Ísland - 21.01.1899, Blaðsíða 3

ÍSLAND.
3
með því, en þú ert með þínu, þá gjörði jeg það
fúslega og væri sæll, — en ekki til þess að jeg
væri sæll, heldur svo að þú værir sæl.
Opt hef jeg staðið fram við sjóinn, þögull, hugs-
andi. Jeg hef heyrt hafið taia, — tala um þig.
Jeg hef sjeð stjörnurnar rita nafnið þitt meðgull-
pennunum sínum á dökkbláu spjöldin sædísanna.
Jeg hef sjeð sólina skrautrita það brosandi á haf-
flötinn með óteljandi litum. En stafimir, — stóru,
fallegu stafirnir, — hafa slitnað sundur, — öld-
urnar litlu hafa slitið og breytt dráttunum í punkt-
letur. En samt hef jeg í huganum getað skipað
punktunum niður í raðir og lesið nafnið þitt!
Jeg hef heyrt sædisirnar syngja á kvöldin vís-
urnar sínar. Og mjer misheyrðist ekki: nafnið
þitt hljómaði í hverju stefi. Annarlegur, ákafur,
hávær ljet sæniðurinn mjer í eyrum, eins og hann
vildi fá mig til þess að gleyma einhverju. Og
honum tókst það: jeg gleymdi öllu, — öllu nema
þ j e r 1 Nafnið þitt heyrði jeg allt af gegnum hat-
gnýinn.
Jeg stóð í fjörunni, álútur, áhyggjufullur, og
ritaði stafi í sandinn með prikinu mínu. Ogfyrri
en jeg vissi sjálfur af því, hafði jeg skrifað þar
nafnið þitt, — dregið stryk yfir það, — skrifað
það aptur, og svo koll af kolli.
------— En sólin er sezt, loptið þykkara, og
það er komið flóð!-----------
Jeg hef byrgt þig inni í hjarta mínu án þess
þú vitir af því sjálf; — nafnið þitt geymi jeg þar,
hugtakið allt, sem þetta nafn feiur í sjer, geymi jeg
þar, þó stjörnurnar hrapi og setjist sól, himininn
dökkni og hækki flóðið.
Sál mín er altekin af þjer!------------------
Jeg gekk einn eptir stígnum í kveld. Það
marraði í snjónum undir stígvjelunum mínum.
Dimmblár var himininn og stjörnurnar glóðu. Og
langir, breiðir, blikandi, kvikir, bogadregnir ljós-
straumar iðuðu og liðu um loptið yfir mjer. Geim-
urinn mikli, eilífi, óendanlegi, sítalandi, mælti við
sál mína á dýrðlega alheimsmálinu sínu, sem eng-
inn dauðlegra manna gjörskilur. Jeg hlustaði og
hlustaði; — mjer þótti sem sál mín yfirgæfi mig
og lyptist hærra, hærra, en jafnframt fjarlægðist
sjálfa sig meir og meir, — mjer þótti hún berast
í óljósum draumórum út í óskiljanleikans eilífa
altóm. Jeg var algjörlega utan við mig, — ýmist
mændi jeg upp í Ijóslendur Tvíburanna og blá-
vegu Óríons, eða jeg starði niður fyrir mig á snæ-
kristallana, sem brutu geislana og grjetu brosandi
með stjörnunum. Marrið í snjónum truflaði mig,
erti mig, æsti mig; það ljet mjer í eyrum svo
ömurlegt, angistarlegt, sárkveinandi, — gegnníst-
andi eins og neyðaróp æskumannsins, sem drukkn-
ar á leiðinni til unnustu sinnar, rjettir höfuðið
saltdrifið upp úr öldunum, felur himninum and-
vörp sín og síðustu kveðjuna.
Mjer varð órórra, órórra, — þetta hljóð varð
mjer óbærilegt; — mjer þótti sem töluð væru til
mín á annarlega tungu einhver orð, sem jeg ó-
sjálfrátt titraði fyrir, skalf fyrir án þess jeg skildi
þau-----------------— En allt í einu stóðst þú
mjer lifandi fyrir hugskotssjónum; — jeg veitekki
hvernig það varð, en sál mín fann sjálfa sig apt-
ur í þjer, hvíldist í þjer dauðþreytt af fluginu og
8tríðinu. Þú komst með hvíldina, friðinn, Ijósið.
Þú sættir sál mína við sjálfa sig, — við óskiljan-
leikann endalausa, — þú færðir hana nær sjálfri
sjer og guði. Allt þetta finn jeg, — finn, en skil
ekki nje get skýrt fyrir sjálfum mjer hvernig þetta
er orðið, — hvernig jeg er orðinn.
Er þetta að elskaþig?
Orgel-kaup.
Gamia orgelið úr dórakirkjunni keypti herra
kaupm. Helgi Helgason fyrir nokkru; var það þá
talið ónýtt með öllu og; því selt fyrir lítið verð.
Hefur hr. Helga nú tekizt að laga og endurbæta
það svo vel, að það má kalla jafngott sem áður.
Þeir munu vera margir, sem áður hafa haft unun
og gleði af að heyra hina fögru og mjúku tóna
orgelsins, og mun þeim víst finnast það nokkuð
kynlegt af kirkjustjórninni, að svipta söfnuðinn
þessum gamla dýrgrip, án þess að gera minnstu
tilraun til að lagfæra hljóðfærið eða leita sjer upp-
lýsinga um, hvort það væri mögulegt. Mörgum
er þó vel kunnugt um, hvern snilling við höfum
á meðal vor, þar sem er Helgi Helgason, og sjálf-
sagt hefði engum hjerlendum manni tekizt að gera
við orgelið nema honum. Nú getur kirkjustjórnin
og Reykjavíkurbúar nagað sig í handarbökin.
Orgelharmoniið, sem nú er í kirkjunni, er hvergi
nærri gott nje heldur samboðið dómkirkjunni.
Gamla orgelið, sem í mörg ár hefur verið látið
þegja, mun hjer eptir gleðja hjörtu Oddfjelaganna,
sem að sögn hafa fest kaup á því.
X.
Lestrarfjelag og lestrarstofa.
Það var töluvert um það rætt í stúdentafjelag-
inu hjer í fyrra-vetur, að stofna nýtt lestrarfjelag
eða umbæta hið gamla „Lestrarfjelag Reykjavíkur".
Eins og geta má nærri, urðn menn þó ekki á eitt
sáttir um það, hvernig fyrirkomulaginu skyldi
háttað og komu fram um það ýmsar uppástungur.
Var svo kosinn nefnd manna til að ihuga málið
og halda þvi vakandi; átti hún síðan að koma
fram með skynsamlegar tillögur, sem þá var ætl-
azt til að meiri hluti manna gæti fallizt á. í
fyrra vetur lá málið í værum dvala hjá nefndinni,
en hafði rumskazt eitthvað litiis háttar í haust,
þegar stúdentafjelagið tók aptur að koma saman
eptir sumarleyfið. Ekki vitum vjer nákvæmlega,
hverjar skýrslur eða tillögur nefndarinnar voru,
en víst er um það, að síðan þær komu fram, hef-
ur málið algjörlega legið í dái og gleymsku.
Þetta er þó skaði, því hugmyndin var góð og
fyrirtækið hið þaiílegasta, ef nokkuð hefði getað
úr því orðið.
Það var hugmyndin upphaflega, að stúdenta-
fjelagið leigði lestrarstofu, er höfð væri opin vissa
tíma á degi hverjum, ok þar lægju frammi útlend
blöð og tímarit og nýjar bækur útlendar, er fjelagið
kaupir, eða til var ætlazt að það keypti fram-
vegis.
Nú er stútentafjelagið svo fámennt fjelag, að
ekki er hægt til þess að ætlast að það út af fyr-
ir sig geti keypt útleud rit og bækur svo að miklu
nemi, eða að verulegum notuin geti komið. Auk
þess er kostnaðurinn við að leigja lestrarstofu og
hita hana einnig töluverður fyrir svo fámennt og
fátækt fjelag.
Út xir þessu kom sumum til hugar, að gjöra
þessa lestrar- eða bókakaupa-fjelagstofnun víðtæk-
ari, binda hana ekki við stúdentafjelagið, en koma
á almennu lestrarfjelagi handa öllum bænum.
Virtist sú hugmynd hafa mikið fylgi, þegar um
þetta mál var rætt í fyrra-vetur.
Skyldi svo leigja lestrarherbergi með sæmileg-
um útbúuaði, sem allir ættu aðgang að fyrir víst
tillag mánaðarlega eða árlega. Bækurnar mætti
einnig lána fjelagsmönnum heim til sín mót sjer-
stöku tillagi.
Hjer í bænum hefur lengi verið lestrarfjelag,
sem, að minnsta kosti nú á síðustu árum, hefur
keypt flestar nýjar bækur, fagurfræðislegs efnis,
sem út hafa komið í Danmörku og Noregi og
nokkuð hefur þótt að kveða, og svo ýms hin
helztu tímarit. í því eru mestmegnis embættis-
menn, og íyrirkomulag þess er að mörgu óhentugt.
Tölu fjelagsmanna verður að takmarka, svo að opt
er þar svo fullt, að ekki komast fleiri að. Bæk-
urnar gánga frá einum fjelagsmanni til annars og
heldur hver um sig þeim eiua viku, og verða sam-
ferða 2—4 bækur í einu, en tímaritum t. d. Rew.
of Rew. halda fjelagsmenn 3 daga hver. Nú mun
vera um 40 manns í fjelaginu, og sjá þá þeir,
sem síðast fá bækurnar, þær ekki fyr en 40 vik-
um eptir að þær koma upp hingað og byrja hring-
rásina. Fæstir af fjelagsmönnum munu líka kæra sig
um að lesa allar þær bækur, sem keyptar eru, en
einu vill lesa þessa, annarhina. Nú fer opt svo, að
eina vikuna fær fjelagsmaður þrjár bækur ok kær-
ir sig ekki um að lesa neina þeirra; næstu viku
fær hann þrjár bækur nýjar og vill gjarnan lesa
þær allar, en hefur ekki tíma til þess þá. Hann
verður þá að sleppa þeim og sjer þær ekki fram-
ar fyr en á uppboði fjelagsins. Er það fljótsjeð
að þetta er miklu óhentugra fyrirkomulag heldur
en hitt, ef bækurnar væru allar geymdar á ein-
um stað og hver fjelagsmaður fengi þar ljeðar
þær bækur, sera hann vildi lesa, en væri ekki
skyldaður til að halda fyrir öðrum þeim bókum,
sem þeir vilja hafa, en sjálfur hann kærir sig
ekkert um.
Lestrarfjelag Reykjavíkur selur árlega á upp-
boði allar bækur sínar, og er mikill skaði, að sú
vonja skyldi komast á. Ef fjelagið hefði safnað
bókum sínum frá því það var stofnað, ætti það
nú fallegt bókasafn, sem væri mikils virði.
Auðvitað fara peningarnir, sem fyrir bækurnar
koma, árlega til nýrra bókakaupa, og tillög fjelags-
manna yrðu að vera hærri en þau nú eru, ef
þessi tekjugrein gengi frá og jafnmikið væri keypt af
nýjum bókum eptir sem áður. En þetta mætti
bæta upp með því, að gera lestrarfjelagið fjöl-
mennara og breyta fyiirkomulaginu, hætta að láta
bækurnar hringsóla milli fjelagsmanna, eins og
nú er, en hafa í þess stað útlánsbókastofu.
G-agnið af bókunum hlýtur að verða miklu minna,
þegar þær tvístrast sin í hverja áttina, heldur en
orðið gæti, ef þær værú geymdar á einum stað
og menn gætu þar gengið að þeim. Þær yrðu
með því mótiuu lesnar af miklu fieirúhi en
annars.
Helst ætti „Lestrarfjelag Reykjavíkur" að verða
breytt í það horf, sem bent er á hjer að framan,
og gjört úr því nýtt lestrarfjelag handa öllum bæn-
um, sem hjeldi áfram bókakaupuaum, myndaði
bókasafn af nýjum bókum, sem lánaðar væru út,
og hefði í sambandi við það lestrarstofu, þar sem
haldin væru helztu útlend tímarit og blöð.
Það er mikið keypt hjer í bænum af útlendum
tímaritum og blöðum af einstökum mönnum, sem
ekki mundu keypt, ef þeir ættu vísan aðgang að
þossu á vissum stað í bænum, Á þann hátt mundi
mörgum sparast peningar, ef almonnri lestrastofu
yrði komið á. Þar sem fleirum gæfist kostur á
að sjá ritin, yrðu notin af þeim jafnframt miklu
meíri.
Landsbókasafnið er mjög fátækt af nýjum bók-
um útlendum, og það er fullkomin nauðsyn á að
koma á fót öðru bókasafni við hliðina á því, sem
hefði það markmið, að fylgja með bókmenntum
nútímans að svo miklu leyti sem kostur er á.
Á fostudaginn þegar greinin um „Lestrarfjelag og lestrar-
stofu“ var nýsett, kom „Þjðððlfur“ út, með grein um sama
eíni, eptir formann stúdentafjelagsins, kand. Yilhjálm Jðns-
bou. Skýrir hann þar frá, að stúdentafjelagið hafl í ráði,
að gera samtök við önnur fjelög hjer í bænum um stofnun
almennrar lestrarstofu með líku fyrirkomulagi og talað er
um í greininni hjer í blaðinu. Það er gott að heyra úr
þeirri átt, að málið sje enn vakandi, og það var einmitt
hr. Yilhjálmur Jðnsson, sem fyrstnr manna hreifði því í
stúdentafjelaginu og er einnig manna líklegastur til að koma
því eitthvað áleiðis.
Bjarnargreiöi
af verra tæginu er það, sem „ísafold“ 7. þ. m.
gerir Guðmundi lækni Björnssyni. Hún er sem
sje að lepja upp ýmsar slúðursögur og götuþvætt-
ing, sem hún segir að gangi um bæinn út af
fyrirlestrinum um áfengisnautn, sem hann hjelt
nýlega, og ætti læknirinn að vera og er llka mað-
ur til að ganga þegjandi og óskemmdur fram hjá
slíkum hjegóma. Þó „ísaf.“ þykist vera að verja
hann, gæti tilgangur hennar alveg eins verið sá,
að breiða þennan þvætting út, og ef svo væri,
mætti bæði Björn og blað hans skammast sín fyr-
ir og ættu bæði skilið óþvegna ofanígjöf. En hitt
verður maður þó fremur að ætla, að blaðið hafi
ekki gjört þetta í illum tilgangi, heldur hlaupið
hjer á sig eins og ó™ar af heimskulegu ofstæki, og
muau þó fáir hafa heyrt mikið af þessum þvætt-
ingi áður „ísaf.“ breiddi hann út, enda kvað rit-
stjóri hennar vera veðurviti, eða vindhani á stór-
eflis slúðurmyllu hjer í bænum. Söguna um romm-
toddy-glösin 5 ýkir blaðið og rangfærir hana og