Lögfræðingur - 01.01.1899, Side 133

Erfðaábúð, sjálfsábúð og leiguábúð.
133
jörðum fyrsta stig í landbúnaðinum. [’etta stig höfðu
fornmenn gjört, en fyrir óhagfeld lög og óheill umliðins
tíma höfum vjer oröið að stíga aptur á bak. En ef land-
búnaðurinn á að taka nokkrum verulegum framförum, þá
verðum vjer að stíga þetta fyrsta spor aptur.
Eins og.áður er tekið fram, leggur landsdrottinn eigi
til nauðsynleg hús. Leiguliðinn verður að byggja mörg
hús á jörð sinni, sem eru öldungis nauðsynleg. í stað
þess að stuðia til þess, að hann geti gjört sjer húsin svo
verðmikil, að hann fái endurgjald fyrir kostnað sinn, verð-
ur hann að lögum að sæta hinum mestu afarkostum.
Afleiðingin af þessu hefur verið sú, að duglegir leigu-
liðar, sem hafa byggt á leigujörðum sínum, hafa tapað
meira og minna fje. Sumir leiguliðar, sem hafa byggt
góð hús á jörðum sínum, hafa neyðst til að kaupa jarð-
irnar miklu hærra verði, en þær annars hefðu haft. Hitt
er samt miklu almennara, að leiguliði tapar íje, er hann
flytur frá jörðinni. Eins og jeg hefáður tekið fram, verð-
ur að jafnaði hvert það hús, sem á að rífa, að virða ein-
ungis til niðurrifs. Fyrir því fær leiguliði fyrir hús sín
að eins helming verðs eða jafnvel þriðjung verðs, ef mið-
að er við tilkostnað.
»En gott og vel«, segja menn, »þá græðir lands-
drottinn eða viðtakandi«. En þótt svo sje, þá er það
ranglega fenginn gróði, þótt liann sje löglegur. Og svo
er það hagfræðislegt lögmál, að það, sem menn fá fyrir
lítið, það fer fyrir lítið. »Allir hafa þat skaplyndi,« sagði
Mörður, »at gefa þat fyrst upp, er stolit er.«
Öll eign, sem er metin lítils virði, sætir meðferð ept-
ir því. því, sem einn byggir upp, eyðir annar. Húsin
eru metin lítils virði á leigujörðunum. þetta hefur einn-