Lögfræðingur - 01.01.1900, Blaðsíða 47
Hundraðatal á jörðum.
47
Snorra þeir Gissur ok J>órðr« (ísl. fbrs. I. 350). J>essi
breyting hefur auðvitað komist á sumstaðar fyr og sum-
staðar seinna; einn heldur við gamla venju, annar tekur
upp nýbreytnina, án þess að geta um, hvort hann eigi við
aura eða álnir. |>að er eins nú með forna og nýja mat-
ið á jörðum.') J>að er því auðsætt, að það er mjög erfitt,
að sjá það í ritum frá 13. öld, hvort átt er víð hundruð
í aurum eða álnurn. Til þess að sjá þetta þarf mjög ná-
kvæma rannsókn, sem hjer er eigi rúm fyrir.
Hjer hafa að eins verið færð rök fyrir því, að það
hafi verið venja frá lokum 12. aldar og síðan, að meta
jarðir í hundruðum að álnatali. En þessi venja er
ekki nein tilviijum, heldur er hún meðfram komin af því,
að hundruð í aurum voru of há eða verðmikil eining,
hvort sem eru þriggja álna aurar eða fjögra álna aurar,
hvað þá heldur sex álna aurar. pegar þurfti að selja
hluta úr jörðu, skipta jörð milli erfingja eða skipta reka,
veiði o. sv. frv. eptir hundraðatali, þá voru hundruð aura
lítt hæf, en hundruð álna hæfileg eining.1 2)
1) Sumstaðar er jafnan miðað við gamla matið, en annars staðar
við hið nýja, ánþess að sagt sje, við hvað sje átt. Sýslumenn
gleyma allopt að tilgreina, við hvort matið sje átt í veðbók-
arvottorðum sínum, svo að þau verða ófullnægjandi.
2) Hundruðin voru talin í álnum, en þegar kom niður fyrir
hundrað, þá var þægilegt að teljaíaurum, og þegarum mjög
smáar upphæðir var að ræða, varð aptur að grípa til álna-
talsins. í ritgjörð sinni hneykslast dr. Valtýráþví, að menn
skuli blanda þannig saman auratalinu og álnatalinu, en í
þessu er ekkert hneykslanlegt; það er sama, eins og þegar
vjer áður töldum í skildingum, mörkum, ríkisortum, ríkisdöl-
um og spesíum og nú í krónum og aurum. J>að er hagan-
legra að skrifa XII aura, heldur en LXXII álnir eða XIV