Alþýðublaðið - 07.03.1927, Page 2
e
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
JlLÞÝBUBJLABIðE
kemur út á hverjum virkum degi. ►
Afgreidsla i Alpýðuhúsinu við \
Hveriisgötu 8 opin frá kl, 9 árd. ►
til kl, 7 síðd. Í
Skrifstofa á sama stað opin k!. \
9Vg —10 Va árd. og kl. 8—9 síðd. \
Slmar: 988 (afgreiðs’ían) og 1294 ►
(skrifstofan). >
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ►
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15 >
hver mm. eindálka. (
Preistsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan >
(í sama húsi, sömu símar). f
FáíælrafSiíiligar.
KaSM öif ræðu
Méðssss Vakiœai’ssoaai1
við 2. éúúirMéðu bpéjrtingar
á SátœfoalSgsmumo
Ég ætla ti! skýringar því, hvern-
ig fátækraf 1 utningurinn er enn hér
á landi, að taka nokkur dæmi úr
Reykjavik. Gamalkunnugt dæmi
er frá 1914. Þá var hér í bænum
gömul kona, sem vann að mestu
leyti ‘fyrir sér með alls konar
ullarvinnu. Hún fékk að eins einu
sinni örlítinn húsaleigustyrk. En
hún var með valdi flutt suður
með sjó eftir kröf-u hreppsneíndar
þar. Á öðru heimili var konan og
6 börn flutt í burtu eftir kröfu
sveitarstjórnar, en manninn var
neitað að flytja með valdi vegna
þess, að Iæknir sagði hann þá
mundu bila á geði. Þá kom það
í Ijós, að 2 börnin voru berkla-
veik, og þótti ótækt að hafa þau
meö öðru fólki; Var þá reistur
torfkofi fyrir þetta fólk á sjáv-
arbakka, hrörlegur, og þarna bjó
það á annað ár. Fyrsta missirið
var engin eidavél né ofn til og
örlítill 6 iína iampi, en það fékk
þó síðar fyrir milligöngú héraðs-
læknis 8 lína lampa og eldavéi.
Börnin fengu enga skó íyrsta
missirið, og mat urðu þau að
sækja þá daglega til næsta bæjar
og af skornum skamti, unz hér-
aðslæknir fékk ráðna bót á. Þetta
gerðist 1918. Árið 1923 varð mað-
ur nokkur atvinnulaus um stund-
arsakir. Hann átti 2 ung börn,
konu og stálpaðan dreng. Konan
fékk læknisvottorð, en þrátt fyrir
'iþað var lögreglan fengin til að
hafa upp á fólkinu, því að það
flutti hús úr húsi til að forðast
flutning. Loksins sá maðurinn
ekki annað ráð en að senda
börnin í ýmsar áttir. 1924 var
hér maður, sem giftist konu, sem
hann hafði búið með í nokkur
ár og átt með henni 6 börn. Hann
deyr 2 mánuðum síðar, en kon-
an og börnin eru flutt á hans
framfærslusveit, sem þau höfðu
aldrei komið í áður né þektu þar
neinn mann, og var þeim sundrað
sínu á hvert heimilið nema 2
börnum, sem konan hélt af náð.
Sama ár er hér maður atvinnu-
laus. Hann átti vísa vinnu hjá
Eimskipafélaginu, þegar sigiing-
ar ykjust. Hann átti 4 börn. Fjöl-
skyldan var öll flutt norður í
land, konan og maðurinn sett nið-
ur sitt á hvorn bæinn og börn-
unum skift niður á ýmsa bæi.
Þó að þeim væri komið fyrir á
ódýra staði, reyndist þetia fyrir-
komulag samt sveitinni of dýrt,
og fjölskyldan var send til
Reykjavíkur um haustið. Sveitin
varð að borga ferðakostnaðinn
fram og aftur, en maðurinn varð
af siimaratvinnu sinni hérna það
veitiár. Enn er, eitt nýlegt dæmi,
sem er þekt úr blöðunum. Norð-
maður var giftur íslenzkri konu.
Honum var vísað úr landi og
konan tekin nauðug og flutt með
honum til Noregs. Lögregiuþjónn
var látinn fyigja henni til að gæta
þess, að hún slyppi ekki. Þar
voru þau flutt úr einni sveitinni
í aðra, en komust ioks aftur hing-
að. Sams konar dæmi um flutn-
ing konu nauðugrar til Noregs er
inú í uppsiglingu og sýnir, hvaða
hrakningum þetta fólk lendir í.
Það er ekki við því að búast, að
menn felii sig við, enda þótt þeir
einhverra hluta vegna verði að
þiggja af sveit, að óviðkomandi
menn skerist í leikinn, skilji börn
frá foreldrum og konu frá manni
sínum og sendi þau sitt í hvora
áttina. Að vísu er sveitarstjórnum
nokkur vorkunn eftir núgildandi
fátækralöggjöf. Fyrir þær er þetta
þö að eins sparnaðaratriði, en fyr-
ir fólkið, sem 'í hiut á, er ham-
ingja þess í iífinu í veði. Tillaga
mín fer nú fram á, að. slíkt sé
ekki hægt að leyfa nema með
vilja fólksins sjálfs. Það á að
vera hæstiréttur um persónulegt
frelsi sitt.
Áskorun til Alfiingis
um réttlátari kjördæmaskipun.
Á þingmálafundi á Norðfirði,
jer haldinn var 16. daz. í vetur,
þeim sama og feldi tillögu Ingv-
ars Pálmasonar um færslu kjör-
dagsins, var samþykt þessi til-
laga frá Jónasi Guðmundssyni
oddvita, rítstjóra „Jafnaðarmanns-
ins“:
„Fundurinn skorar á alþingi að
taka núverandi kjördæmaskipun
til athugunar hið allra fyrsta, —
helzt á næsta þingi —, og breyta
íhenni í það horf, að hún verði
réttlátari en nú er, kjördæmin
stækkuð og hlutfailskosningar
leiddar í lög.“
Sameinað ping
hélt fund á laugardaginn, og var
þar ákveðin ein umræða um
hvora þingsál.tiil. um rannsókn á
kostnaði við að byggja fullkomna
síldarverksmiðju á Siglu'irði (M.
Kr.) og um byggingar- og Land-
náms-sjóð (J. J.).
Weðpi deild.
Frumv. um víðtækari skemtana-
skatt var til 2. umr. Hafði allshn.
klofnað um það atriði, hvoxt
skatturinn til Þjóðleikhússins
skyldi vera lagður á smærri kaup-
staði en nú er og kauptún. Var
Jör. Br. fyrst einn á móti því, en
er á fundinn kom, og Árni skyldi
hafa framsögu fyrir meiri hlut-
anum, hafði hann skift um skoðun
og kvað því valda, að fengin væri
upplýsing um, að Siglufjörður
væri orðinn svo fjölmennur, að
lögin nái til hans eins og þau eru.
Var br.till. Jörundar um að fella
ágreiningsatriðið úr frv. samþykt
með 14 atkv. gegn 11, en Jakob,
fiutningsmaður frv., sat hjá og
greiddi eklri atkvæði. Hin ákvæði
frv., um sjónleiki og danzleiki,
voru síðan samþykt og því svo
breyttu vísað til 3. umr. — Frv.
um uppkvaðningu dóma og úr-
skurða var vísað íil 3. umr., frv.
H. Stef. um „Landnámssjóð ís-
lands“ og frv. um mat á heyi báð-
um til 2. umr. og landbn. og á-
kveðnar tvær umr. um kaupin á
húseigninni Haínarstræti 16.
Við umr. um landnámssjóðinn
gerði Jón á Reynistað og einkum
ÖL Th. skjallaðsúg að Halid. Stef.
á kostnað Jónasar frá Hriflu.
Ætiuðu ýmsir það vera bónorð
undir rós.
Efpf röeild.
Frv. um iðju og'iðnaö var tekið
út af dagskrá. Frv. um iðnaöar-
nám var til 3. umr. Flutti J. BaMv.
við það brt. um að lækka hámark
vinnutíma iðnaema niður í 48
irist. á viku og að sumarleyfið
skuli vera minst ein vika á tíma-
bilinu frá 1. júní til 15. sept.
Iiafði hann við 2. umr. skorað á
ailsherjarneínd að flytja þessar
sjálfsögðu tiilögur, en hún ekki
orðið við. Mælti hann fram með
tillögunum og benti á, að Jögun-
um væri æílað það eitt að verja.
rétt nemenda. Jóh. Jós. mælti í
móti, og voru tillögurnar feldar,
önnur með 7 atkv. gegn 3, hin
(með 7 gegn 4 að viðhöfðu nafna-
kalli. Var frv. síðan afgreitt til
n. d. Frv. um breytingu á sand-
græðslulögunum frá 1923, sem
Einar Jónsson flytur, var til 1,
umr. Fer það fram á, að ríkissjóð-
ur greiði % kostnaðar móts við
öandeiganda í stað helmings, sem
nú er. Mælti flutningsm. með frv.„
sem var vísað til 2. umr. og land-
búnaðamefndar.
Ný frumvörp og tillögur.
J. Baldv. flytur frv. um for-
knupsrétt kaupstdða og kauptúna
á hafmrmannvirkjum o. fl., sem
heimilar bæjar. t órnum oghrepps-
|neíndum í kauptúnum að áskilja
sér með samþykt forkaupsrétt á
hafnarmannvirkjum og lóðum
innan lögsagnarumdæmislns, en
afsali bæjarstjóm eða hrepps-
nefnd sér forkaupsrétti, gildi yfir-
lýsing þar um ekki nema 6 mán-
uði. Ástæðan til, að frv. er borið
fram, mun vera hið alþekta
hneyksli með söluna á Oddeyr-
inni i fyrra.
J. Baldv. ber .og fram 'frv. um
forkaupsrétt kaupstdða og kaup-
túna á jörð í nágrannahreppi.
Samkv. lögum nr. 55 frá 15. júli
1926 hefir sveitarfélag forkaups-
rétt á jörðum næst á efíir leigu-
liða, og ætiast frv. til, að ná-
grannakaupstaður eigi forkaups-
rétt, ef sveitarféiagið afsalar sér
sínum. Er tiigangurinn sá, að gera
kaupstöðum og kauptúnum auð-
'veldara að fá nægilegt land til
ræktunar handa íbúunum.
Jónas Kr. flytur frv. um breyt-
ingar á einkasölu ríkisins á áfengi,
sem heimilar sjúkrahúsum að
skifta beint við áfengisverzlun rík-
isins. Sami þm. flytur frv. um
breytingu á lögum um sampyktír
um sýsluvegasjóði þess efnis, að
jafna megi skattinum niður á fast-
, eignaeigendur, þótt eklri séu út-
svarsskyldir (samvinnufélög,
templarastúkur o. s. frv.). Sami
þm. flytur frv. um breytingu á
Cögum um varnir gegn útbreiðslu
nœmra sjúkdóma þess efnis, að
einangra megi menn, sem grurf-
aðir eru um að vera sóttberar.
h—. í frv. nefnt smitberar —, þótt
ekki hafi tekið veikina, en það
þykir nú sannað, að slíkt geti átt
sér stað.
Áfengisvarnir.
Séra Jón Guðnason og Ingvar
Pálmason flytja í sameinuðu
þingi þingsál.till. um áfengisvarn-
ir. Er hún á þessa leið:
„Sameinað Alþingi ályktar að
skora á ríkisstjórnina: 1. að verða
þegar í stað við beiðni þeirra
bæjarstjórna í kaupstöðum utan
Reykjavíkur, sem óska eftir, að
lögð verbi niður útsala á vínum,
2. að leita nú pegar nýrra við-
skiftasamninga við Spánverja á
bannlagagrundvelli, 3. að gera
ráðstafanir til að hætí verði þegar
í stað að lána út vín eða vínanda
úr áfengisverziun ríkisins, 4. að
birta eftir lok hvers ársfjórðungs
í Lögbirtingablaðinu nákvæma
skýrslu um það, hve mikið áfengi.
hver lyfjabúð og læknir hefir
fengið og látið úti á undan g ngn-
um þrem mánuöum samkvæmt
lyfseðlum eða á annan hátt. Þar
skal og tilgreind heildartala þeirra
lyfseð!a, er hver Iæknir helir ge ið
út. Um héraðslækna skal tilgreina.
sérstakiega áfengisnotkun í h:ut-
falli við mannfjölda í héraði
þeirra.“
Þetta er ágæt tiliaga og próf-
steinn á hug þingsins í bann-
málinu.
Hvaiveiðar.
Ásg. Ásg. flytur frv. um, að at-
vinnumálaráðherra megi veita sér-
leyfi til hvalveiða með vissum
skilyrðum, líkt og hann og nokkr-
ir aðrir þingmenn fluttu árið 1925.
Fiskimat.
Sjávarútvegsnefnd n. d. flytur
frv. um þá breytingu á fiskimats-