Ísland - 26.06.1899, Side 1
Reykjavík, 26. júní 1899.
11. tölubl.
2. ársfj.
Ekkjan yið ána.
Hví okyldi jeg ekki reyna að byrla Braga fnll,
og bræða, Bteypa og mðta hið dýra feðra gull,
ef heimasætan kynni að horía á aðferð mína
og hlnBta á stntta sögu nm mömmn og ömmn sína.
* *
*
Á bakkanum við ána hún bjð við lítil völd,
og barðist þar við skortinn i næstum hálfa öld.
Á hrifnskafti og prjðnum var höndin kreppt og bogin,
og hartnær þorrin brjðstin — af tín mnnnnm sogin.
Og meðan inni’ i sveitinni bústöðum var býtt,
og býlin sneydd og ankin, af kappi um völdin strítt,
hún nndi sjer við heiðina’ og elfarstrauminn bláa
en annars vegar braunið — í kotinu sínn lága.
Hún undi sjer við hraunið og ánni sinni hjá,
sem urðarveginn þræddi, unz fjell í kaldan sjá
— í sjóinn djúpa og kalda, er soninn hennar geymdi,
en samt ei vildi skila, þð ekkjutárin streymdi.
* *
*
Sem vefstðll úti’ í horni ’ún var in hinztu ár,
sem voðinni er sviftur, af ryki og elli grár.
En brýr og kinnar voru sem bðkfell margra alda;
þær birtu langa sögu um marga daga og kalda.
Um hjeraðsbrest ei getur, þð hrökkvi sprek i tvennt,
er hríðarbylur geisar; það liggur gleymt og fennt.
Og eins er litill tregi og engin sorg á ferðum,
þð ekkja falli í valinn með sjötíu ár á herðum.
(Eimr. 2. ’99). <?. Fr.
kútnum er að ræða, hafa ýmsir, en allt of fáir,
yngri menn hjer í Eyjafirði pantað sjer þetta stðr-
merkilega nýja tímarit. Það er prentað í Höfn
og kemur í heptum og er afar-auðugt og að sama
skapi vandað að efni, — nær yfir fiestar mennta-
fróðleiks- og framfaragreinir vorra daga. Og
hvað kostar svo árgangur þessa umfangsmikla
ritverks, sem er heljarstórt bindi, ágætlega prent-
að og fullt af myndum og dráttlistarfurðuverkum
eptir beztu meistara á Norðurlöndum? Það kost-
ar — segi og skrifa — fimm 'kronur! — ritverk,
sem myndirnar eintómar í eflaust mættu kosta tíu
krbnur, en efnið fjörutíu krbnur\ Hvað segja
menn svo um slík menntunarfyrirtækí? Og hvað
segja menn um þann ábata og hagnað, sem lagð-
ur er upp í hendur allra sem kunna eða skilja
danska tungu? Enn fremur: hvað segja menn
um hið almenna áhugaleysi almennings, um að
veita eða útvega unglingum næga tilsögn í því
máli, sem svo margir geta kennt og allir lært,
sem læra vilja?
my og jbta.
Nýir prestar.
Prófi hafa lokið á prestaskólanum: Magnús
Þorsteinsson með 1. eink. (90 stig), Pjetur Þor-
steinssou með 2. eink. (72 stig) og Stefán Kristins-
son með ágætiseink. (99 stig).
Stefán Kristinsson hefur feugið hæstu einkunn,
sem gefizt hefur í prestaskóiannm, og hefur eng-
inn stúdent útskrifazt þaðan áður með ágætiseink.
Á sunnudaginn voru þessir þrír guðfræðiskandí-
datar vígðir: Jón Stefánsson að Lundabrekku,
Pjetur Þorsteinsson aðstoðarprestur að Heydölum
og Þorvarður Þorvarðarson prestur til Fjallaþinga.
Kosningin í Rangárvallasýslu.
Það fór svo um kosningarnar í Rangárvallasýslu,
að Sighvatur Árnason í Eyvindarholti bauð sig
fram að nýju til þingmensku, en sjera Eggert Páls-
son á Breiðabólsstað dró sig þá í hlje. Kjörfund-
urinn stóð 17. þ. m. og sóttu Rangvellingar hann
svo vel, að ekki munu dæmi til annars eins áður
hjer á iandi. Sighvatur fjekk 194 en Magnús
sýslumaður Torfason 131.
Um þetta skrifar Rangvellingur „íslandi" 18. þ. m.:
„Það var ástæðan til þess, að Sighvatur lagði
þingmennsku niður í vor, að sýslunefnd Rangvell-
inga taldi honum þá trú um, að vilji allflestra
kjósanda í kjördæminu væri honum andstæður f
stjórnarskrármálinu. Síðan komst hann að því,
að þetta mundi ekki sem sannast og taldi þá rjett-
ast að bjóða sig fram aptur, með því að þá gæf-
ist kjósendunum bezt tækifæri til að láta vilja sinn
í ljósi“.
Ölvanarslys
hörmulegt vildi til á stórstúkuþingi Good-Templara,
sem nýlega stóð hjer í bænum. Bróðir Björn Jóns-
son, „ísaf.“-maðurinn þjóðkunni, hafði haft allar
árar úti til að ná stórtemplar-tign í Reglunni.
En hann hreppti að eins 12 atkvæði af nær 80.
Reglan sá sjer ekki fært að láta þetta eptir hon-
um vegna hins alkunna breyskleika hans, og er
sárgrætilegt til þess að vita, að áfengisdjöfuliinn
stendur jafnvel hinum nýtustu mönnum í vegi
fyrir upphefð og frama. Þessi valinkunni sæmd-
armaður hefur nú verið 15 ár samfleytt í Templar-
reglunni og hefur þó enn ekki tekizt að kæfa hjá
sjer til fulls þessa eitruðu ástríðu, áfengisástriðuna.
Það lá við sjálft, að hann missti nú fyrri stöðu
sína í Reglunni, kanzlara-embættið, með því að
stungið var upp á ýmsum nýjum mönnum til þess
starfs. En þeir aumkuðust þá yfir hinn breyzka
bróður og neituðu allir að taka við kosningu;
fjekk hann þannig að halda þeirri stöðu.
Hún elskaði ekki landiS, en að eins þennan blett
— af ánni nokkra faðma, og hraunið svart og grett.
Er grannarnir sig fluttn & hnöttinn hinum megin
’ún hristi bara kollinn og starði fram & veginn.
* *
*
Er börnin voru í ðmegð, hún bjð við marga þraut,
— hjú börnunum í ellinni þess hún aptur namt. —
Hún kenndi þeim að lesa og kemba, prjðna og spinna;
— hún kenndi þeim fyrst að tala og svo að ganga og vinna.
Er búið var að „lesa“, hún bar þeim kvöldverð inn
og breiddi siðan ofan á litla hópinn sinn,
á vessin sín þau minnti og vermdi kalda fætnr,
en vakti sjálf og prjónaði fram á miðjar nætur.
*
Hún rjeðst með hrífu sína og reiddan miðdagsverð
um refilstigu grýtta, var harla skjðt í ferð,
— því einn var „pabbi“ að heyja á engjateignum grænum —
frá ðmegð þeirra hjóna og þernulausum bænum.
í míluvegar fjarlœgð — og mörgum sinnum stðð
í mýrinni við rakstur og fóngum saman hlóð.
Að morgunverkum loknum hún mátti fara að bragði;
til mjaltanna á kvöldin um náttmál heim svo lagði.
En yngsta reifastrangann sinn út í túnið bar
— þau eldri skyldu hans gæta —, er „pabbi“ að slætti var.
í lágra þúfna skorning í ljósi sðlar hollu,
þar ljek hann sjer að smára og fífli og biðukollu.
Og hrifu Binni brá ’ún og hart að ljánni gekk,
sem harðla skjðtt gekk saman og varð að dreifðum flekk.
En það var henni leikur í þokunni að smala
og þumalinn að prjóna — um hvíld var ekki að tala.
* *
*
í þjððgötunni miðri í þrjátiu ár hún bjð,
í þröngum ekkjustakki og litt af kröptum drð.
Þeir verða ekki taldir, sem viku að hennar garði,
— en valdsmaðurinn aldrei að dyrum hennar barði.
Um það, sem gaf hin hægri, hin vinstri vissi ei hót;
þeim vegmöðu og snauðu i dyrum tðk hún mót.
Með gestrisninnar einlægni saðning gaf hún svöngum
og Bvalaði inum þyrstu — af næsta litlum föngum.
* *
*
Af iðunni við túnið var öndin hvergi styggð,
og urriðarnir vöktu í sinni Ijðsu byggð.
t>ar átti rjúpan friðland á veturna og vorin,
i veggjarholu þröngri var snjötitlingur borinn.
Þar átti rjúpan friðland; í vellinum hún varp,
af vallarsúru-kornmeti tindi fullan sarp;
með unga höpinn vappaði upp á bæinn Iága
úr útsköfunni þýfðu við hraunjaðarinn gráa.
* *
*
flún undi sjer við hraunið. Hve inndælt var að sjá,
er ána hafði fellda hin ljósa nött i dá
og náttsðlin á klettana kufli rauðum steypti
og kjarrskóginum strjála i þúsund loga hleypti.
Breýfus sýknaður.
Með ensku herskipi, „BIonde“, sem kom hingað
14. þ. m., kom sú fregn, að úrskurður sje nú kveðinn
upp í Dreyfusmálinu; hefur ónýtingarrjetturinn
skorið svo úr málinu, að dómur herrjettarins yfir
Dreyfus 1894 skuli teljast ógildur og málið takast
til rannsóknar að nýju frá rótum. Æðsti dómarinn
lýsti því jafnframt yfir, að hann hefði ekki í máls-
skjölunum fundið nokkrar ástæður, er mæltu með
því, að Dreyfus væri sekur. Skip hefur verið
sent á stað til Djöflaeyjar til að sækja Dreyfus
og flytja hann heim til Parísar. Verður sjálf-
sagt mikið um að vera, þegar hann kemur heim
þangað.
Gtuðmundur læknir Hannesson.
Spítalinn á Akureyri er nú fullgjör, mestmegnis
eptir forsögn læknisins, Gtuðm. Hannessonar, sem
er manna hagastur og furðu-vel heima í bygginga-
list, eins og svo mörgu öðru. Að hinn sem Iækn-
ir, sjer í lagi við banamein og holsáralækningar,
tekur hverjum öðrum lækni fram, sem menn hjer
hafa þekkt, það er alkunnugt, enda hefur aðsókn-
in að gamla-spítalanum á Eyrinni verið að sögn
jafnmikil árið í fyrra, ef ekki meiri, en aðsóknin
að hinum spítölum landsins þrem samanlögðum.
Að þessum nýbyggða, gullfallega spítala má bú-
ast við stórmikilli aðsókn, og þsð strax í sumar.
Tillögur sjera Benedikts á Grenjaðarstað í Þjóðólfi
nýlega um það, að dr. G. Hannesson fái leyfi til
að vera eingöngu spítalalæknir, er einkar-góð og
eflaust allra ósk hjer nyrðra, bæði sakir heilsu og
endingar þessa ágæta manns og sakir spítala sjúk-
linganna. En hækka yrði laun hans og það ríf-
lega, um leið og öðrum lækni væri veitt hjeraðs-
embættið. Eyfirðingur.
Nýtt leikrit.
„Jón Arason“, leik sjera Matth. Jochumsonar,
er sagt að Skúli Thoroddsen hafi nú keypt til
prentunar fyrir 200 kr., og mun það rífari borgun
en höf. átti kost á að fá í Rvík. Þeir, sem vit
hafa á og heyrðu höf. lesa þennan stórkostlega
söngleik, sem þræðir furðulega vel alla helztu at-
burði sögunnar við æfilok þeirra Hólafeðga, fannst
að vísu mikið til um hann, en efast mjög um,
hvort íþróttin er enn þá komin á það stig hjer á
landi, að heila og mikilfenga harmsöguleiki (tra-
gedíur) megi þolanlega sýna. J.
Tímaritið ,Frem‘
er ljósasta og yngsta dæmið til að sýna oss og
sanna, hve ómetanlegur gróði það er fyrir unga
alþýðupilta og stúlkur, að skiija dönsku. Fyrir
áeggjan og meðmæli fróðari manna, einkum dr.
Gluðm. Hannessonar, sem víða hefur opin augun,
þar sem um einhverjar umbætur og viðrjetting úr