Helgarpósturinn - 16.01.1981, Blaðsíða 21

Jie/gðrpóstufinn.. Föstudagur 16. janúar 1981
21
Atök og einstaklingar
Stefán Júliusson
Striðandi öfl
Skáldsaga, 199 bls.
örn og Örlygur 1980.
t þessari sögu Stefáns Július-
sonar er söguefnið tvennskonar.
Annarsvegar er það örlög fólks
og saga stéttaátaka frá þvi um
1925 og fram um 1930 i kaupstað
i grennd við Keykjavik. Hins-
vegar er það vangaveltur sögu-
manns i nútimanum um stöðu
sina og afrakstur iifs sins,
vangaveltur sem fyrst og
fremst eru siðíerðilegs eðlis.
Aðalsöguefnið er greinilega at-
burðir fortiðarinnar en það sem
gerist i nútimanum er frekar
rammi utan um þá sögu,
væntanlega ætlaður til að færa
hana nær lesanda og nútiman-
um.
Sögumaður sem er sonur eins
atvinnurekandans og stórlram-
kvæmdamannsins i bænum.
Þegar hann er tiu ára bjargar
ungur og vörpulegur maður
honum frá drukknun og mynd-
ast sterk tengsl á milli þeirra,
en svo vill til að þeir eru alnafn-
ar. Ungi maðurinn veröur brátt
einn helsti forustumaður
verkalýðsins i bænum og þar af
leiðandi einnig höfuðandstæð-
ingur föður sögumanns og hans
félaga. Þannig er drengurinn,
sögumaður, látinn fylgjast náið
með átökunum i bænum i bein-
um persónulegum tengslum við
báðar herbúðir. Þannig verður
saga stéttaátakanna ekki að-
eins saga átaka milli tveggja
striðandi hópa, heldur verður
hún um leið saga einstaklinga
og örlaga þeirra.
Aðalpersónan, auk sögu-
manns, er nafni hans og vinur
verkalýðsforinginn ungi. Hann
er hugsjónamaður sem vegna
rikrar réttlætiskenndar berst af
alhug fyrir að bæta kjör og rétta
við hag alþýðu. Það er meira
fyrirhans tilverknað’er nokkurs
annars eins manns að flokkur
verkalýðsins nær völdum i bæn-
um. En þegar völdunum er náð
koma aðrir til. Teknokratar ýta
hugsjónamanninum til hliðar
og efi læðist að höfundi um það
til hvers hafi verið barist.
Hvaða árangri barátta hug-
sjónamannsins hafi i rauninni
skilað og hver hafi verið hlutur
hans i öllu saman.
En þrátt fyrir að lesa megi
eitthvað þessu likt út úr sögunni
er það samt sem áður hinn
mannlegi þáttur átakanna sem
höfundur leggur fyrst ogfremst
áherslu á. Með þvi að láta
barnið og unglinginn fylgjast
meðog vera i nánum tengslum
við deiluaðila tekst höfundi að
færa þessa sögu nærri okkur um
leiö og hann gefur næma innsýn
i andrúmsloft þessa tima.
Á hinn bóginn finnst mér
höfundi ekki takast eins vel að
glæða sögumanninn i nútim-
anum lifi. Bæði er að vanga-
veltur hans um sjálfan sig og
sitt lif verða aldrei sérlega
áhugavekjandi og eins varpar
það litlu ljósi á hina söguna og
verður þar af leiðandi ekki al-
mennilega virkt i þessari frá-
sögn. Af sömu ástæðu verður
fyrirferð þessa þáttar of mikil
og dregur úr gildi og áhrifa-
mætti sögunnar. Ekki tekst að
skapa þau tengsl milli fortiðar
og nútröar sem ætlunin virðist
vera að gera.
Striðandi öfl er þvi saga sem
veitir okkur næma innsýn i
áhugavert timabil i sögu
þjóðarinnr, en hefur i byggingu
brotalöm sem slævir áhrifamátt
annars ágætrar sögu.
— G.Ast.
Halldór Pjetursson:
Sýnir i svefni og vöku
173 bls.
Skuggsjá
Bækur um dulræn efni hafa
löngum verið vinsælt lestrarefni

hér á landi, en eitthvaö iannst
mér samt útgáfa á slikum bók-
menntum vera meö dauflegra
móti á siðustu jolabókavertið.
Ætia ég að vona að sú deyíö sé
ekki merki þess að dulargáfum
þjóðarinnar fari hnignandi, þvi
aö illt væri ef vér misstum meö
öllu samband viö annan heim.
A.m.k. hef ég sjálíur alla tið*
haft hina bestu skemmtan af
fréttum ,,að handan", eða allt
lrá þvi ég gley pti i mig drauga-
sögur og miðlabækur i barn-
æsku. En liklega er nu samt
staöreyndin sú að þær kynslóðir
sem eru aldar upp i upplýstum
húsakynnum séu mun áhuga-
lausari um þessi efni en menn
fyrri tiðar.
Sögumenn Halldórs Pjeturs-
sonar i þessari nýjustu bók hans
eru i öllu falli töluvert við aldur,
flestir fæddir um og upp úr sið-
ustu aldamótum. Bókin skiptist
i tvo hluta, er sá fyrri safn
drauma en hinn siðari dul-
rænna sagna og hefur Halldór
skráð þessar frásagnir upp eftir
ýmsum körlum og konum. Hann
ritar einnig formála fyrir bók-
inni og ræðir þar vitt og breitt
um trúarleg og siöræn eíni.
Kemur þar m.a. fram að hann
er býsna hallur undir skoöanir
Nýalssinna og hefur á fundum
þeirra átt tal við ýmsa látna
merkismenn, svo sem
Bólu-Hjálmar, Arngrim lærða
og Ölaf Thors. Um markmið
bókar sinnar er hann hins vegar
nokkuð sagnafár, en þó skilst
manni helst að frásagnir hennar
eigi að auka likurnar á „fram-
Hfi”, guðlegu skipulagi i tilver-
unni og þviumliku. „Sann-
leikurinn mun þó vera sá, að i
raunsé ekkertdularfulit til. Það
vantar bara lykilinn aö leyndar-
dómnum". segir hann á einum
stað i bókinni og vonast greini-
lega til að þann lykil megi finna
með „visindalegum" aðferðum.
„Mörgum bestu mönnum sýnist
að hráskinnsleikur okkar mum,
ef ekkert breytist, ná sinu há-
marki. Eitthvaö nýtt og öílugt
þarf að gerast og margt bendir
til, að duliðjan gæti þar veitt
mikinn styrk, ef réttilega væri
unnið. Gætum við fengiö vis-
indalegar sannanir lrá ibúum
úti i geimnum, sem lengra eru
komnir, mundi þaö verka
sterkt. Við heimtum sannanir
og það með réttu lyrir öllum
uppfinningum, en um manninn
sjálfan, tilveru hans og hvaö um
hann verður, eigum við bara aö
styðjast við barnatrú. Getur
þetta samrýmst æðstu veru
þessa hnattar';" segir hann i
formálanum, en fræöir lesendur
þvi miður ekki á þvi hverjar séu
þessar visindalegu aðferðir og
hvað þær eigi að sanna nánar
tiltekið. Margir munu vera
þeirrar skoðunar að aldrei geti
verið við neitt annað aö syðjast
en barnatrúna i þessum efnum,
en i sliku deilumáli verður ekki
tekin afstaða hér.
En þó að þessi bók búi ekki
yfir sérstöku visindagildi i min-
um augum breytir það engu um
að ég las mér hana til skemmt-
unar, ekki sist frásagnirnar i
seinni hlutanum. Margir
draumanna sem frá er sagt i
fyrri hluta bókarinnar virtust
mér hins vegar eiga litið erindi
fyrir almenningssjónir sakir
óskiljanleika. En þarna eru
einnig fyrirboðadraumar af þvi
tagi sem Kreud alneitaöi og er
alltaf fróðlegt aö heyra um
slikar kynjar. Halldór Pjeturs
son er ágætlega ritfær, eins og
best sýnir sig i söguþáttum
seinni hlutans, þar sem eru
skráðar frásagnir af einkenni-
legum atvikum og sýnum. Segir
þar á ljósan og lifandi hátt frá
góðum og illum skiptum manna
við huldar verur og væri vissu-
lega eftirsjón að slikum
frásagnarefnum úr islensku
þjóðlifi. JVJ
Lausn á síðustu krossgátu
k m D A 6 s • S
'fl L fl 5 fl 5 '1 R fl K ö P R
S P R £ r r F 1 5 K u P 5 'fl / 5 Ý K / N
K fl u V p R ■ r fl R r fl 2 £ r r u P L fl
7 L r fí ÍY fí F L £ / r fí fl '/ R £ / R
£ 2» L p á u L fl N N fl N D /9 r R O / N
£) U m 8 p D U G <3 £ N V fí R £ R N S
K R R R U 5 L / N N R. / r fl R J N N
n • H n 5 fl R fl L 3 'fí 2> fl fl L / N fí fí
5 P R £ K 'o K fl /3 K £ L L u R L / (3 6 U R
P o K p K fl R L 8 U p fl N 5 fl u m fl
/ L L /V J • fl £ li nn ■ 6 n U m • N n ffí
6 fí U R • fl fí K fl u fí • 5 N u £> / • fl P 'fl
Ur öðrum heimi
KROSSGÁTA