Lögfræðingur - 01.01.1899, Síða 62

Páll Briem.
62
heild sinni, til þess að geta sem best borið þau saman
og rannsakað þau í lieild.
I rjettarbót Eiríks konungs Magnússonar, 2. júlí 1294,
5. gr., er svo ákveðið: «Full skaðabót skal greiðast
fyrir beit töðu, akra ok engja, þó at eigi sje löggarðr um,
landnámslaust fyrir þeirra manna fé, er beit eigu í örskots-
helgi, en ellegar fullt landnám meðn.
Viðurlögin fyrir ágang, er leiddi af rekstri búfjár í
liaga annars eða að þeim, voru og skaðabætur og landnám,
og segir um þetta í Jb. Llb. 16. kap.: «þ>á bæti fvrir
skaða ok landnám með þeim, er gras á». Hin sömu orð
voru höfð um ólöglegan ágang á lögfesta haga.
IJm viðurlög fyrir ágang á haga, þar sem löggarður
er um þá, eða garðskyldan livílir á nágrönnum, oru fyrir-
mælin svo, að ef fje hleypur löggarð: «þá bæti sá skaða, er
þat fé á, landnámslaustn, (Jb. Llb. 31, kap.). Ef fje brýtur
löggarð: «þá skal sá gjalda, er garðbrjót á, skaða þann
allan, er af verðr» (s. st.)
En ef garður hefur eigi verið gildur, «þá skal sá gjalda
uslann, er garð átti» (s. st.).
Um þann, sem eigi vill girða, þótt hann sje skyldur
til, er svo ákveðið: «En sá er eigi vill girða, ábyrgist
skaða þann allan, sem gjörr verðr, hvers fénaðr sem gerir,
ok tvá aura á ofan þeim, er fyrir skaða verðr» «En sá
er eigi vill garð gera, eða halda honum síðan, gjaldi at
öllu skaða þann, sem af gerist» (Jb.Llb. 32. kap.). Um þann,
er eigi vill gjöra afrjettargarð, þótt hann sje skyldur til, er
svo ákveðið: «En sá er eigi vill girða, tvígildi hinum
skaða þann allan fyrir allra þeirra fé ok svá þeirra manna,
er þeir liafa þann afrjett lofat» (Jb. Llb. 54. kap.).
Vjer viljum fyrst athuga orðin: skaðabót, landnám og
örskotshelgi.