Alþýðublaðið - 22.01.1927, Side 3

ALfcÝÐUBLAÐIÐ
3
rantó einfaldara, fegurra og full-
komnara en nokkur töluð tunga.
„Lifandi mál!“ Ég hefi spurt
rnarga, við hvað þeir ættu með
þessari margþvældu upphrópun.
En mér hefir alt af verið svarað
með þögn hinnar óflekkuðu ein-
feldni. Pað, sem ég skil við lif-
andi mál, er 1 stuttu máli þetta,
að málið sé meðfærilegt tæki
hugsunarinnar, að það sé fært um
að endurspegla hggmyndir og
geðshræringar sálarinnar og sam-
svari anda staðar síns og stundar
bæði að orðavaii og setningaskip-
un. Lífsorka málsins er því meiri,
því hæfara sem það er til að inna
þessi hlutverk af hendi.
Esperantó fullnægir öllum þess-
um skilyrðum út í yztu æsar.
í>að tekur rneira að segja öllum
mæltum málum fram í þessum
greinum. Engin töluð tunga kemst
í hálfkvisti við esperantó að lip-
urð, skýrleik og fjölbreytni. Ekk-
ert mælt mál stendur því nándar-
snærri á sporði í því að orða ná-
kvæmiega og akkúrat jafnvel fín-
gerðustu blæbrigði hugrenninga
vorra. Þess vegna hafa ýmsar
stéttir valið það til alþjóðaskifta
sem lingvo klara (málið skýra).
Og engin þjóðtunga samsvarar
jafnvel anda staðar og stundar
sem esperantó, bæði að orðavali
og setningaskipun. Sá hefir enga
hugmynd um takmarkanir, flónsku
og fátækt mæltra mála, sem ekki
hefir kynt sér esperantó til hlít-
ar.
Samt segi ég ekki, að esperantó
láti eins „náttúrliega“ í eyrum vor-
um sem móðurmál vort. En það
heíir til brunns að bera rniklu
rneiri skilyrði til að samrýmast
hugsunarhætíi vorum en nokkur
erlend þjóðtunga. f fyrsta lagi
vegna þess, að esperantó er reist
á alþjóðlegri undirstöðu líkt og
músik og myndali t, og allir menn
eru í insta eð’.i sínu alþjóðasinn-
ar, I öðru lagi af þeim ástæðum,
að það talar jafnan til heilbrigdr-
cir skynsemi, og heiibrigð skyn-
semi er þjóðernislaus á sama
hátt og vísindin. Og í þriðja lagi
fyrir þær sakir, að vér höfum að
minsta kosti prjátíu sinnum meiri
■skilyrdi til ac) geta lœrt espercintó
til hlítar og beitt pví til fullnustu,
af því að það er óefaö þrjátíu
sinnum einfaldara, auðlærðara og
meðfærilegra en talaðar tungur,
og ég hefi sýnt frarn á, að það sé
ickunin, sem gerir málin „náttúr-
leg“. Þess eru mörg dæmi, að
smákrakkar læra að tala og rita
esperantó reipreniandi. Þannig
verður esperantó kent í framtíð-
Snni. Og ég er sannfærður um, að
þeir, sem ná valdi á esperantó á
unga aldri, þeim verður það jafn-
náttúrlegt og lifandi sem móður-
málið.
Pxófessor einn í Oxford kvað
þann dóm upp um „ti búna'* tungu
endur fyrir löngu, að óhugsandi
væri að rita skáldlegt meistara-
Verk á slíku rnáli, og hann nefndi
Hamlet Shakespeare’s til dæmis.
Þetta var á dögum Zamenhofs,
og hann fekk vitneskju um þessa
fullyrðingu prófessorsins. Zamen-
hof gerði sér þá lítið fyrir
og þýddi Hamlet á esperantó. S-ðí
an sendi hann prófessornum þýð-
ingu sna. Þessi prófessor var svo
fordómalaus, að hann fékst til að
lesa þýðinguna gaumgæfilega. En
það sýnir þó enn þá átakanlegar
yfirburði hans yfir forpokaðar
prófessors-ómyndir, að hann kvað
þann dóm upp um þýðingu Za-
menhofs á þessu „tilbúna'” máli,
að hún bæri stórum af öllum
þeim útleggingum á Hamlet Sha-
kespeare’s, er hann hefði séð. Og
þessi prófessor i Oxford var svo
hlægilega ólíkur steingröfunum
við Austurvöll, að hann gerðist
eindreginn esperantisti. Hamlet-
þýðing Zamenhofs hefir nú verið*
gefin út sex sinnum. Og enn þann
dag í dag telja Englendingar hana
glæsilegustu útlegginguna, sem
nokkurn tima hafi verið gerð á
Hamlet Shakespeare’s. Ég segi frá
þessu til þess að sýna hleypi-
dómafullum steingervingum, að
dómar og hleypidómar geta ver-
ið tvent ólíkt.
Eg skammast mín ekki fyrir að
segja það um sjálfan mig, að ég
hefi alveg eins næman smekk fyr-
ir rnáli og stíl og aðrir íslenzkir
rithöfundaj. Ég hefi lesið fjölda
bóka á útlendum þjóðtungum nú
í milli tíu og tuttugu ár. Ég hefi
lesið nokkrar bækur á esperantó
í bálft annað ár. Og fyrir minn
smekk er esperantó fyllilega eins
„náttúrlegt" og „lifandi" og út-
lendu þjóðtungurnar, þrátt fyrir
hina löngu viðkynningu mína af
þeim, en stuttu afskifti mín af
esperantó. Eini munuri.nn, sem ég
finn á esperantó og erlendum
þjóðtungum, er ég hefi lært, er
þessi: Esperantó er margfalt ein-
faldara, margfalt fauðlærðara,
miklu fegurra og hreinlegra, miklu
skýrara og óendanlega mörgum
sinnum' fullkomnara starffæri
hugsunarinnar.
Sannasti dómurinn, sem ég hefi
séð um „líf“ esperantós, eru
þessi orð dr. Privat’s, forseta í
miðstjórn alþjóðahreyfingar espe-
rantós:
„Esperantó er lifandi mál lif-
andi manna." (Nl.)
Sínmöin í Baiifeastræíi 8.
f safni því, sem hr. Jóh. Kjar-
val sýnir í Bankastræti 8 þessa
daga, eru án efa einhverjar þær
athyg’isverðustu myndir, sem sést
hafa frá hsndi hans. Flestar eru
þær gerðar með tússi, nokkrar
með vatnslitum og ein olíumynd.
Það er einkum hin undraverða
fimi Kjarvals í meðferð tússpens-
ilsins, sem hlýtur að draga að
sér athygli skoðandans á þessari
sýningu. Sumar þessara mynda,
einkum andlitsmyndirnar, eru
gerðar með þeim hætti, að maður
freistast til að nefna þær ýmist
málverk úr tússi eða nálætingar
(raderingar), gerðar án sinks og
nálar (sjá ýmsar fjallamyndirnar
að austan!). Sá, sem virt hefir fyr-
ir sér íslenzk stuðlabergsfjöll und-
ir mjöll á vetrardegi, hlýtur ó-
sjálfrátt að álykta, að myndform
það, er hæfi þeirn bezt, sé nálæt-
ingin; samt hefir næmnin í hand-
bragði Kjarvals hafið þau til fulls
gildis með tússinu og að auki gef-
ið þeim þau blæbrigði, sem nál-
ætingin á ekki til (sjá t. d. fín-
indin í loftskyggingunum).
Óvíða í tízkulist gefur að líta
jafnnostursama leikni eins og þá,
er lýsir sér í handbragði þessa
íslenzka meistara, og mikið má
vera, ef til er nægilega næmur
smekkur hér til að fá metið raf-
finement það, sem liggur í fjalla-
mýndum hans. Efast ég um, að
til sé sú stofa í Reykjavík, þar
sem myndir þessar féllu ekki út
úr jafnvægi, ef þær væru hengdar
upp.
Vinnubrögðin á andlitsmyndun-
um eru einnig sérstaklega eftir-
tektarverð. Þau votta skilning há-
mentaðs listamanns á íslenzkri
náttúru, íslenzkum kjörum og ís-
lenzkri sál betur en hægt er í
nokkrum skáldskap. Það er ó-
hægt að nefna einstök dæmi, því
myndirnar eru illa merktar og
sumar ekki. Þótt stíllinn sé að
vísu samur í öllum andlitunum,
þá skiftir gersamlega um vinnu-
brögð við hvert módel; ber t.
d. sarnan dökku stúlkumyndina
(gerð með hálfþurrum pensli) og
rauðkrítarmyndina nreð draum-
leiðslusvipnum (mig minnir, að
Kjarval hafi kallað hana Islœn-
derinde med keltiske Drömme á
Kaupm.hafnarsýningu sinni 1920);
enn fremur Ijósmyndarnákvæmn-
ina í sumum myndunum og svo
hráunnu höfuðin af síðskeggjun-
um, sem virðist vera kastað upp í
einu vetfangi. Þær síðast töldu
eru. e. t. v. hinar glæsilegustu
myndir í safninu. Það er hinn
sálræni skiiningur meistarans á
roódellinu, sem skipar fyrir um
vinnubrögðin í hvert skifti.
Hugsi ég til annara sýninga
Kjarvals og margbreytni þeirrar,
sem hann hefir sýut í vinnubrögð-
um, sé ég ekki betur en hér sé
snilling-ur, sem hafi að baki sér
samstæðan og gloppulausan lær-
dóin. Við kunnáttuna bætist hTð
afburðafrjóa sköpgnarafl manns-
ins. Áhrif frá íorngildn list og
nýrri eru gengin yfir í sjálfstæð-
an persónuleik við alvarlega
sjálfsprófun hans á fjarstæðustu
stílum og skólum. Listamaðurinn
hefir auðsýnilega sezt fordóma-
laus qo- hæverskur við fótskör
bæði voldugra og vafasamra
meistara, áður en hann náði bekk-
ingu þeirri og listreynslu, sem
orðið hefir vaxtargrundvöllur hins
siálfstæðíu kjarvalska persónu-
leiks.
Annars finst mér, að Kjarval
geti eins farið til Angmagsalik,
eins og að vera að sýna þetta hér.
Að vísu hefir almenningur jafn-
gott (eða ilt) vit á myndum hér á
landi sem annars staðar, en hinir,
útvöldu eru miklu færri. Þar að
auki eru allir blankir hér og hafa
ekki efni á að kaupa listaverk.
Kjarval ætti að selja allar andlits-
myndir sýnar í einni samstæðu til
útlanda. Þær eru áreiðanlega
nokkur hundruð þúsund króna
virði og verða meira, þegar tímar
líða.
Kiljan.
Um dagim ©g vefginn.
Næturlæknir
er í nótt Ólafur Þorsteinsson,
Skólabrú 2, sími 181, og aðra
nótt Maggi Magnús, Hvg. 30, simi
410.
Næturvörður
er næstu viku í lyf jabúð Reykja-
víkiu'.
Messur
á morgun: í dómkirkjunni kl.
11 séra Bjarni Jónsson, kl. 5 séra
Friðrik Hallgrímsson. 1 fríkirkj-
unni kl. 2 séra Árni Sigurðsson,
kl. 5 Haraldur prófessor Níels-
son. f Landakótskirkju kl. 9 f.
m. hámessa, kl. 6 e. m. guðs-
þjónusta með predikun. í Aðvent-
kirkjunni kl. 8 síðdegis séra O.
J. Olsen (sjá auglýsingu). — 1
Sjómannastofunni kl. 6 e. m.
guðsþjónusta. Allir velkomnir. —
1 Spítalakirkjunni (kaþ.) í Hafnar-
firði kl. 9 f. m. söngmessa, kl.
6 e. m. guðsþjónusta með predik-
un.
Stjórn verkakvennafélagsins
„Framsóknar"
var kosin á aðalfundi þess í
fyrra kvöld. Kosnar voru: Jónína
Jónatarisdóttir formaður, Jóhanna
Jónsdótíir varaformaður, Maria
Pétursdóttir ritari, Jóhanna Eg-
ilsdótlir fjármálaritari og Herdís
Símonardóttir féhirðir.
Togárarnir.
„Gylfi" korn af veiðum í gær
með 1200 kassa og fór til Eng-
sands í gærkveldi. „Egill Skalla-
grímsson" kom í morgun af veið-
um með 1000 kassa. „Arinbjörn
hersir" kom í gær frá Englandi.
„Hélgir s?ðir“
heitir erindi, er Grétar Fells
lögfræðingur flytur á morgun kl.
2 í Nýja Bíó fyrir stúdentafræðsl-
una. Ætlar h,ann að segja frá
viðhöfn ýmissa helgra siða bæði
fyrrum og nú og skýra frá gagni
þeirra og gildi í ýmsum efnum,
kirkjulífi, félag :lífi og daglegu
lífi. Stúdentafræð Jufyrirlectrana
ættu menn að sækja vel, því að
þeir eru jafnan fróðlegir og að-
göngugjaldið lágt.
Þeura dag
árið 1783 fæddist George Byron
(frb. Bæron), stórskáldið enska.