Freyja - 01.09.1898, Blaðsíða 5

FREYJA, SEPTEMBER 1898.
arlausa stríð vort hefur staðið yflr
hljótum vör að víkka sjóndeildar-
hring vorn; og athuga nákvæmlega
hið næsta spor sem stíga skuli í fram-
fara áttina til hvers að tákn tímanna
svo glögglega benda; og þetta spor
<;r samfó'Æ-sameining kraftanna, sem
<;r ný hlið á verklegri hagfræði. Yér
sjáum að jafnvel jafnrétti kvenna
gagnar ekki fjöldanum í samkeppn-
inni við auðvaldið, Það er og ekki
einhlýtt fyrir konurnar sjálfar.
Hvervetna vinna konur í smá
deildum að ýmsum endurbótum svo
sem jafnrétti, siðfágun, bindindi og
ströngum sunnudags lögum með fl.
•og öll halda þessi fölög að nái þau
takmarkinu muni þegar roða fyrir
nýrri öld friðar og farsældar; en alt
þettað hvað út af fyrir sig, eru smá-
munir einir, og mundu enga veru-
lega breytingu hafa á hag almenn-
ings. Alís þurfum vér þó með, ef til-
veran ætti að verða f jöldanum nokk-
urs virði. Hvers virði er líf band-
ingjans í hinum þrönga myrka
vonleysis klefa, líf hins undirokaða,
ofþjakaða erflðis manns,sem skyldan
og þörfin knýja áfram til eins afláts-
lausrar og vægðarlausrar þrælkun-
ar eins og hinar dauðu tilflnningar-
lausu vinnuvélar; og líf þeirra sem
hvergi hafa liæli scm þeir geti kall-
að sitt; ekki tilkall til nokkurs bletts
af hinni fögru, víðáttu iniklu frjóvu
jörð, sem állir eru eða ættu að vera
jafnt til bornir. Þetta eru ávextir
samkeppninnar. Hinar næstu endur
bóta tilraunir vorar.verða að grund-
vallast á sameiningu kraftanna, sam
vinnu og samtökum. Látum oss þá
á þessu 50 ára afmæli starfsemi
vorrar athuga hvaða ný máttartré
vér eigum að leggja í stefnuskrá
vora, og hvernig þau eigi að leggjast.
Samvinnu hugmyndin hlýtur
að endurbæta hugsunarháttinn, form
trúarbragðanna, og kreddur þær er
venjan er búin að helga á skólunum
og í hversdagslífinu. Hún hlýtur að
mynda sannari réttlætis tilflnningu
og jafnrétti í öllum stéttum mann-
lífsins. Allir þeir sem ekki eru
blindir hljóta að sjá og viðurkenna
að tímar hinna smáu sundurliðuðu
endurbóta eru undir lok liðnir. Nýj-
ar og stórkostlegri hreyflngar eru
vaknaðar, spursmál heimsspeki-
legrar féíagsfræði liggja nú fyrir
heiminum til ráðningar. Þessu fram-
fara og menningar spori hefur fyrir
löngu spáð verið af spekingum hinna
liðnu tíma, svo sem Fourier, 'i'hom
Paine, Henry Georgeog Mazzini; og
er það þegar í hreyftngu sett af
beztu ritsnillingum og hugsanfræð-
ingum hins menntaða heims.
,Þeir fáu hafa engan rétt til
sæl-lífis og munaðar meðan þí
mörgu, skortir bráðastu n mðsynjar
lífsins.1 Þessi enkunnarorð .jafnrétú
fyrir alla‘, eru eðlilegir ávextir af
hinni alkunnu stefnuskrá vorri. En
,jafnrétti fyrir alla' er ömögulegt
undir yfirstandandi samkeppnis fyr-
irkomulagi. Allir eru frjálsir fæddir
og hafa jafnan rétt til frelsis og far-
sældar. Skoðun þessi er og eðlilcgur
ávöxtur og aðalkjarni hinnar viður
kendu kristnu siðfræði sem innifalin
er í þessari gullfögru setningu, ,elsk-
aðu náunganneins og sj ilfan þig.‘
Jafnréttisfölaglð æiti að ganga á
undan öðrum konuni og kvennfél.
í frjálslegum rannsóknum; en ekki
þrengja sjóndeildarhring sinn ár eft
ir ár, og ei útiloka allar aðrar hug-
myndir, eða líta alt annað rýma
fyrir þessari einu stefnu, þessu eina
áformi.
Framfarirnar eru sigur hinna
nýrri hugsana yfir hinum gömlu
kreddum vanans og villunnar.11
Kjötnautn.
Það eru óneitanlega mörg mál,
er hinn mentaði heimur er að fjalla
um, en sem vér Islendingar vitum
lítið um, sérstaklega þeir af þjóð
vorri er verða að leyta upplýsingar
sinnar eingöngu á móðurmáli sínu,
því eins og allir vita eigum vér eng-
in tímarit er nokkuð kveður að; en
nýmæli þau er tiiheyra heilbrigðis-
fræði og líf-fræði verða lítið eða ekki
rædd í blöðum þeim er að mestu, eða
öllu leyti gefa sig við pólitískum
hringlanda. Eg hefl þegar orðið þess
var að Freyja lætur sér annt urn að
flytja lesöndum sínum bendingar um
þau atriði er lúta að heilbrygði og
vel-líðan manns líkamans, og er það
vel gjört og ætti að fá fylgi og með-
mæli allra þeira er unna veilíðun
ogheilbrygði þjóðflokks vors.
Það hefur umlangan timaverið
rætt um það á norður og vestur
löndum heimsins hvort kjöt mundi
vera eðlileg fæða til manneldis;
hvort náttúran muni hafa ætlast til
þess að vér legðum oss hold dýra til
munns eða ekki. Þessari spurning
hefur enn ekki verið svarað svo að
hinn mentaði heimur sé ánægður
með úrskurðinn og verður að lík-
5
indum ekki um mörg komandi ár.
Því er haldið fram af mörgum,
að ef vér hættum að neyta kjöts
mundum vör verða kveifaralegir og
úthaldslausir yið þunga vinnu; grein
sú er hör fylgir á eftir virðist sanna
liið gagnstæða.
Hr. Karl Mann sem vann 70 m.
kappgönguna 26 júní s. 1 sjá (,Good
Healht') er 25 ára gamall, og hefur
ekki borðað kjöt af nokkuri tegund
síðast liðin 5 ár. Atvinna hans er
bréfaskriftir, og vinnur hann við það
9 klt. á dag. Ilann segir sjálfur svo
frá.
,Eg hafði ekki minstu hugmynd
um að vinna gönguna, tðk því engar
æfingar, en lifði mínu einfalda lífi,
og át eingöngu ávexti og lítið eitt af
mjólk.
Kappgangan fór fram skamt frá
Berlin undir umsjón Berlinar hjól-
reiðar fölagsins, og var vöktuð af
mörgum heldri mönnum frá hernað-
arskólanum; í göugunni tóku þ.itt
25 menn; þar af voru 17 kjötneyt-
endur og 8 er lifað hafa á jurtarík-
inu. Allir fóru þeir auðvitað jafnt af
stað klukkan 4 og 13 m. árdegis. Úr-
slitín urðu þau að hr. Karl Mani
gekk vegalengdina 70 m. á 14 klt.
og 11 mínútum. Hinir 7 ávaxta
neytendur komust alla leið, aðeins
einn uppgafst á leiðinni; sá sem leng-st
var á leiðinni gekk vegalengdina á
17 klt. og 7 mín. Hinn fyrsti af
17 kjötneytendum fór þessa sömu
vegalengd á 17 klt. og 32 mín. sá
eini sem komst alla leið, hinir upp-
gáfust; 11 komust aðeins 38 mílur.‘
Þettað atriði virðist benda til
þess að trú sii, að kjöt gefi oss þrek
og þol, sé bvgð á ímyndun en ekki
reynzlunnar sannindum. Eittervíst
og það er, að menn ættu að vera
mjög vara samir að borða ekki kjöt
nema af heilbrvgðum skepnum, og
kaupa það aðeins af vönduðum og
heiðarlegum mönnum, og sjóða það
vel. Eg hef séð 4 merin á bezta aldri
leggjast í gröf sína eftir óútmálan-
legar kvalir sem beina orsök þcss að
þeir átu fáa munnbita hver af hráu
reyktu svíns læri. Það geta ekki
verið deildar meiningar um það, að
það sö helg skylda vor að gæfaallra
heilbrygðis reglá, í það minnsta
þeirra, er lítið cða ckkert lcosta.
G. A. Dalmann.