Ísland - 31.01.1899, Blaðsíða 2

6
Í'S L A N D.
Frá útlöndum.
Khöfn, 14. jan.
Sj)ányerjar og Bandamenn Uppreisn á Fil-
ippseyjum. Ófriðarhorfur.
Hinn 10. desbr. f. á. var undirritaður í París
friðarsamningurinn milli Spánverja og Bmdamanna.
Spánverjar urðu auðvitað að láta aðkröfum Banda-
manna um Filippseyjar; en kurr var meðal spánsku
sendimannanna, og íjet formaður þeirra óánægju
sína í Ijósi yfir framkomu Bandamanna gegn Spán-
verjum. Skildi að öðru skaplega með þeim. Samn-
ingurian verður því næst lagður fyrir þingbeggja
ríkjanna, og er talið víst, að hann muni sam-
þykktur af þeim. Ástandið heima fyrir á Spáni
er ekki sem áiitlegast. Sagaata fer frá völdum,
en hver eptirmaður h&ns verði, er ekki fullráðið
enn. Karlistar þykjast ætla að láta til sín taka,
eptir að samningurinn er samþykktur, en stjórnin
hefur verið að leitast við að koma í veg fyrir
æsingar frá þeirra hálfu. Samt má búast viðþví,
að Spánn muni ekki eiga lengi friði að fagna
heima fyrir.
Bandamenn eru heldur ekki friðsamlegir á að
líta. Svo virðist sem í þá sje komið hernaðaræði,
og ætli þeir að fara að semja sig að siðum Evrópu-
þjóðanna í því að kosta ógrynni fjár til herbún-
aðar. í síðasta fjármálafrumvarpi fer stjórnin
fram á, að veittar verði 150 milj. dollara til her-
búnaðar (landherinn á að auka upp í 100,000
manns) og auk þess margar milj. til herskipa-
stólsins. Að vísu mætir þetta allmikilli mótspyrnu
meðal demokrata helzt, og jafnvel meðal fylgis-
manna McKinleys, en hann er hvatamaðurinn til
alls þessa. Menn eru farnir að kalla hann Napó-
leon nýja heimsins, enda þykir honum svipa til
Napoleons í útliti. Þess mun kannske ekki lengi
að bíða, að Bandamenn þurfi á her sínum að halda,
og menn fái aptur að heyra frá þeim á vígvell-
inum.
Filippseyingar fengu brátt njósnir af því, að
Bandamenn ætluðust ekki til, að eyjarnar yrðu
sjálfstætt ríki, en að þeir sjálfir vildu hafa þar
öll völdin. Svo á að heita, að eyjarnar sjeu nú
þjóðveldi og Aquinaldo forseti þess og jafnframt
foringi uppreisnarmanna. Hann er dugandi maður
og harður í horn að taka. Hann og hans flokkur,
Tagalarnir, leggja blátt bann fyrir, aðBandamenn
ráði lögum og lofum í eyjunum, og gefi þeir ekki
eptir, þá verði vopnin úr að skera, enda þótt þeim
þyki fyrir því að eiga í stríði við Bandamenn.
Aðalaðsetur uppreisnarmanna er Ilo Ilo; búastþeir
þar fyrir og eru við öllu búnir. Stjórnin í Wash-
ington hefur boðið Otis yfirforingja sínum á eyj-
unum að senda nægilegt lið til Ilo-Ilo, til að taka
borgina. En sagt er, að uppreisnarmenn brenni
hana heldur til kaldra kola, en að láta hana kom-
ast í hendur Ameríkumanna. „Independencia“,
blað uppreisnarflokksins, segir, að nú sjeu tvær
úrlausnir fyrir hendi: annaðhvort að Bandamenn
viðurkenni sjálfsforræði eyjaskeggja, eða að öðr-
um kosti ófriður. Og hið siðara verður að öllum
líkindum, því að Bandamenn munu ekki þoka
undan. Ólíklegt er að eyjaskeggjar geti veitt
þeim viðnám til lengdar, ef til ófriðar kemur; eyja-
skeggjar eru um 7 miljónir manna. Pað er ekki
ólíklegt, að Spánverjar, er þeir sjá ófriðinn aptur
nálgast, hugsi með sjer eins og karlinn: „Nú
skyldi jeg hlæja, væri jeg ekki dauður!“
Hins vegar berast ljótar sögur um meðferð
spánskra fanga á Filippseyjum. Einkum er illa
farið með munkana, þeir jafnvel biúkaðir til á-
burðar og biskupinn lúbarinn. En varla má kasta
þungum steini á hálfvillta þjóð, þó hún vægi ekki
gömium kúgurum. Óvandaðri er eptirleikurinn.
Ameríkumenn hafa viljað skerast í leikinn, en
eyjaskeggjar segja, að þá varði ekkert um það;
þeir geti sjálfir samið um það við spönsku stjórn-
ina og páfann.
í H&vanua var á nýársd&g dreginn upp ame-
ríkanski fáninn, en sá spánski dreginn niður.
Var því fagnað með miklum gleðilátum. Una
Kúbubúar hið bezta við skiptin.
Fundurinn gegn anarkistum.
Þá er fundurinn gegn anarkistum á enda. —
JÞegar fundurinn var settur, bauð fulltrúi Ítalíu-
stjórnar fundarmenn velkomna með mörgum fögr-
uum orðum náttúrlega, og þakkaði austurríski full
trúinn í sama tón fyrir það í nafni allra hinna.
Svo var dyrunum lokað, eptir að- allir frjettaritar-
ar höfðu verið reknir út. Fundurinn endaði 21.
des. Hvað gjörzt hefur þar, vita menn ekki með
vissu, nema það eitt, að það hefur hvorki verið
mikið nje merkiíegt, enda gjöra blöð bæði sósial-
ista og anarkista miskunnarlaust gys að fundar-
haldinu. Sagt er að fundarmenn hafi orðið mjög
vel sammála, einkum i því að jeta, drekka og
skemmta sjer, sem mun hafa verið aðalstarfið fyrir
utan einhver lítilsverð ákvæði um strangt eptirlit
með anarkistum; þeir hugsa sjer víst að út rýma
þeim með því, en búast má við að þá fari eins og
með ákvæðin um útrýmingu úlfa á Frakklandi,
að þeir aukist æ því meir. Það hefði getað verið
heppilegt fyrir aðgjörðir fundarmanna, að fundur-
inn var haldinn á Ítalíu, því að þar eru anarkist-
ar fjölmennastir, og hefðu þeir getað þar sjeð or-
sakirnar til anarkismusins og að hann verður ekki
kæfður niður með pólitístjórn einungis. Það er
hin voðalega eymd og fátækt, sem knýr þessa
hungruðu vesalinga til uppreisnar og ódáðaverka
í þeirri von, að það hreinsi eitthvað til, svo kjör
þeirrabatni. En hvað gjörir stjórnin? Hún sendir
heilar hersveitir og lætur skjóta þessa aumingja
niður. Nú hafa einmitt orðið óspektir bæði á
Sikiley og Suður-Ítalíu og hefur lögreglan við
ekkert ráðið. Herlið hefur verið kallað til hjálpar,
og hversu lengi því tekst að kæfa uppreisnina
niður, verður tíminn að sýna.
í sambandi við þennan fund mætti geta um
undirbúninginn undir friðarfundinn mikla. Hann
kemur víst saman í febrúar. Margir eruvongóðir
um árangurinn af honum og lofsyngja friðarhöfð-
ingjanum. En stjórnirnar, sem ætla að senda full-
trúa sína á fundinn — þær auka hver í kappvið
aðra herbúnaðinn, meira að segja meir en nokkru
sinni áður og það sjálfur friðarhöfðinginn. Skyldi
þá vera nokkuð guðlast í því, að efast um, að
þetta friðarboð sje alvarlega meint.
Krítarmálið. Ueorg landstjóri.
Þá urðu stórveldin loks á það sátt, að setja
Gleorg prinz frá Grikklandi sem landstjóra á Krít.
Hann kom til eyjarinnar 21. desember og var hon-
um fagnað með kostum og kynjum, er hann hjelt
innreið sína í Kanea. Hjet hann því, að kristnir
menn og Múhameðstrúarmenn skyldu njóta jafn-
rjettis og hefur hann sett nefnd manna til að
semja stjórnarskipunarlög; auðvitað hefur soldán
yfirstjórn eyjarinnar, en það er bara nafuið. Von-
andi er nú að eyjarskeggjum fari nú að vegna
betur og þeir fái læknað þau sár, er þeir hafa
beðið á undanförnum ófriðarárum. Þeir mega
þakka Georg Grikkjakonungi manna mest fyrir,
að þeir nú loks hafa náð sjálfsforræði.
Kína.
í miðjum des. fóru konur allra evrópskra sendi-
herra í Peking til hallar keisaradrottningarinnar
og tók hún vel á móti þeim. Voru þar ekki spör-
uð vináttuhót frá beggja hálfu og allt fjell í ljúfa
löð þess.um kvennpersónum. Víst er nú það, að
keisari er enn á lífi, en þjáist mjög af nýrnaveiki,
og hafa læknar heldur daufar vonir um bata.
Viðsjár milli Englendinga og Frakka.
Óðara en Fashoda-málið var útkljáð, reis annað
upp, er virtist enn íhugaverðara og meiri líkindi
til, að þessum stórþjóðum gangl ver að útkljá. En
það er Madagaskar-málið, og er því svo varið:
1890 viðurkenndu Englendingar, að Madagaskar
skyldi standa undir vernd Frakka, þó með þeim
skilyrðum, að ekki yrði lagður hærri innflutnings-
tollur á enskar vörur en sem svaraði 10% af verði
þeirra og að Englendingar sættu sem beztum kjör-
um yfir höfuð. Skömmu síðar köstuðu Frakkar
eign sinni á eyna og fóru þá að hirða minna
um þessi skilyrði Englendinga; þeir hafa t. d. lagt
svo háan toll á enskar vörur, að numið hefur 40%,
og bannað, að nokkur önnur skip væru notuð til
strandferða þar en þau, er sigldu undir frakknesku
flaggi. Þetta þykja Englendingum samningsrof,
sem von er, og hafa farið orðsendingar milliráða-
neytanna, og eru þær allkurteisar að vísu, en
harðyrtarl eru blöðin „Times“ og „Temps“ í garð
hvor annars. Þar á ofan bætist, að Frakkar
kvarta yfir því, að EngJ. hafi spillt málum sínum
austur í Kína. Frakkar eiga sem sje nýlendu í
Shanghai og vildu gjarna færa út kvíarnar; fóru
þeir fram á það við kínversku stjórnina og ætlaði
hún að láta að óskum þeirra, en þá komu Engl.
og Bandamenn og ógnuðu Kínastjórn til þess að
neita beiðni Frakka. Þetta skoða þeir eðlilega
sem móðgun við sig, og segja að Englendingar
reyni að ýfa upp öll gömul doiluefni til þess að
spilla fyrir þeim. Að deilum þessum kveður að
vísu ekki mikið enn þá, en það er Ijóst, að báðum
málsaðilum er þungt niðri fyrir.
Frá Englandi er það að segja, að foringi frjáls-
lynda flokksins i neðri málstofunni, Harcourt, hef-
ur sagt af sjer formennskunni. Hann tók við
henni, er Gladstone gamli sagði af sjer og fór af
þingi, og hefur þeim Koseberry ekki samið sem
bezt. Hver verða muni eptirmaður Harcourt’s, vita
menn ekki, en sumir hafa getið til að Asquith
væri einna líklegastur til þess. Hann er mála-
færslumaður og var aðstoðarmaður Russels í Par-
nells-málinu; síðar varð hann innanríkisráðherra í
Gladstones-ráðaneytinu. Þeir Roseberry fylgjast
að málum.
Útrekstur úr Prússlandi.
Þess var getið í síðasta frjettapistli, að Prússar
væru að flæma danska vinnumenn og vinnukonur
burt úr Sljesvík; hafa þeir haldið því áfram, og
eignuðu menn þetta stjórninni í Berlín, en þá ját-
aði v. Köller, landstjóri Prússa þar nyrðra, að
hann sjálfur væri potturinn og pannan í því öllu,
og gjörði þetta upp á eigin ábyrgð, til þess að
friða landið fyrir æsingum Dana. En enginn efi
leikur á því, að þetta er gjört eptir boði stjórn-
arinnar, en Köller bara Ieppur. Um sömumundir
fóru Prússar líka að vísa Austurríkismönnum burt,
en stjórnin og þingið í Vín snerist illa við slíku,
og varð ráðaneytisforseti Thun harðorður um að-
farir Prússa, og er sagt jafnvel, að keisararnir hafi
farið að skrifast á um málið. Jafnaðist svo það
milli bandamannanna. Einnig hafa Prússar vísað
burt um 30 rússneskum vinnulýð úr Berlin, og
þykja þeir færast nokkuð í fang, ef þeir ætla að
egna friðarhöfðingjann upp á móti sjer meðslíkum
barnaskap. Þegar blöðin skýrðu frá þessu, neit-
aði líka stjórnin að það væri satt, en varð að jeta
það ofan í sig aptur, því að blöðin færðu sönnur
á mál sitt. Annars mælist þessi útrekstur eigi
síður illa fyrir á Þýzkalandi en annars staðar; það
þykir bæði þýðingarlaust og ómannúðlegt að ráð-
ast að saklausu vinnufólki og fiæma það í burtu.
Öll frjálslyndu blöðin hafa vítt harðlega slíkt at-
hæfi og sum blöð apturhaldsmanna og jafnvel
stjórnarsinna hafa tekið í sama strenginn. Árík-
isdeginum hafa þeir sósíalistaforingjarnir Bebel og
Yollmar sjerstaklega gjörzt tannhvassir móti stjórn-
inni. — Vilhjálmur keisari hefur verið lasinn um
tíma, en er víst á góðum batavegi.
Rústur á Ungverjalandi.
Það hafa verið ærin ólæti á þinginu ungverska;
menn hafa barið í borðin, svo að ekkert heyrðist
til ræðumannanna, og kannske ekki alveg Iaust
við að í handalögmál hafi komizt. Aðalástæðurn-
ar eru, að þjóðvinir (Nationalistarnir) hafa haft
horn í síðu ráðaneytisins og borið á ráðherrana
þungar sakir, einkum ráðaneytisforsetann Banffy,
en hanu hefur ekki fundið ástæðu til að fara frá
af því að þjóðvinirnir eru í minni hluta. Hinir
frjálsu styðja Banffy að málum, og þótt þeir sjeu
í meiri hluta, tókst þjóðvinum þó að hindra það,
að fjárlögin yrðu samþykkt, svo að ráðaneytið
varð að gefa út bráðabyrgðarfjáriög til þriggja
mánaða. Þessi óvild milli ráðaneytisforsetans og
þjóðvina er sprottin út af endurnýjun samningsins
milli Austurríkis og Ungverjalands. Horanzky