Ísland - 13.04.1899, Blaðsíða 2

26
ÍSLAND.
„ÍSLA.3NTD
kemur út annanhvorn sunnudag.
Yerð ársfj. í Reykjavík 50 au., út um land 60 au.
Ritstjöri: Porsteinn Gíslason, Laugaveg 2.
Afgr.maður: Þorvarður Þorvarðarson, ÞingholtSBtr. 4.
Reikningsskil og innheimtu annast:
Einar Gunnarsson eand. phil., Kirkjustræti 4.
Prentað í Fjelagsprentsmiðjunni.
láta ljós sitt skína þar meðal frumbyggjanna. ítal-
ir eru sárgramir yfir þessum málalokum, því að
þeir hafa ailt af gjört sjer vonir um Tripolis, en
nú þykjast þeir sjá það fyrir, að Frakkar muni
verða hlutskarpari þar, með því þeir eigi nú land
allt norður að landmærum þess.
Rússland og Finnland.
Finnar hafa verið drottinholl þjóð og alla eigi
óróagjarnir eða heimtufrekir um meira stjórnírelsi.
Þeir hafa látið sjer nægja það, sem þeir höfðu,
og líka vonað að mega halda því. Þessa kosti
Finna hefur Rússastjórn ekki kunnað að meta,
hennar mark og mið er að bæla allt og alla und-
ir sig og drepa niður vilja allra annara, en berja
það blákalt áfram, sem hinum tignu ráðherrum og
czarnum(?) lízt. Slíkar eru og afleiðingar einveld-
isins. En allir ljúka upp einum munni um það,
hve meiningarlaus og óviðurkvæmileg þessi með-
ferð á Finnum er; jafnvel Frakkar, sem þó allt
at lafa aptan í Rússum, segja einnig hið sama.
En Finnum eru allar bjargir bannaðar; þelr verða
að láta sjer lynda alla þessa svívirðilegu meðferð,
því að eigi mega þeir reisa rönd við harðstjórum
sínum, en nærri má geta, hvernig þeim er innan
brjósts. Þeir hafa borið traust sitt til keisara og
vonað, að þeir hjá honum fengju rjettingu mála
sinna. Sömdu þeir því ávarp til hans og báðu
hann líknar. Dndir ávarpið rituðu yfir Va nailj.
manna og voru 500 Finnar sendir með það á fund
keisara. Var það hin önnur sendiför til keisara.
En er til Pjetursborgar kom, fengu sendimenn þau
svör frá keisara: Keisarinn sinnir engum bænar-
skrám nema því að eins, að þær komi gegnum
hendur landstjórans; farið því þegar heim aptur,
ella verðið þið fluttir þangað. Það var eigi ann-
að fyrir þá að gjöra en hlýða. Hermenn eru á
hverju strái á Finnlandi til að gæta orða og verka
Finna, og reyna að flnna góðan höggstað á þeim,
til þess dagiega að geta klekkt á þeim, en Finn-
ar eru hyggnari og gæta sín. Á dánardægri Al-
exanders H. safnaðlst múgur og margmenni að
líkneskju hans i Helsingfors og lögðu þar kransa
svo hundruðum skipti, sungu ættjarðarsöngva sína
o. s. frv., en allt fór fram með mestu spekt, en
sárri gremju yfir því yfirstaudandi, um leið og þeir
heiðruðu minningu stjórnaranda þess, er þeir áttu
svo margt og mikið að þakka. Allar gjörðir Rússa
viðvíkjandi Finnum eru í þá áttina, að brjóta
niður landsrjettindi þeirra og þar með f'ótum troða
lög og rjett. Þetta gjörir friðarhöfðinginn eða
stjórn hans, um sama leyti og hún tekur á sig
mannúðargerfi og þykist af heilum hug vilja út-
rýma skotvopnum og bryndrekum, og fer um það
mörgum fögrum orðum, en viðkunnanlegra væri
þá, að hún um sama leyti beitti ekki ómannúð-
legri vopnum, og færi ekki ver með trúlynda
þegna sína en grimmustu fjandmenn. En annars
sýnir þetta Ijósiega, að annaðhvort er friðarboðið
blátt áfram hugsæisflan, sem er næsta litilsvirði,
eða á að vera dyplomatiskt bragð, sem jþó hefur
misheppnazt.
Hungursneyð mjög mikil er nú á Rússlandi,
sagt jafnvel meiri en 1861—92. Stjórnin hefur
eitthvað verið að káka við að hjálpa þessum hung-
ruðu veslingum, en enn sem komið er er það kák,
þó verja eigi til þess 35 milj. rúblna, því að það
segir ekkert meðal svo margra. Hungursneyð og
kúgun eru fylgikonur Rússa.
Óeirðir hafa verið meðal rússneskra stúdenta.
Spánn.
Ráðaneytisforsetinn nýi á Spáni heitir Silvela;
hann er rammasti apurhaldsseggur, vill meira að
segja helzt í öllum efnum koma á því fyrirkomu-
lagi, sem var á miðöldunum. Hann er alveg á
bandi Jesúíta, og er þá ekki áverravon. Silvela
er einnig utanríkismálaráðherra, en hermálaráð-
gjafinn heitir Polavieja og er jafnmlkill framfara-
maður og hinn fyrnefndi. Á þingi var þessu ráða-
neyti heldur ekki vel fagnað; þingið (Cortes) hefur
samþykkt friðarsamninginn og reit drottningin
undir hann 17. marz. Mál hefur verið höfðað
gegn ýmsum hershöfðingjum, er tóku þátt í ófriða-
um. En illar horfur eru innanlands.
Frá Bandamönnum og ófriðnum.
Frá ófriðnum eru engin stórtíðindi að segja.
Orustur eru allt af við og við, þó eigi stórar að
jafnaði; eyjaskeggjar fara ávallt halloka og mann-
fall mikið í liði þeirra, en lítið fellur af Banda-
mönnum. Segja síðustu fregnir, að uppreistar-
menn sjeu að þrotum komnir.
í New-York brann stórt veitingahús; biðu af
því 53 menn bana, en margir melddust.
Nokkrar róstur hafa orðið í Havana, en lög-
reglunni hefur tekizt að bæla þær niður. Margir
voru teknir og settir í varðhald.
Danmörk.
Ríkisdeginum var slitið 29. f. m. eptir að fjár-
lögin höfðu verið samþykkt. Hins vegar hefur
þingið neitað að veita fje það, er ráðgjafarnir tóku
í sumar til víggirðinganna, og bíður það mál nú
þangað til ríkisreiknlngarnir verða lagðir fyrir
þingið, og verður þá skorið úr, hvort þá skuli á-
kæra fyrir fjártöku þessa. Annars hefur gengið
í miklu þófi á þessu þingi; ráðaneytið hefur sem
sje engan fylgisflokk á þingi'; eitt skipti var það
í fólksþinginu, er Bardenfleth innanríkisráðherra
fjekk.vantraustsyfirlýsing þingsins — og var það
ekki nýnæmi fyrlr hann — að einungis eitt at-
kvæði fjell honum í vil, en það var Olsen þingm.
Færeyinga. Landsþingið, þar sem hægri menn
eru í stórum meiri hluta, hefur heldur ekki verið
fylgispakt ráðgjöfunum. Það endaði t. d. með þvf,
að gefa innanríkisráðherranum vantraustsvottun
síðasta daginn. Og munu margir hægri menn nú
á þeirri skoðun, að heppilegt væri, að vinstra
ráðaneyti kæmist að, þvi að þeim er kennt um
allt, er illa þykir fara hjá þessu ráðaneyti, en
vilja ekki styðja það að málum, og allt af minnkar
flokkur þeirra við hverjar kosningar, og núna við
borgarstjórnarkosningarnar hjer í Höfn í f. m. sáu
þeir sjer ekki fært að ’mæla fram með nokkrum
úr sínum flokki, og voru vinstri menn og sósíal-
istar því kosnlr án nokkurrar mótspyrnu. Eru
öll líkindi til, að þetta ráðaneyti geti ekki lengi
haldið völdum úr þvf sem komið er, og ólíkt, þó
að einhver færi úr, að þeir fái nokkurn atkvæða-
mann til að skipa sæti hans. Þó hafa nokkur
mikilvæg lög verið afgreidd frá þlnglnu, þrátt
fyrir skærurnar milli ráðgjafa ogþingmanna. Þar
á meðal lög um fjárráð giptra kvenna, þar sem
konum eru gefin meiri fjárráð í hendur og gjörðar
myndugar, og er það fyrirkomulag víst líkt því
og fyrir skömmu er komið á i Noregi; hafði Rump
dómsmálaráðherra fengið þá próf. Deuntzer og
fyrv. ráðgjafa Nellemann til þess að semja frum-
varpið fyrir sig, og var það samþykkt óbreytt á
þinginu, og er það talin góð rjettarbót. Einnig
voru samþykkt alþýðuskólalög í frjálslega átt, og
munu þau heldur rýra vald klerkanna í þeim
málum. í fjárlögunum er veitt fje til að senda
herskipið „Fyen“ austur til Siam, Japan og Kína
með Valdemar prinz, og á það að vera til að
auka verzlun Dana þar eystra, en ekki að ná í
landskika, eins og blöð Þjóðverja hafa brugðið
þeim um.
Prinz er fæddur, konungsefni, sonur erfðaprinz-
ins; óskírður enn.
í hæstarjetti er fallinn dómur í málinu gegn
Hansen eimreiðarstjóra, er stýrði lestinni, er slys-
inu mikla olli vlð Gentofte í hitt eð fyrra. Hann
er dæmdur í 6 mánaða fangelsi og málskostnað,
því aðsvo er álitið, sem slysið hafl orsakazt með-
fram af gáleysi hans.
Frá Samúaeyjum. Þar hafa verið róstur nú
um nokkurn tíma út úr stjórnandaskiptum; hafa
Þjóðverjar staðið þar andvígir gegn Bretum og
Bandamönnum í N.-Ameríku, og nú hefur nýlega
verið skotið á höfuðstaðinn og þjóðverski konsúll-
inn orðið að flýja á skip Þjóðverja. Kenna þeir
Bandamönnum um þetta. Talið er víst að þeir
jafni það á friðsamlegan hátt.
Frá Andrée. Flugufregnir hafa komið austan
úr Síberíu um, að Tungusarnir hafi fundið loptfar
og þrjú lík hjá. Var þetta seinna borið til baka
og festu engir trúnað á það. En Ljalin veiði-
maður, er Tungusarnir áttu að hafa sagt þetta,
reit skömmu síðar grein í Pjetursborgar-blað eitt
og skýrði frá málavöxtum, og kvað öll líkindi til,
að frásögn Tungusa væri sönn. Vakti þotta þá
eptirtekt á ný, og hafa Svíar sent Martin, að-
stoðarmann við sagnfræðissafnið í Stokkhólmi,
austur í Síberíu til að fá sannar fregnir um þetta.
Þó telja fróðir menn þetta lítttrúanlegar fregnir.
— Nathorst jarðfræðingur ætlar í sumar til Austur-
Grænlands i Andrée-Ieit, og er því Daniel Bruun
lautinant hættur við för sína þangað.
Athugasemd.
Það er beldur en ekki gorgeir í Ísafoldar-Birni
5. april þ. á. af því að Þorleifi í Sólheimum tókst
að merja valtýzkuna í gegn á þingmálafundi að
Blönduósi 11. marz þ. á. En til þess nú að sýna,
að sigur þessi sje ekki eins glæsilegur og í fyrstu
kann að virðast, bið jeg yður, hr. ritstjóri, að Ijá
rúm í blaði yðar eptirfylgjandi brjefkafla, er merk-
ur maður skrifar mjer að norðan um fund þenna
20. marz:
„Hjer var haldinn pólitízkur fundur 11. marz.
Þorleifur í Sólheimum smalaði Svíndælum saman
og rak þá í halarófu niður á ós og hafði klerk-
inn í broddi fylkingar, því að raikils þótti hon-
um við þurfa. Ver gekk Birni í Grimstungu smala-
mennskan, þrátt fyrir „aðsenda brjefið", er hann
las upp á pöntunarfjelagsfundi í vetur. Árni
nokkur á Geitaskarði var gjörður fundarstjóri,
en Auðkúluklerkurinn tók að sjer varaforsetaem-
bættið(!) og má af þessu ráða, að Svíndælir og
Langdælir hafi þðtzt ráða mestu og gegnir það
furðu, að Þorleifi skyldi takast að gjöra þá svo
pólitíska, að þeir greiddu atkvæði. Fundurinn
kom flatt upp á vestursýslubúa, en þeir eru sjálf-
stæðari í skoðunum ea Þorleifs Svíndælir, og hafa
þeir vanalega mátt sín mest á þingmálafundum og
svo hygg jeg að enn verði, er til skarar skríður.
Umræður urðu nokkrar um stjórnarskrármálið.
Þingmennirnir’ reru á bæði borð með Valtý og
höfðu sem háseta þá Árna bónda á Geitaskarði
og Stefán Svíndælaprest, og voru það handhæg
verkfæri, og fleiri. Sjera Bjarni Pálsson talaði
skörulega á móti og hinn ungi sýslumaður vor,
er mæltist vel, og þykir mjer það vel, að Hún-
vetníngar hafa yfirvald sitt í broddi hinna frjáls-
lyndu manna. Auk þess töluðu á móti valtýzk-
unni, Júlíus læknir Halldórsson, Jósafat hrepp-
stjóri Jónatansson og Árni Árnason á Spákonu-
felli. Atkvæðagreiðslan fór fram á undarlegan
og einkennilegan hátt, hvernig svo sem á því
hefur staðið. Er hjer almenn óánægja yfir fundi
þessum“.
„Það er Iítið, sem" hundstungan flnnur ekki“,
má segja um framkomu „ísaf.“ í þessu efni, þar
sem hún getur í hvoruga löppina stigið af monti
út af fundi þessum. Trauðla skal jeg trúa því,
eptir þeirri kynningu, er jeg hef af Húnvetningum,
að „ísafold“ verði eins hróðug yfir úrslitum stjórn-
arskrármálslns, þegar þeir halda þingmálafund í
vor.
Gamall Húnvetningur.
Islenzk búfræði.
i.
Því hefur verið haldið fram, að námsbækurnar
við búnaðarskólana ættu að vera skráðar á íslenzku,
annaðhvort þýddar eða þá öllu heldur frumsamdar.
Það hefur verið ritað um þetta, og um tíma
var það eitt af áhugamálum sýslunefndarinnar í
ísafjarðarsýslu, að fá dönskuna útilokaða frá bún-