Helgarpósturinn - 09.01.1981, Blaðsíða 19
helgarpústurinn. Föstudagur 9. janúar 1981
19
Stórvirki á heimsmæ/ikvarða
Lúðvik Kristjánsson
íslenskir sjávarhættir I
472 bls. (22x32 cm).
Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
1980.
Ætlaö er aö Islenskir sjávar-
hættir verði fjögurra binda verk
sem fjalli um útveg og sjávar-
nytjar tslendinga. Verkiö á aö
spanna söguna frá upphafi og
mjögýtarlegurfjallar um sel og
selveiðar. Greint er frá veiöi-
svæðum, veiöiaöferöum,
tækjum sem notuö eru, vinnsiu
og verkun og loks nytjumaf sel-
fangi.
Þessi fátæklega skrá um efni
bókarinnar segir langt frá þvi
alla söguna, þvi um hvert efni
fyrir sig er fjallaö svo ýtarlega
Bókmenntir
eftir Gunnlaug Astgeirsson
fram á þessa öld en er tak-
markaö við árabátaútgerö.
t þessu fyrsta bindi sem nú er
komið út er fjallað um fjöru-
nytjar og strandjurtir, matreka,
rekavið og selveiöar.
Fyrsti kaflinn er um fjöru-
nytjar. Þar er fyrst og fremst
fjallað um fjörugróður þ.e.a.s.
það sem vex i fjöruborðinu,
hinar ýmsu tegundir þörunga
sem venjulega eru kallaðir þang
eða þari. Rakið er ýtarlega hvað
var nytjaö, hvar það var helst
nytjað, hvenær og til hvers
fjörugróöurinn var nýttur og
hvernig fariö var með hann. t
þessum kafla er einnig fjallað
um skeljar og skelfisk.
I öðrum kaflanum er fjallað
um strandjurtir og nytjar
þeirra, svo sem skarfakál,
fjöruarfa, fjörukál, ætihvönn
o.þ.h.
t þriðja kafla er sagt frá mat-
reka, en það orð er haft um það
sem rak á fjörur og var étið. Er
þar mest fjallað um loðnu, en
einnig um annan fisk sem rak á
fjörur eða unnt var að veiöa við
sérstakar aðstæður úr fjörunni.
Fjóröi kaflinn er um rekaviö
og er mjög ýtarlegur. Sagt er
frá rekaströndum, hvar þær eru
mestar og hvernig eignarhald
var á þeim. Greint er frá lögum
og reglum um reka og efnahags
mikilvægi hans. Siðan er sagt
frá hvernig reka er aflað og
hann fluttur, hvernig vinnslan
fer fram og til hvers rekaviður-
inn er helst nýttur.
Fimmti kaflinn sem einnig er
og með þeim hætti að trauðla
verður um bætt.
Það er óhemjumikill fróð-
leikur saman kominn á þessari
bók, jafnvel svo að manni finnst
stundum nóg um, en höfundur
hefur skipað honum svo vel
niður og setur fram á svo skil-
merkilegan og skemmtilegan
máta að maður þreytist seint á
að lesa.
Umfjöílun um hvert atriði er
bæði yfirgripsmikil og ýtarleg,
fjallað er um hlutina frá sagn-
fræðilegu sjónarmiði, efnahags-
legu sjónarmiði, þjóðháttalegu
sjónarmiði og einnig tekið mið
af náttúrufræði og þjóðfræði ef
við á. Hér er þvi alls ekki um
neina einhliða athugun að ræða
heldur er efnið tæmt eftir þvi
sem nokkur kostur er á.
Það er engu logið þó ég segi að
það opnist fyrir manni nýjar
veraldir jafnvel um svið sem
maður þóttist vera bærilega að
sér um.
Mig langar til aö taka eitt
dæmi.
Þegar ég var strákur var ég
ólmur I að éta söl hvenær sem
færi gafst (og er reyndar enn).
Fóru ég og vinir minir oft sið-
sumars i sölvafjöru og tindum
söl þó eftirtekja væri ekki alltaf
mikil. Siðan verkuöum við hana
og átum með góðri lyst. í Vest-
mannaeyjum hefur sölvaneysla
tiðkast frá fornu fari og þóttist
ég hafa aflaö mér margvislegs
fróðleiks um þetta efni. En
þegar ég opnaði tslenska
sjávarhætti varö mér orðfall.
MOÐLEIKHÚSW
Blindisleikur
6. sýning föstudag kl. 20
7. sýning sunnudag kl. 20
Nótt og dagur
laugardag kl. 20
Fáar sýningar eftir
Litla sviðið:
Dags hríðar spor
sunnudag kl. 16
Miðasala 13.15-20.
Simi 1-1200.
LEIKFÉLAG
REYKJAVlKUR
Ofvitinn
i kvöld kl. 20.30
föstudag kl. 20.30
Rommí
fimmtudag kl. 20.30
sunnudag kl. 20.30
Að sjá til þín maður
Aukasýning
laugardag kl. 20.30
Síðasta sinn
Miðasala i Iðnó kl. 14-19.
Simi 16620
3 1-15-44
Jólamynd 1980.
Óvætturin.
Allir sem meö kvikmyndum
fylgjast þekkja ,,Alien”,eina
best sóttu myndum ársins
1979. Hrottalega spennandi
og óvenjuleg mynd i alla
staði og auk þess mjög
skemmtileg, myndin skeður
á geimöld án tima eða rúms.
Aöalhlutverk: Toni Skerritt,
Sigourney Weaverog Yaphet
Kotto.
Islenskir textar.
Bönnuð fyrir börn.
Sýnd kl. 5, 7.15 og 9.30.
I________________________________
3 2-21 -40
JÓLAMYND 1980:
i lausu lofti
(Flying High)
Stórskemmtileg og fyndin
litmynd, þar sem sögu-
þráður ..stórslysamynd-
anna” er i hávegum hafður.
Mynd sem allir hafa gaman
af.
Aðalhlutverk Robert Hays,
Juli Hagerty, Peter Graves.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Svarti sunnudagur.
Æsispennandi mynd um sapi-
særi hryðjuverkamanna. Sýnd
kl. 14.30., aðeins þetta eina
sinn. Bönnuö börnum.
Barnasýning sunnudag:
Tarzan og stórfljótið. Sýnd kl.
15.
Mánudagsmyndin:
Evrópubúarnir (The
Europeans).
Aðalhlutverk: Lee Remick,
Robin Ellis, Wesley Addy.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Þar eru 50 — fimmtiu siöur um
söl. Þá varö mér ljóst að það
sem ég vissi var ekki nema
dropi i hafi þess fróðleiks sem
Lúðvik Kristjánsson býr yfir um
þetta efni og um önnur efni er sú
þekking sem ég hef fyrir ekki
nema örlitið dropabrot.
Lúðvik hefur leitað mjög viða
fanga um öflun heimilda til
þessa verks. Heimildir hans eru
þrennskonar, prentaðar bækur,
handrit og heimildarmenn. Alls
hefur hann rætt við yfir 300
heimildarmenn við undirbúning
verksins og er þriðjungur þeirra
fæddur fyrir 1880. Af þvi má
ráða að Lúðvik hafi náð i
margan fróðleik sem annars
væri glataður ef hafist hefði
veriö handa seinna, en hann
hefur unnið að þessu verki
meira og minna siðastliðin 40
ár. Og það er vist áreiðanlegt að
þessi bók sýnir að hann hefur
haft erindi sem erfiði. Ég veit
ekki til að verk af þessu tagi sé
neinstaðar til i heiminum má
með góðri samvisku segja að
hér sé um að ræða stórvirki á
heimsmælikvarða.
Allur frágangur á bókinni er
til mestu fyrirmyndar. Hún er
skreytt fjölmörgum litmyndum
og með textanum er ógrynni
skýringarmynda og teikninga
að ógleymdum öllum kortunum
sem hér eru notuð i rikari mæli
en i flestum fræðiritum sem ég
hef séð. Með bókinni er ýtarleg
1 Sími 11384
Jólamynd 1980
Heimsfræg. bráðskemmti-
leg, ný, bandarisk gaman-
mynd i litum og Panavision.
International Film Guide
valdi þessa mynd 8. bestu
kvikmynd heimsins s.l. ár.
Aöalhlutverk: Bo Derek,
Dudlev Moore, Julie
Andrews.
Tvimælalaust ein besta
gamanmynd seinni ára
tsl. texti
Hækkað verð
Sýnd kl. 5, 7.15 og 9.30
"3 1-89-36
Jólamynd 1980
Bragðarefirnir
Geysispennandi og bráð-
skemmtileg ný amerisk-
itölsk kvikmynd i litum með
hinum frábæru Bud Spencer
og Terence Hill i aðalhlut-
verkum. Mynd er kemur öll-
um i gott skap i skammdeg-
inu. Sama verð á öllum
sýningum.
Sýnd kl. 2.30, 5, 7.30 Og 10
Ath. óbreyttan sýningartima
atriðisoröaskrá meö hátt á
þriöja þúsund atriöisoröum.
Nákvæm heimildaskrá er i
upphafi og vandlega er vitnað
neðanmáls á hverri siðu. Sagn-
fræðilegur frágangur er þvi
fyrsta flokks.
Allt umbrot bókarinnar er
snyrtilegt og fallegt og frá-
gangur textans til fyrirmyndar.
íslenskir sjávarhættir eru
kóróna islenskrar bókagerðar á
þessu ári.
G.Ast.
■ BORGAFW
DiOiCl
SMtOJUVEGI 1. KÓP. 31»* 43900
(lWn«lt«Fifc»llO»lniii
MCKBLNSON ASTRttá 1.AKSON V,„
KxrcjvtaA MaaiMtKKir.v im1"
VOUTWttW MW I.ANSWW, —'
ÍAMÉ.SRIC1UHOSOK (ASI M
Ad No 203
Ljúf
leyndarmál
(Sweet Secrets)
Ný amerisk lauflétt gaman
söm mynd af djarfara tag-
inu.
Marteinn er nýsloppinn úr
fangelsi og er kvennaþurfi.
Hann ræður sig i vinnu i
antikbúð. Yfirboöari hans er
kona á miðjum aldrei og þar
sem Marteinn er mikiö upp á
kvenhöndina lendir hann i
ástarævintýrum.
Leikarar Jack Benson
Astrid Larson
Joey Civera
Sýnd kl.5—7—9 og 11
STRANGLEGA BÖNNUÐ
INNAN 16 ARA
AÐVÖRUN: Fólki sem likar
illa kynlifssenur eöa erotik
er eindregiö ráölagt frá þvi
aö sjá myndina.
V ^SÍmsvari sfmi 32075.
Jólamynd 1980.
„XANADU"
Xanadu er viðfræg og f jörug
mynd fyrir fólk á öllum
aldri. Myndin er sýnd meö
nýrri hljómtækni: Dolby
Stereo sem er það fullkomn-
asta i hljómtækni kvik-
myndahúsa i dag. Aðalhlut-'
verk: Olivia Newton-John,
Gene Kelly og Michael Beck.
Leikstjóri: Robert
Greenwald.
Hljómlist: Electric Light
Orchestra. (ELO).
Sýnd kl.3, 5, 7, 9 og II.
Hækkað verö.
Q19 OOO
• salur
Jólamyndir 1980
Frumsýning
í Evrópu
JASSSÖNGVARINN
Fjörug og skemmtileg Pana-
vision-litmynd, söngleikur.
byggður á sögu Dickens.
ANTHONY NEWLEY -
DAVID HEMMINGS o.m.fl.
Leikst j. MICHAEL
TUCHNER — tslenskur texti
Sýnd kl. 3,10-6,10-9,10-11,20
—------salur O----------
H JoNABAND
MARIU BRAUN
Hið marglofaða listaverk
FASSBINDERS
Sýnd kl. 3-6-9 og 11,15
Skemmtileg — hrifandi, frá-
bær tónlisLSannarlega kvik-
mynda viðburður NEIL
DIAMOND — LAURENCE
OLIVIER LUCIE
ARANAZ
Tónlist: NEIL DIAMOND —
Leikstj. RICHARD FLEICH
Sýnd kl. 3-6-9 og 11,10
lslenskur texti
salur
„Disco" myndin vinsæia
með hinum frábæru „Þorps-
búum”
Sýnd kl. 3-6-9 og 11.15
-salur
GAMLA
SKRANBuÐIN