Alþýðublaðið - 20.01.1927, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
|ALÞÝBUBLAÐ6Ð
« kemur út á hverjum virkum degi.
i Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við
• Hveriisgötu 8 opin frá kl, 9 árd.
'Í til kl. 7 síðd.
: Skrifstofa á sama stað opin kl.
i 9i/a-10Va árd. og kl. 8—9 síðd.
• Slmar: 988 (aigreiðslan) og 1294
I (skrifstofan).
• Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
: mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
; hver mm. eindálka.
I Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
;' (í sama húsi, sömu símar).
.......................
Vélbátaútgerðln
undir sömu synd seld
og togaraútgerðin.
Ég lýsti um daginn ýmsnm mis-
fellum, sem eru á rekstri tog-
aranna, og sem, þó ekkert anna'ð
kæmi til, væru nógar til a'ð gera
útgerðina óarðberandi-
En alveg eins er ástatt á vél-
bátunum, enda eru launakjör skip-
stjóra með svipuðum hætti.
Á vélbátum er öll skipshöfn
ráðin upp á aflahluta, og er skift-
ingin á eftirfarandi hátt:
Á vélbáti meö 12 manna skips-
höfn er aflanum skift í 22 staði,
og tekur hver skipsmanna einn
hlut, en útgerðin 10. Skipshöfn
ígreiðir helming þeirrar olíu, er á
þorskfiskveiðum eyðist, svo og
helming beitu um sama tíma á
móts við útgerðina. Skipstjórinn
tekur jafnt og hásetar, einn hlut,
ög eru það laun hans, en auk
þess greiðir útgerðin honum til
uppbótar einn af þeim 10 hlut-
um, sem til hennar falla, og svar-
ar sá hlutur til þeirrar hlutdeild-
ar, sem togaraskipstjórum er veitt
af brúttéafla togaranna. Eins er
og ástatt urn vélbátaskipstjóra og
togaraskipstjóra að því Ieyti, að
vélbátsskipstjérinn missir stöðu
sína, ef hann nær ekki meðal-
afla að skippunda- eða tunnu-
tölu.
Það lendir því alveg í hinu
sama hér. Vélbátsskipstjórinn þarf
að sjá sér og sínum borgið og
verður nú að rembast við að ná
upp skippunda- og tunnu-tölunni,
þó að kostnaðurinn við að ná
hermi sé svo langsamlega meiri en
andvirði hennar.
Það má sýna fásinnuna í þessu
með dæmi, sem raunverulega hef-
jr átt sér stað. Vélbátur leggur
80 línur með 9 bölfærum í fyrir-
sjáanlega ófæru veðri undan
vindi og sjó og liggur yfir í hæfí-
legan tíma. En þegar á að fara
að draga, lætur skipstjóri alla
skipshöfn vera undir þiljum nema
þrjá, menn, sem bundnir eru, svo
að þá taki ekki út; einn dregur af
vindunni, annar goggar og þriðji
dregur inn miðbólin og kastar
fiskinum í lestina, en skipstjóri
sjálfur er í stýrishúsi við andófið.
Og hvernig fer? Það nást ekki
inn nema þrjár línur, og er það
eftir því verði, sem nú er, kr.
1540,50, og er þó vantalin beitan,
en m:ð henni eru þetta um kr.
1800,00. 5—8000 kr. þætti góður
hreinn ágóði af vélbát yfir árið,
og þetta tap hefir því verið einn
fjórði til einn þriðji af sæmilegum
árságóða bátsins. Þó að skipstjóri
(og hásetar eigi þátt í tjóni því,
sem verður á olíu og beitu, er
það samt hverfandi hjá því tapi,
sem lendir á útgerðinni við veið-
arfæramissinn. Það er ekki von,
að útgerðin beri sig með þessu.
Og þó tekur ekki betra við á
reknetaveiðum, því aðveiðarfærin,
sem þar eru í húfi, éru miklu
dýrari, 5—6000 kr. virði, en er
ekki hlíft frebar fyrir það, því
að skipstjóri tekur arðinn af
brúttó-ágóða, og verður að ná
skippunda- ög tunnu-tölunni, hvað
sem kaurar. Þetta er ekki sagt af
handahófi, því að þess eru mörg
dæmi, að reknetjaveiðari hefir
varpað út um 40 netjum og engu
náð upp.
Ég spyr nú sem fyrr: Hvar eru
hankarnir? Ef nú hefðd verið far-
ið sæmiiega með veiðarfærin, svo
að ekki hefði spilst nema það,
sem éhjákvæmilegt er, hefði vél-
bátaútgerðin þá ekki borið sig?
Og hefðu ekki bátarnir gengið
nú? Og hefði ekki bankinn kom-
ist hjá tapi? Og hefði ekki fóik
nóga atvinnu? Því þótt einstök
dæmi séu tekin, er svipuð van-
brúkun veiðarfæranna á öllum
vélbátum! Því Iieimta bankarnir
ekki, að úr þessu sð bætt? Það
er þeirra hagur og þeirra manna,
sem trúa þeim fyrir fé. Eða eru
bankarnir svo óhagsýnir, að þeir
sjái þetta ekki? Ef svo er, p&
er von, að „vondu árin“ séu hér
all-tíð.
Og leiðin út úr þessu er ein-
föld, sú að láta skipstjórana tafta
hlut af nettó-ágóða bátanna, en
ekki brúttó, og að miða starfs-
hæfi þeirra við það að þeir fái
meðal-nettó-arð af bátnum að
krónutölu, en ekki meðalafla að
skippundatölu eða tunnutölu.
Bankarnir eru skyldugir til að
láta útgerðina breyta þessu, og
er þó fleira, sem breyta þarf, að-
föng til skipa og sitthvað annað,
og skal að því vikið síðar.
En þess skal getið, að fleira
tapast hér en veiðarfæri og það,
sem verðmætara er. Það eru
mannslífin. Hinar mörgu drukkn-
anir, sem verða á vélbátunum,
^tafa óefað að miklu leyti af
þessu fyrirkomulagi. En það
mæðir sennilega. ekki þungt á
bönkunum eða útgerðinni; — þann
skaða bera ekkjur og börn.
B. B. J.
Hvað er að gerast
í Kína?
í fréttaskeytum er nú upp á
síðkastið nokkuð oft minst á Kína
og ástandið þar. En skeytin eru
str'ál og fáorð og því erfitt að
fá nokkurt heildaryfirlit af þeim.
Menn vita, að í Kína er borgara-
styrjöld, en eiga annars örðugt
með að átta sig á fregnunum.
Hver er þessi Kanton-her og hver
Norðurherinn ? Hvað er eiginlega
að gerast í Kína ? Þrátt fyrir fjar-
lægðina fýsir margan að vita ein-
Ihver deili á viðburðunum þar 0g
tildrögum þerrra. Oti um heim-
inn vekja ekki önnur tíðindi meiri
eftirtekt um þessar mundir en
þau, sem berast frá Kína.
Um langan aldur var Kína lok-
að land og fáum kunnugt. Þó
vissu menn, að þetta land átti eld-
gamla, ríka menningu. Sú menn-
ing hafði sínar björtu hliðar og
sína skugga, eins og gengur og
gerist. Þar þróaðist guðstrú 0g
guðleysi, dygðir og lestir hlið við
hiið. Á sviðum þjóðfélagsmálanna
voru sjálfsagt ýmsir annmarkar
eins og annars staðar, en yfirleitt
lifði þjóðin friðsömu og nægju-
sömu lífi.
Inn í þetta ríki brauzt svo auð-
valdið frá Evrópu með ofbeldi,
eins og þess er vandi. Ekki tii
þess að græða þau þjóðlífsmein,
er þar kynnu að finnast, heldur
til þess að græða fé. Og guð skal
vita, að því tókst það. Engar hag-
fræðitöiur Iiggja fyrir um þær
geisi’egu upphæðir, þann feikna-
gróða, er sópað var inn fyrir
blygðunariausa arðnýtingu og fé-
flettingu Evrópuburgeisanna gagn-
vart hinum gulu mönnmn. Eins
og aikunnugt er, gengu þessir há-
kristnu villimenn svo langt eitt
sinn á síðustu öld, að þeir not-
uðu brezkar fallbyssur til að kúga
syni og dætur „himneska ríkisins“,
til að flytja inn og reyltja opíum,
'Sem þeir þó gjarna vildu vera
lausir við.
Vitanlega voru þessir stórvelda-
braskarar hátt yfir það hafnir
að hlíta landslögum, þar sem þeir
komu. Þeir mynduðu sínar eigin
sjálfstæðu réttarstofnanir í Kína.
Þegar þeir voru búnir að hrifsa
til sín með valdi yerzlunarhafnir
við hafið og fljótin, höfðu sezt að
í bæjunum og bygt sína sérstöku
bæjarhiuta, settu þeir á stofn eig-
in lagagæzlu og dómstóla. Ev-
rópumenn gátu þannig gert alt,
sem þeir vildu; þeir lutu ekld
kínverskum lögum og báru enga
ábyrgð gerða sinna fyrir þarlend-
um dómstólum.
Og þá bagaði hvorki feimni né
iítillæti. Heila landshluta lögðu
þessir víkingar undir sig, stofn-
uðu verzlanir, bygðu verksmiðj,-
ur og gerðu út skip. Á öllum
sviðum urðu íbúar landsins að
þræia fyrir þá og þræla mis-
kunharlaust.
Trúboðar voru sendir inn í
landið ti! þess að kenna hinum
heiðnu Kínverjum guðsótta og
góða siði, Fáfróðir, ofstækikristn-
ir uppskafningar óðu um þetta
iornhe’ga land og skyldu flytja
þjóðinni fagnaðarboðskap Krists
og Mammons, — þessari þjóð,
sem um þúsundir ára hafði varð-
veitt giæsiéga menningu, svo
gamla, að hún stóð með miklum
blóma á þeim tímum, er forfeð'-
ur trúboðanna ráfuðu um í frum-
skógum Evrópu, klæddir dýra-
húðum og kann ske átu hver ann-
an.
Evrópa komst smátt og smátt
á þá skoðun, að allur þessi yfir-
gangur og þrælabrögð, sem beitt
var við Kínverja, væri öldungisi
eins og ætti að vera. Stórveldin
höfðu húið um sig í Kína og bú-
ið vel um sig, tekið verzlunina
og tollgæzluna í sínar hendurs
gefið hinu innienda valdi „langt
nef“ og unnið dyggilega að því
að eyðileggja hina fornfrægu
menningu. Ekkert var við þetta
að athuga frá sjónarmiði vald-
hafanna í Evrópu. Það var alí
sa'man ákvörðun guðlegrar (ev-
rópiskrar) forsjónar. Kæmi þaði
fyrir, að einstaka Kínverji tæki
að rnögla, var litið á hann sem
illgjarnan og hættulegan náunga,
sem helzt ætti e'kki að fá að
ganga laus. Mögluðu margir f
einu, var það kailað uppreisn og
rof heilagra samninga. Og helgi
samninganna var varin rneð'
myndugleika hins réttláta mál-
staðar. Dygðu ekki fortölur trú-
boðanna, var griþið til hnífsins.
Fallbyssur og herskip skáru þá'.
úr málunum.
Nú er svo að sjá, sem þetta
æfintýri sé á enda. Þeir dýrð-
iegu dagar sýnast bráðum taldir,
er verzlunarhúsum og iðnrekend-
um stórveldanna leyfist að arð-
nýta Kínverja eftir vild. Alt út-
lit er fyrir, að vilji hinir hvíta
herrar framvegis dvelja þar £
landi, verði þeir að minsta kosti
að haga sér eins og siðaðir menn.
Halda landslög eða flýja land ella
•— það verður líklega hér eftir
sú lífsregla, sem Evrópumönnum
í Kína leyfist ekki að skella skoll-
eyrum við.
En þá er auÖvitað óumflýjan-
jegt, að gróðinn verði minni en
áður og að verzlunar- og átvinnu-
fyrirtækin verði áð reka eftir
nokkuð öðrum meginreglum.
Þetta er nú stórveldunum farið að
skiljast. Ekki svo að skilja, að
mannúðar- og réttlætis-tilfinning
þeirra hafi kent þeim það, heldur
hefir rás viðburðanna þar eystra
gert þessa viðurkenningu sann-
leikans að knýjandi nauðsyn. Værí
það ekki svo, er hætt við, að enn
hefðu liðið langir tímar áður en
augu hvítu mannanna opnuðust,
svo þeir sæju að sér og snéru til
betri vegar.
Frá því um miðja 17. öld og
fram á þá 20. var Kína stjórnað
af útlendri keisaraætt, — hinni
svonefndu Manchu-ætt. En innan
ríkisins hafði risið og magnast
þjóðleg byltingarhreyfing, sem
steypti keisaranum af stóli 1911.
Forvigismenn hreyfingar þessarar
höfðu fIestir sótt mentun sína til
Evréipu og tileinkað sér vestræn-
an hugsunarhátt. Eftir að keisara-
ættin var rekin frá ríkjum gerðist
Kína eins konar iýðveldi með