Lögfræðingur - 01.01.1900, Blaðsíða 3
Hundraðatal á jörðum.
3
neina bendingu um það, livernig jarðir liafi verið metnar
til hundraða að fornu, enda hefur hún eigi verið nefnd
hjer þess vegna, heldur er það af öðrum ástæðum. I Berg-
þórsstatútu segir svo, að svo mörg kýreldistún, sem mæl-
ast í töðuvelli, varði svo mörg liundruð. I þessu kemur
fram sú hugmynd, að jarðir eigi að metast til hundraða
eptir því, liversu mörgum kúgildum þær geti framfleytt.
Finnur biskup skrifaði móti Bergþórsstatútu, en samt tók
hann upp þessa hugmynd og gat þess til, að jarðir væru
metnar til hundraða eptir því. Halldór Einarsson sýslu-
maður fylgdi einnig fram sömu skoðun.’) En það, sem
mest var um vert, er það, að þegar jarðamatsnefndin var
skipuð um síðustu aldamót, þá var lagt fyrir hana í er-
indisbrjefi, að meta jarðir til hundraða aðallega eptir því,
hversu þær fleyttu fram mörgum kúgildum eða, ef um
hlunnindi eða afla væri að ræða, þá hversu mörg kýrverð
eða kúgildi arður þeirra væri.1 2)
þ>essi regla virðist vera nokkuð álitleg, enda hefði
hún annars eigi fengið jafn almennt, fylgi bæði hjá stjórn-
inni og landsmönnum i’ heild sinni. Samt sem áður fer
reglan að verða nokkuð athugaverð, þegar farið er að gá
að henni. Fyrst er afar mikill munur á því, hvernig
jarðir eru setnar og mjög misjafnt, hvað menn framfleyta
á jörðum. í öðru lagi eru skepnurnar mjög misjafnar að
gæðum; því rýrari sem skepnurnar eru, því fleiri þarf að
hafa til þess, að lifa af þeim, og þá hefur reglan það í för
með sjer, að jarðirnar verða því hærri að hundraðatali,
1) Halldór Einarsson, Om Værdio Beregning. bls. 12—13.
2) Erindisbrjef fyrir jarðamatsr.efndina 2. ág. 1800, 6. gr. í Lovs.
f. Isl. VI. bls. 477.
1*