Ísland - 12.03.1899, Blaðsíða 4

20
ISLAND.
Svo frá jeg út um Agðanes
Orminn langa skríða.
Sje skipinu aptur á móti líkt við orm og það síð-
an Iátið renna eða skeiða yíir haflð, eða sje því
líkt við hest og síðan lýst svo, að það siglí eða
kljúfl öldurnar, þá er myndin skemmd og óskáld-
lega með kenninguna farið. Þetta kemur vart
fyrir hjá fornskáldunum og eigi fyr en á síðari
tímum, þegar menn íóru að nota kenningar forn-
skáldanna, sem þurr nöfn, án þess að skilja þær,
eða gæta þess, að þær eru í eðli sínu jafnframt
lýsingar. í rímunum eru kenningarnar víða van-
brúkaðar á þennan hátt, einkum á síðari öldum,
og eru það stór lýti.
Kenningar koma fyrir í öllum kveðskap, hjá
öilum þjóðum og á ölium timum og eru sífellt
myndaðar nýjar og nýjar, en í fornnorræna kveð-
skapnum eru þær svo yfirgnæfandi, að myndun
þeirra verður eitt af höfuðatriðum hans. En efa-
iðí skáldakvæðunum mörgum, eða flestum, liggur
svo fjarri hugsunarhætti nútímans, að kenningar
þeirra virðast nú miklu flóknari og torskildari,
en þær hafa verið á þeim tíma, sem kvæðin eru
ort á. Rímnaskáldin eru allt af að myuda nýjar
kenningar, jafnframt og þau notahinar gömlu, og
eins eru víða í nútíðarkveðskap íslenzkum Iíking-
ar’ gjörðar á sama hátt og minnzt er á hjer á
undan. Ein vísa eptir Kr. Jónsson byrjar svo:
Sorgarskýja svífnr fjöld
sðl fyrir gleði bjarta.
Sorginni er hjer líkt við ský, en gleðinni við
sól, og í stað þess að höf. segði: sorgin byrgir
eða eyðir gleð minni líkt og ský dragi fyrir sól,
orðar hann það 'svo: “sorgarský svífur fyrir gleði-
sólina. Eitt með fallegustu kvæðum Jónasar Hall-
grímssonar byrjar svo:
Hvarmaskúrir harmurinn’"sári
harðar æsti minnst er varði.
Hjer missir myndin, sem felst í kenningunni í
fyrsta orðinu að miklu leyti áhrif sín, af því efn-
ið í málsgreininni jniðar ekki til að’fullkomna hana
eða skýra. Hefði þar staðið: hvarmaskúrir harma
stormur o.s.frv., þá hefði verið betur farið með kenn-
inguna. En kenningarnar eru í nútíðar kveðskap
venjulega notaðar, eins og hjer hjá Jónasi, ekki
sem myndir eða lýsingar,' heldur blátt áfram sem
nöfn. Þessi ágæta háðvísa eptir Jónas, er með-
al annars til dæmis um það, að kenningar geta
farið vel í nútíðarskáldskap:
Hingað gekk hetjan unga Nú ræðst enginn á engi,
heiðar um brattar leiðir, í ástarbáli fyr sálast,
fanna mundar að -finna styttubands storð að hitta
friða grund/'í hríð stundum.% stýrir^priks yfir mýrí.
Kenningarnar hjálpa honum til að ná svo skýrt
og þó í örfáum orðum mótsetningunni mill hinnar
rómantísku fornaldarlýsingar í fyrri hluta vísunn-
ar og hinnar spaugilegu lýsingar á nútímanum og
virkileikanum í síðari hlutanum. (Framh.).
Frá leiði ,K A.‘
Um leið og Jón Ólafsson moldar' málgagn sitt
„N. Ö.“ 28. f. m. er hann að sparka til ritstj.
„íslands“, auðjáanlega til að reyna að geðjast vini
sínum, Birni bindindismanni. Hann skrifar þar
grein, sem mestmegnis er samansett af orðunum:
Ljúga, lýgur, laug, Iogið. Þetta kallar maðurinn
„ráðningu“, og er svo barnalega ánægður með þenn-
an samsetning, að hann móti venju sinni merkir grein-
ina með nafni. Ritstj. „ísl.“ getur svo vel talað við
hann í bróðerni um innihald þessarar greinar, því
það er svo algengt, að þegar menn vilja líta fram hjá
sannleikanum, bregða menn því fyrir sig að segja:
þú lýgur, heldur en segja ekki neitt, þótt reyndar
þyki þetta aldrei heppilega að orði komizt á prenti.
Og þessi stóra lygi, sem skjaldarberi Björns
Jónssonar þrammar svo þungvopnaður fram á víg-
völlin tii að hrekja, hún er hvorki meiri nje minni
en það, að velnefndur é-a-postuli, Jón Ólafsson,
hafl sýnt rektor Jóni Þorkelssyni stafsetningar-
reglur Blm.fjel., eptir að þær voru svo gott sem
fullgerðar, þar sem hljóðvarpatræðingurinn og mál-
vitringurinn, Björn Jónsson, á nú að hafa unnið það
frægðarverk. Það, sem ritstj. „ísl.“ er kunnugt í
þessu máli, er það, að BlaðamíjeJ. íól J. Ól. þennan
starfa, en ekki hljóðvarpafræðlngnum, eins og naum-
ast gat heldur átt sjer stað, þar sem hann hafði áður
svo íastlega mælt móti því, að rektor J, Þ. væri
við riðinn samþykktina, og því hefur sannleiksvitn-
ið J. Ól. ekki þorað að mótmæla. Hafi nú Björn
loks orðið til þess að sýna rektor Jóni samþykkt-
ina, þá hefur J. ÓI. narrsð hann til þess, og þá
auðsjáanlega í þeim tilgangi, að negla Björn á
þann hátt fastan við einhver af stafsetningará-
kvæðum rektors J. Þ. Hann hefur leikið þar á
Björn og notað sjer hjegómagirni hans, þar sem
þá var auðsjeð, að Björn var mjög farið að langa
til að beita sjer fyrir málinu. Jón hefur sjeð, að
Björn brast þekkingu til að halda fram nokkrum
ákveðnum reglum, og, að hann mundi fús á að
ganga inn á hvað sem í boði væri, aðeins ef svo
mætti líta út, sem hann væri sjálfur forsprakkinn
og uppástungumaðurinn. En Jón hjelt í öllu fram
rjettritun J. Þ., og var umhugað nm, að ná Birni
á sitt mál. Það er því ekki annað en laglega
hugsað bragð, sem hann hefur beitt hjer. í stað
þess að fara sjálfur, sendir hann Björn með regb
urnar til rektors. Björn staulast svo upp eptir,
heldur en ekki hnakkakertur að líkindum, karlinn,
því nú hlaut það líta svo út, sem hann stæði fyrir
rjettritunarbreytingunni. En gaman hefur sjálf-
sagt verið að heyra viðræður þeirra Jóns rektors
og Bjarnar, og sjálfsagt, að hinum fræga málfræð-
ing hafi ekki fundizt lítið til um djúpsæi og kunn-
áttu þessa nýuppgötvaða fræðibróður síns, rjettrit-
unar-reformatorsins. Um þetta kænskubragð Jóns
gat ritstjóri „ísl.“ ekkert vitað, úr því að Jón
ekki sagði iionum frá því sjálfur, hvernig sjer
hefði tekizt að veiða Björninn. Nú sjer hann það.
Svo þú fórst svona að því! það var skrambi gott!
— En þú segist aldrei hafa talað við rektor J. Þ.
um þetta efni. Allt Blm.fjel. mun þó hafa skilið
þig bvo, sem þú hefðir ráðfært þig við hann og
máttu því sjálfum þjer um kenna, ef rangt er frá
þessu skýrt í „ísl.“
„Alveg ámóta eru lygasögur hans (Þ. G.) um
okkur (J. Ó. og Björn brotlega) sem templara“,
segir Jón í „N. Ö.“. En bvað hef jeg um þig
sagt sem templara, sem þjer geti verið vansi að? Mjer
finnst þú óþarflega upptektasamur fyrir Bjöm. En
svo jeg gjöri nú góðan aptur þann ímyndaða
órjett, sem þjer víst flnns að jeg hafit gjört þjer
„8em templara“, skal jeg gjarnan geta þess, að
eins og jeg hef skömm á skynhelgi þeirri, sem
kunnugir bera Birni á brýn í bindindismálinu,
eins viðurkenni jeg starf þitt í þarfir bindindis-
ins og virði vel.
Jeg er þá ekki frekar að ræða um þessa ó-
merkilegu grein þína í „N. Ö.“. Mjer finnst að
þú gætir látið Björn og „ísaf.“ ein um að verja
sig fyrir „ísl“., þó karlinn sje reyndar orðinn and-
legur skrapalaupur, og jafnvel finnst mjer, að þú
hefðir vel getað staðið þig við að láta viðskipti
okkar Björns hlutlaus frá upphafi.
01kofra-þáttur.
Ekki hefur enn verið lesin yfir Birni kæra í
Öood-Templarfjelaginu, þótt allt af sje sagt, að það
standi til. Það lítur líka svo út sem karlinn ætli
að fara að ganga í endurnýjungu lífdaganna sem
Templari, og getur verið, að reglubræður hans
finni þess vegna hvöt til að hlífa honum. Hann
mætir nú, að sögn þeirra, á hverjum fundi í stúku
sinni og situr fundina frá byrjun tii enda; hann
var jafnvel á „balli“ í fjelaginu fyrir skemmstu,
og er ekki laust við, að sumir templarar brosi að
því, hve mikla rækt hann hefur farið að leggja
við fjelagsskap þeirra, eptir að „ísl.“ tók bindindis-
mennsku hans til íhugunar.
Því kvað nú vera haldið fram af meðhalds-
mönnum hans í reglunni, að ekki megi sparka honum
burtu vegna blaðsins. En hann hefur víst aldrei
verið málefni þeirra til nokkurs gagns með „ísaf.“.
Ef til vill halda þeir, að hann snúist algjörlega móti
reglunDÍ með blaðið, ef þar sjeu látin ganga Iög
yfir hann; — máskeþeir trúi honum ekki betur en það?
Björn er í „ísaf.“ nýlega að skamma út ein-
hvern ónefndan mann, sem hann auðsjáanlega
heldur að lýst hafi bindindi hans fyrir ritstjóra
„íslands,,. En eins og áður er sagt, hefur „fsl.“
hreift við þessu máli fyrir tilmæli templara, sem
viljað hafa koma lögum yfir Björn innan reglunn-
ar, en ekki getað það.
Björn kvartar yfir því í „ísaf.“ nýlega, að rit-
stjóri „ísl.“ hafi nú höfðað gegn sjer skaðabóta-
mál fyrir atvinnuníð, og gjörist hann þá heldur
en ekki skrækróma. Það eru 10,000 kr., sem rit-
stj. „ísl.“ krefst af honum í skaðabætur.
Forseti Frakklands er dauður.
Með frakkneskri skútu, sem kom inn hingað á föstudags-
kvöldið barst sú fregn, að forseti Frakklands, Pelix Paure,
hefði andast 16. f. m.
— Trúlofað eru Magnús dýralæknir Einarsson og Ásta
Sveinbjörnsson, dóttir háyfirdðmara L. E. Sveinbjörnsson.
— Um Lundabrekku sækja kandídatarnir Jón Stefáusson
á Ásólfsstöðum og Vigfús Þórðarson á Eyjólfsstöðum.
— Vinnukona á Hjeðinshöfða á Tjörnnesi, Jóhanna að
nafni, varð úti 13. f.m. á heimleið frá Húsavík. Tveir menn,
sem fóru til að leita hennar daginn eptir, lentu í snjóflóði og
beið annar bana af, Bjarni bðndi Jðnsson frá Tröllakoti, en
hinn komst lífs af, en mjaðarmbrotnaði.
— Jarðskjálftakippir fundust hjer aðfaranótt 27. f.m. Úti
á Reykjanesinu bar þó miklu meira á þeim og skemmdist
Reykjaaesvitinn nokkuð og svo ibúðarhús vítavarðarins. Jarð-
skjálfta þessa vatð og vart vestur á Mýrum og norður i
Húnavatnssýslu, en ekki austanfjalls.
Vist.
Dngleg og þrifin stúlka getur fengið vist í góðu
húsi hjer í bænum frá 14. maí þ. á. Ritstjóri vísar á.
Taliiö eptir.
Hjá undirskrifuðum fæst ágæt og ódýr Ma-
skínuolia.
Jóhamies Jensson
2. Kirkjustræti 2.
Nýtt stofuborð, pólerað, er til sölu með vægu
verði. — Ritstjórinn vísar á.
Hjá undirskrifuðum eru eins og að undanförnu
hinar miklu byrgðir af Sjóstígvjelum, Karlmanns-
gkóm og Dömuskóm, sem alt er unnið á minni al-
þekktu vinnustofu. Sömuleiðis fást aðgerðir á slitn-
um skófatnaði mjög fljótt og vel af hendi Ieystar
og þar að auki er allt selt mjög ódýrt mót borg-
un út í hönd.
Til þess að sem flestir geti fengið þetta góða
úrval af skótatnaði, má borga helming í innskript,
sömuleiðis á aðgjörðum, en þeir sem borga allt í
peningum fá mjög háar prósentur.
Yirðingarfyllst.
2 K.irl£justr. 2.
Jóhaimes Jensson,
skósiniður.
Þessar bækur fást til kaups með litlu
verði: Álþingistíðindin frá upphafi í
bandi, íslendingasögur (Sig. Kr) í
bandi, Fornbrjefasafnið óbundið, Biblíu-
ljóðin í skrautbandi. Ritstj. vísar á
seljanda-
Taliiö eptir.
Munið eptir þessum alþekta skó- og vatnsstíg-
vjelaáburði som hvergi fæst betri í bænum en hjá
Jóhannesi Jenssyni
2 Kirkjustræti 2.
Til kaupenda „íslands“.
Gjaldkeri blaðsins, cand. phil. Einar Gunnars-
son, Kirkjustræti 4, hefur á hendi innheimtu á öll-
um skuldum þess, eldri og yngri, og eru menn vin-
samlega áminntir um að borga blaðið til hans hið
fyrsta. — Kaupendum innanbæjar verða sendir
heim reikningar fyrir yfirstandandi ársfj. þegar þetta
tölublað er komið út.