Kirkjan er of þröng
og lítil handa þeim Guði sem hann vildi
kenna mönnum að þekkja. Því ræðst
hann hann í að byggja aðra stærri. En
þegar það er unnið og hann á að afhenda
ríkinu gjöfina og kirkjan að vígjast, þá
lítur hann fyrst á verk sitt frá nýrri hlið
og sýnist það þá ónýtt og einskisvert.
Hann hefur að eins sett nýja bót á gamalt
fat og nú á að draga sléttijárnið yfir
saumana, svo að alt verði eins og það
áður var. Hann hefir iagt alt sitt í söl-
urnar, en áform hans hefur verið ósam-
rýmanlegt við stöðu hans sem prests í iík-
iskirkjunni. Það sér hann fyrst nú, og
að sjálfur hann hefur óafvitandi verið
225
226
227
228
Múgurinn
Sú heimting flnst oss hörð og köld,
að hníga fyrir seinni öld.
Brandur
Á fornarbraut er fór vor gerð
um fjallaslöð til Kanaans.
Tíl heilags fjalls! Á hng hvers manns
ég heiti nú Bem Drottins sverð!
Klukkarinn
Jú, það er skapleg skammar ferð!
í skjólin heima fokið er. —
Kennarinn
Noi, aftur heim ei hverfum yér.
Klukkarinn
En hvað á lengra þessi mergð?
Fáeinir
Yið drepum hann!
Kennarinn
Það vasri verra,
oss vantar fyrirmann og herra.
Konur
(benda hiæddar)
Ó, karlinn!
Kennarinn
Hvaða hræðslu-yrði!
Prófasturinn
(kemur meö nokkra menn að neðan)
Mín heilla börn, og elsku-hjörð!
Æ, gleymið ei þeim gamla hirði!
Kennarinn
(til fólksins)
Við erum flæmd úr okkar firði,
og finna hljótum nýja jörð.
Pröfasturinn
Ég beygist eins og gamalt girði,
svo gremst mér ykkar villa hörð.
Brandur
í>ú hafðir lengi veikan vörð
Prófasturinn
M, heyr ei, lýður; hann þig seðnr
með hauga-lýgi.
Ymsir
í>að er satt!
Prófasturinn
M, iðrist; við erum vægir feður;
þá verður mörgnm hjartað glatt.
Já, notið augun angnablik,
og eygið nú þau djöfuls svik,
sem drógu’ á tálar ykknr alla!
Margir
Já, erki-svik má þetta kalla!
Prófasturinn
Og hyggið að, hvað eruð þið?
Aumingjar, fáir, lítils metnir.
Eruð þið menn til afreks getnir,
að veita þjóðum frelsi’ og frið?
Díð eigið að hirða hver sitt kot,
en hvað eiga þessi ráða-brot?
Hvað viljið þið í storm og styr?
Nei, standi hver við sínar dyr!
Hvað? Ætlið að veiða varg og örn,
og vega ljón og fella björn?
Nei, hætti hver og hýrist kyr!
Æ, hlýðið mér, mín kæru börn!
Múgurinn
Já, það er satt, við sjáum það!
Klukkarinn
En samt; þá fórum heiman að,
við höfðum allir kvatt vor kot
og komumst því i ráðaþrot.
Kennarinn
Nei, hann nefur auglýst okkar bygð,
að alt bó þar tóm svik og lygð,
svo fðlkið ekki framar sefur,
og una lengur vill ei við
sinn vana-svefn og klækja sið.
Prófasturinn
Nei, þvílíkt enga þýðing hefur.
í kvöld, ef alt er kyrt í dag,
þá komist þið í sama lag,
í sama logn og Ijúfu rð;
því lofa ég, og þá er nóg.
Brandur
Kjósið menn og konur!
Sumir
Heim!
Aðrir
Við komumst það ei; lengra’ á sveim!
Fógetinn
(kemur hlaupandl).
Sú hepni, að ég fólkið fann!
Konur
Æ, firtist ekki, góði mann!
Fógetinn
Nei, fiýtið ykkur, fylgið mér,
því fegri timi runninn er;
ef hættir þessi upphlaups öld,
eru’ allir ríkir fyrir kvöid!
rWí ei'v
Hvað? Hvernig?
Fógetinn
Fiski-mergðar-mok,
sem mor að sjá um allan fjörðinn!
Múgurinn
Hvað segir hann?
Fógetinn
Flýið fjúk og rok,
og flýtið ykkur niður skörðin.
Slík ofsa-gegnd kom aldrei hér.
Nú eflist, vinir, fósturjörðin,
því happatíð í hönd oss fer!
Brandur
Um kosti tvo þér kjósa eigið.
Fógetinn
Við kjósum heldur vitið, segið!
Prófasturinn
Vér sjáum, þessi fiska-feikn
er fingur Quðs og himneskt teikn.
Dá dásemd víst i draumi ég sá,
þó dæmdi ég það martröð þá;
nú verður margnr maður ríkur!
Brandur
Sá missir alt, sem Drottinn svíkur!
Margir
Stór-gegnd og vaða!
15
15*