Lögfræðingur - 01.01.1900, Blaðsíða 34
34
Páll Briora.
J>ar sem húsin fylgja jörðinni, þá er auðsætt, að hús-
in hafa veriö talin í verði jarðarinnar, þegar jörðin var
metin til hundraða, hvort sem hún var virt til tíundar,
sölu, skipta eða á annan hátt.
f>ess vegna er það, að í brjefi einu frá 1420 er það
tekið fram, sem sjerstök ástæða fyrir mati á jörðum, að
hús hafi verið engin, og tekið svo til orða: «En sakir þess
at úr sér voru gengnar töður ok hús voru engin, mátum
vér aliar þessar nefndar jarðir fyrir hálfan fimmta tug
hundraða.u !)
Jarðir þessar hafa að öllum líkindum verið í eyði
eptir Svarta dauða, en hversu sem er um þetta, þá sýnir
brjefið, að menn hafa að fornu tekið húsin til greina, er
þeir mátu verð þeirra.
Að fornu voru að minnsta kosti öll nauðsynleg hús
rjettar lögfyfgjur jarðarinnar, þar sem jarðarhús nú eru
stundum að eins lítill hluti nauðsynlegra húsa. Yjer skul-
um fara nokkrum orðum um það, hvernig breytingin í
þessu efni er fram komin.
Eptir Grágás átti leignliði að halda húsum og ábyrgj-
ast við handvömmum sínum öllum; landsdrottinn átti að
leggja við til að halda húsum uppi; ef þurfti að byggja
húsið að nýju, virðist landsdrottinn hafa orðið að gjöra
slíkt á eigin kostnað; ef húsin brunnu, hafði leiguliði á-
byrgð á því, ef slíkt varð af handvömmum hans eða
manna hans, enda voru aðalíbúðarhúsin tryggð gegn elds-
voða.1 2)
Eptir Jónsbók var leiguliði einnig skyldur að halda
1) ísl. fbs. IV. 286.
2) Grg. Ib. bls. 136—137. II. bfs. 499—500 og 260—261.