Helgarpósturinn - 09.01.1981, Blaðsíða 18

18
Föstudagur 9. janúar 1981
—he/garpásturinrL.
Um Grjótaþorpið og f/eira
Um fátt hefur verið þráttað i
skipulagsmálum af jafnmiklu
fjöri og andagift og þann fátæk-
lega blett, Grjótaþorp. Allt frá
byrjun þriðja áratugarins,
þegar blekið tók að renna fyrir
alvöru úr penna Guðjóns húsa-
meistara, hafa menn rifist um
hallirnar sem reisa skyldi við
vestarienda miðbæjarins. Rétt-
um þrjátiu árum eftir birtingu
þorpsins fyrsta skipulags, reis
svo eina höllin, sannkallaður
„sómi þess, sverð og skjöldur”
svo sem sagt var um þann sem
bar purpurakápu iyðræðishug-
sjónanna á öldinni sem leið.
Ekki var þessi fyrsta og eina
höll Grjótaþorpsins fyrr risin,
en hótelhugleiöingamönnum og
ráðhússprjónurum féll allur
ketill i eld. Morgunblaðið hefur
þvi i rúmlega tvo áratugi, staðið
eitt háhýsa, likt og saltstólpi
frammi fyrir þeirri Sódómu
sem aldrei var i eyði lögð.
Nú er ekki lengur þráttað um
hinar ýmsu tillögur að „nýju
Grjótaþorpi”, heldur hvort rifa
á eða varðveita. Framfarasinn-
uðum módernistum finnst að
sjálfsögðu sem húsfriðunar-
menn séu haldnir viðurstyggi-
legri rómantik og vilji
varðveita hvern kamar, hversu
fúinn sem hann er. Hitt vekur
furðu manna, hve máttvana
hinirmiklufútúristarhafa verið
allargötufrá 1924 (Þegar fyrstu
hugmyndir að skipulagi
Reykjavíkur fæddust). Allar
tillögur að endurskipulagningu
Grjótaþorpsins svo sem
annarra hverfa flestra, virðast
andvana fæddar á pappirnum.
Meir að segja hin glæsilega
tillaga frá 1945 varð aðeins
draumur, þrátt fyrir dásamlegt
dollaraflóð og enginn
húsfriðunarmaður vaknaður til
lifsins.
Það sem reykvisku skipulagi
hefur tekist er 1. þenja þessa
smáborg yfír holt og hæðir eins
og gatslitna amöbu 2. reisa
heimsins stærsta torg miðað við
ibúatölu vestur á Melum, svo
Kári geti óhindrað svift upp
pilsföldum á kvenlegum gestum
Hótel Sögu 3. lagt drög að nýjum
miðbæ úti i fúamýri með
verslunarhöll, grunni að
borgarleikhúsi, grunni að radió-
húsi og nokkrum öðrum grunn-
um á pappi'rnum, hliðabúum til
augnayndis og sáluvermis 4.
búið til i huganum raðhús á
stólpum út i Tjörn, eih'fðarplan
að þjóðarbókhlöðu og upp-
hækkaðri hraðbraut yfir tollinn.
Bravó, eða var einhver að tala
um rómantik?
Nú er svo komið skipulagi
borgarinnar, að fólki sem vill
reisa sér þak yfir höfuðið er gert
að yfirgefa borgina og flytjast i
önnur byggðalög svo varðveita
megi freðmýrar og fúafen höf-
uðstaðarins. Skipulag þetta ef
eitthvert er, hlýtur að vera gert
yfir fólk meö innilokunarkennd
og vfðáttugrið. Maður hefur á
tilfinningunni að mætist slikt
fólk á götu (sem það gerir bless-
unarlega sjaldan fyrir utan
gamla miðbæinn), liggi þvi við
köfnun. Hverjum heilvita manni
Úr Grjótaþorpslitabókinni hans Gylfa — eitthvert besta framlag til
varöveislu Grjótaþorpsins, segir Halldór Björn in.a. i umsögn sinni.
dytti t.d. i hug að ganga Suður-
landsbrautina eða Grensás-
veginn sér til gleði. Þar sjást
ekki menn nema þá hafi skolað
af leið i fyllirii frá einhverju
veitingapakkhúsinu.
1 miðju þessu stjórnlausa
skipulagssvinarii eru sem sagt
menn sem halda dauðahaldi i
nokkur timburhús, vegna þess
að þeir vilja búa i borg i stað
dreifbýlislegs viðundurs sem
dritað hefur verið út i' móa,
likast broddskitu úr fælnu
hrossi.
Eitthvert besta framlag til
varðveislu Grjótaþorpsins i
langan tima, er litabók Gylfa
Gislasonar, sem hann nefnir
Grjótaþorpið og er um 60 siður,
gefin út af Helgafelli 1980. Þessi
bók sem tileinkuð er föður lista-
mannsins Gisla Eirikssyni, rek-
ur á liflegan og skýran hátt i
máli og myndum, litrika sögu
þessa litla hverfis. Myndirnar
eru unnar með öruggu og
grafisku handbragði, eins og sjá
má á frummyndum sem hanga
nú á Mokkakaffi. Þetta er
tvimælalaust fallegasta og eigu-
legasta litabók, sem ég hef séð.
Til hamingju Gylfi.
Lesandi góður, eftir að hafa
séð sýningu Gylfa á Mokka og
keypt bók hans, væri ekki úr
vegi að lita inn á Kjarvalsstaði
þar sem nú stendur yfir sýning á
skipulagi þessa gamla hverfis.
Sko/li úr sauðarlegg
Þegar ég kenndi i Lærða skól-
anum, var það vitaskuld meðal
verkefna að láta lesa svosem
eina tslendingasögu á vetri.
Einu sinni var það Laxdæla.
Vandinn var auðvitað að fá leti-
blóðin til að lesa af athygli og
reyna að skilja smávegis. 1
þessu skyni setti ég fyrir verk-
efnið: Hvernig mynduð þið búa
til „happy end” á Laxdæla
sögu? Og gætu þau það ekki
skyldu þau útskyra hvers
vegna. Með þessu vonaðist ég til
að fá eitthvað annað en venju-
lega ■ andlausa endursögn.
Það bárust ýmsar lausnir. Og
ein sú besta var frá Eddu nokk-
urri Erlendsdóttur. Hún var I
sem stystu máli á þá leið, að
Guðrún ósvifursdóttir vaknar i
afturelding, eftir að Bolli og
bræður hennar eru að áeggjan
hennar farnir til þess að sitja
fyrir Kjartani. Hún rankar nú
við sér og iðrast sáran. Hvað hef
ég gert? Og þýtur upp úr rekkj-
unni, hleypur berfætt i flakandi
náttserknum einum fata með
flaskandi hárið yfir holt og móa,
fjöll og firnindi. Og kemur að i
þann mund sem Bolli snýr að
Kjartanimeð brugðiðsaxið Fót-
bit. Hún fleygir sér á milli
þeirra á siöustu stundu.
0..s.fr v.
Siöan hefur Edda alltaf átt
eitthvað hjá mér i leynihólfi.
Rúmum áratug siðar kemur
það aftur svolitið á óvart, hvaö
felst undir yfirbragði sætleik-
ans. Edda hélt pianótónleika á
Klömbrum á laugardaginn var.
Efnisskráin var tviskipt á
skýran máta: Fyrir hlé Shön-
berg, Anton Webern og Alban
Berg frumkvöðlar hins svo-
nefnda Nýja Vinarskóla, sem
spratt úr siðrómantlk. Allir lifðu
- i
Éyrna lyst
eftir Arna Björnsson

þeir innan aldursmarka hins
fyrstnefnda 1874-1951. Eftir hlé
tveir forvigismenn hinnar eigin-
legu rómantikur i músik
snemma á 19. öld, Schubertog
Schumann.
Það skiptir ekki máli hér,
hvort manni þykir eitt verkið
fallegra en annað. 811151 er
hverfult. Aðalatriðiö er, að það
bar hvergi skuggann á i flutn-
ingnum. Edda á sumsé bæði til
finleik, snerpu og þunga einsog
vera ber.En það vekur eftirtekt,
hversu.skýrir þessir eiginleikar
eru allir i tjáningunni. Ekkert
rugl eða flumbruháttur. En um-
fram allt eru lika einhverjir
kátir púkar á kreiki, sem erfitt
er aö henda reiður á. Og af þeim
sökum kæmi mér ekki á óvart,
þótt hún ætti eftir að birtast enn
á ný eins og skolli úr sauðarlegg
með einhverja nýstárlega
túlkun, eftir að hafa sýnt og
Edda Erlendsdóttir — ekkert rugl
eða flumbruháttur.
sannað, að hún kann giska vel til
verka með almennt viðurkennd-
um aðferðum.
Plötur ársins 1980
Um áramót er það siður
margra að lita yfir nýliðið ár og
velta vöngum yfir þvi hvort það
hafi verið gjöfult á góöa hluti
eða ekki. Það er t.a.m. siður
gagnrýnenda að velja bækur
kvikmyndir og" plötur ársins.
Þaðsiðast nefnda hef ég einmitt
verið að dunda mér við að gera
yfir hátiðirnar og hér á eftir
birti ég lista yfir þær plötur sem
mérþykja merkilegastar þeirra
sem út komu á árinu 1980.

1. David Bowie — Scary
Monsters
Þetta er sú plata sem ég held
aðóhættsé að segja að hafi veitt
mérmesta ánægju á árinu. Hún
hefur verið öðrum plötum tiðari
gestur á fóninum hjá mér, á
þeim mánuöum sem liönir eru
siðan hún kom út og alltaf er
hún jafn fersk og skemmtileg.
Það sem einkum gerir Scary
Monsters aö góðri plötu eru góð
lög, frumlegar útsetningar og
frábær hljóðfæraleikur.
2. Bruce Springsteen — The
River
Við fengum að biða lengi eftir
þessu nýjasta afkvæmi Spring-
steen en nú orðið er ég þeirrar
skoðunar að biðin hafi verið
þess virði. 1 fyrstu var ég að
visu á báöum áttum hvað gæðin
varðaði, en idager égekki efins
lengur.
Bruce Springsteen og hljóm-
sveit hans The E Street Band,
sem reyndar er einstök hljóm-
sveit, eru með það á hreinu
hvernig spila skuli rokktónlist,
hvort sem um er að ræða hröö
lög eða róleg.
•CLOSER'
3. Joy Division — Closer
1 upphafi árs var Joy Division
ein af þeim hljómsveitum sem
hvað mestri velgengni var spáð
á árinu. Söngvari hljómsveit-
arinnar, Ian Curtis, sá þó um að
þeir spádómar rættust ekki, þvi
fyrripart sumars hengdi hann
sig.
Áður höfðu þeir þó lokið
upptöku þessarar plötu, sem er
gott dæmi um skemmtilegar
leiðir sem byrjað er að troða
undirmerkjum nýju bylgjunnar
svokölluðu.
!1 ;i|‘V' i
: i 1 li :■
4. ElvisCostello—GetHappy
Costello kom mörgum á óvart
meöplötu þessari. A henni er að
finna tuttugu lög i anda Stax
tónlistar.
Virðist svo sem almenningur
hafi ekki verið viöbúinn þeim
breytingum sem oröið höfðu á
tónlist hans frá eldri plötunum,
þvi ég held þaöséóhætt að segja
að þetta sé hans verst selda
plata fram að þessu. Þó aö
tónlistarlega sé hún ein sú
besta.
5. Ry Cooder — Borderline
Ry Cooder er einn af fáum
bandariskum tónlistarmönnum
sem fram komu i upphafi
siðasta áratugs, og enn er að
gera góða hluti. Það er sama
hvort maður vill þægilega bak-
grunnstónlist eða eitthvað til að
leggja eyrun frekar eftir, Ry
Cooder passar alltaf. Ég hef
áður lýst Borderline sem
hrifandi plötu og stend enn viö
þau orð.
6. Talking Heads — Remain In
Light
Af bandarlskum nýbylgju-
hljómsveitum er vist óhætt að
segja að Talking Heads séu
fremstir i flokki.
Remain In Light er þriðja
platan sem þau gera I
samstarfi við Brian Eno.
Aöaláhrifavaldurinn að þessu
sinni er tónlist blökkumanna i
Afriku og er sérlega vel að verki
staöið, þar sem hvergi er gert of
mikiö úr þessum áhrifum.
7. Magazine — Correct Use Of
Soap og Play
Magazine er hljómsveit sem
allir þeir sem hafa gaman af
nýbylgjutónlist ættu að kynna
sér. Þeir sendu frá sér á árinu
tvær stórar plötur og þegar ég
ætlaði að fara aö velja á milli
þeirra vissi ég ekki hvora ég
ætti að velja, svo ég valdi bara
báöar.
Correct Use Of Soap er þeirra
besta stúdió-plata fram að
þessu, en Play er hins vegar
besta hljómleikaplata ársins.
Tónlist Magazine er kraftmikið
og framsækið rokk I fyrsta
flokks flutningi.
8. The Jam-Sound Affects
Hljómsveitin The Jam hefur
verið starfandi frá bernskudög-
um pönksins. Með hverri nýrri
plötu hefur mátt heyra framför
og fullkomnun stils, sem siðan
náði hápunkti með Setting Sons,
sem út kom i fyrra.
Sound Affects er hins vegar
upphaf nýs skeiðs i tónlistar-
sköpun og greinilegt er að þeir
hafa enn upp á margt gott að
bjóða.
9. Tom Waits — Hcartattack &
Vine
Annaðhvort elska menn Tom
Waits eða hata hann. Sumir
segja hann ekkert geta sungið,
en aðrir telja fáa betri. Vlst er
þó að ekki er um marga betri
textsmiði að ræða. Tónlist hans
erhrá og blúskennd og fellur vel
að sögum hans af drykkju-
hrútum og hórum, svoaðekki sé
nú minnst á vonleysið i ástar-
málunum.
10. Peter Gabriel
Gabriel er einmitt maðurinn
sem Genesis mátti ekki við að
missa. A meðan þeir hafa sent
frá sér hverja plötuna annarri
leiðinlegri, hefur hann sent frá
sér plötur sem eru hver ann-
arri betrioger þessi hans besta.
Ég held að ekki geti ég lokið
þessu greinarkorni án þess að
minnst sé á innlendu framleiðsl-
una.
Þar er þvi miður, eins og
undanfarin ár fátt um fina
drætti. Aðeins ein plata kom út á
árinu sem ég tel virkilega góða,
en það er plata Utangarðs-
manna, Geislavirkir. Aðrar
plötur sem eru þess virði að
þeirra sé getið eru ísbjarnar-
blúsin hans Bubba og platan
sem hljómsveitin Þeyr sendi frá
sér. Sú siðarnefnda er að visu
ekki mjög sterk heild, en hljóm-
sveitin Þeyr er að minu mati
einhver súalefnilegasta I brans-
anum i dag.
Þrjár góðar plötur á einu ári
er kannski ekki góð frammi-
staða, en þetta er þó þremur
fleiri góðar plötur en komu út
1979, svo ég sé ekki ástæðu til
annars en aö vera bjartsýnn.
dT'EflftftH
B

BnmSO TJ JXT
AJTJTECrrS

p
■i