Helgarpósturinn - 16.01.1981, Blaðsíða 23

23
halrj^rpn^ti irinn Fostuda9ur 16- janúar i98i
Á opnunartlmi verslana að
vera frjáls, eða á hann að vera
bundinn ströngum reglum? Sjálf-
sagt þykir flestum þægilegt aö
þurfa ekki að binda innkaup sin
við hinn hefðbundna opnunartima
kl. 8—18, en geta nýtt kvöldin og
jafnvel helgarnar til þeirra hluta.
En verslunarmenn lita öðrum
augum á málin. Opnunartimi
verslana er um leið vinnutimi
þeirra. Það kostaði verslunar-
menn i Reykjavik áralanga
baráttu aö fá vinnutimann á
laugardögum styttan, frá kl. sex
á kvöldin til tólf á hádegi.
Meðal kaupmanna eru hinsveg-
ar deildar meiningar um opnun-
artimann. Þótt þeir krefjist
frjálsræöis á flestum sviðum
styöur meirihluti Kaupmanna-
samtaka Islands kröfur Versl-
unarmannafélags Reykjavikur
• 1
W ..\Nt fOB
M t V ~ JSLjh
Kaupmenn vilja ekki „óhagkvæma samkeppni" — verslunarmenn
vilja hafa hemil á vinnutimanum.
Fr/á/s opnunartimi
— óhagkvæm samkeppni?
um takmörkun á opnunartíma.
Helstu rök þeirra eru þau, að það
valdi óheyrilegri hækkun á
rekstrarkostnaði að hafa opið á
kvöldin og um helgar, og sú
hækkun færi beint út i verölagið, I
formi hækkaðrar álagningar. Og
þótt enginn segi mönnum að hafa
verslanir sinar opnar utan venju-
legs verslunartima er það út-
breidd skoðun meðal kaupmanna,
að samkeppnin muni neyða þá til
þess. „Hver vill horfa á eftir
kúnnunum i aðrar búöir?”, sagði
einn þeirra við mig.
Opnunartimi versiana var
frjáls til ársins 1971, þegar
borgarstjórn setti þær reglur,
sem gilt hafa fram að þessu.
„Þetta fyrirkomulag virkaði eins
ogglundroði og skipulagsleysi, og
þaö var litill sómi að þeim bæjar-
brag sem sást, þegar allar versl-
anir voru opnar öll kvöld og allar
helgar. Til að spara rekstrar-
kostnaöinn opnuðu sumir lúgur á
kvöldin, og það varö til þess, að
langar biðraðir mynduðust,” seg-
ir Gunnar Snorrason formaður
Kaupmannasamtakanna.
I Kópavogi hafa gilt sömu regl-
ur um opnunartima, og i Reykja-
vik. En á Seltjarnarnesi, I Hafn-
arfirði og Garðabæ og Mosfells-
sveit gildir einungis reglan um
lokunartima klukkan hálf tólf á
kvöldin. Kaupmaöur einn i Hafn-
arfiröi hafði verslun sina opna
alla daga vikunnar til tiu á kvöld-
in, en hefur lokað klukkan átta á
kvöldiri og alveg lokað á sunnu-
dögum frá áramótum. Hann seg-
ir, aö ástæðan sé fyrst og fremst
„hrikaleg vörurýrnun”. „Ég hef
aöeins haft tvo starfsmenn i búð-
inni á kvöldin og um helgar, og
þeir geta ómögulega séð til þess,
aö fólk taki ekki vörur úr hillun-
um án þess að borga þær. Auk
þess hækkaði launakostnaðurinn
mikiö eftir síðustu samninga og
þessi yfirvinna er orðin of dýr. En
ég tel hiklaust, að opnunartimi
eigi aö vera eins frjáls og hægt
er”, segir þessi kaupmaöur i
Hafnarfiröi, og að hans mati hef-
ur frjáls opnunartimi i Hafnar-
firði ekki leitt til „óeðlilegrar
samkeppni”.
Reynslan af frjálsum opnun-
artima i Keflavik var dálitið önn-
ur, en honum var komiö á fyrir
m
A þriðjudaginn tekur kvik-
myndaleikarinn Ronald Reagan
við forsetaembætti Bandarikj-
anna, og eins og við er að búast
eru nöfn úr kvikmyndaheiminum
áberandi meðal þeirra sem setja (
svip á hátiðahöld i Washington á
embættistökudaginn. Sá fulltrúi
skemmtanaiðnaðarins, sem
Reagan valdi til að skipuleggja
allt tilstandið fyrir sigurglaða
repúblikana i höfuðborginni,
hefur vafalaust lagt sig allan
fram að gera gömlum vini til
geðs, en þó hefur svo atvikast að
formennska Franks Sinatra fyrir
hátiöanefndinni er fyrirfram
orðin fyrsti verulegi bletturinn á
forsetadæmi Reagans i banda-
risku almenningsáliti.
Reagan
nokkrum árum. Allir sáu sig
knúða til að hafa opiö „eins og
hinir” og þaö endaði með þvi að
allir voru farnir að tapa og að lok-
um ákváðu kaupmenn I Keflavik
sin á milli ákveðinn opnunartima,
sem þeir töldu sig ráða við.
Þegar borgarstjórn Reykjavik-
ur samþykkti takmörkun á opn-
unartima verslana árið 1971 var
jafnframt ákveðið, að þeim skyldi
frjálst að hafa opið til klukkan tiu
á þriöjudögum og föstudögum og
frá 9—12 á laugardögum. Versl-
unarmenn og kaupmenn brugðust
við þessu með þvi aö setja i
kjarasamning sinn ákvæöi um, að
verslanir mættu ekki vera opnar
lengur en til klukkan sex á þriðju-
dögum. Þriöjudagssalan hefur
þvi aldrei verið nema pappirs-
Plagg.
Meðal Sjálfstæðismanna i
borgarstjórn Reykjavikur hafa
löngum verið raddir um frjálsan
opnunartima, og árið 1977 lagöi
Davið Oddsson fram tillögu þess
efnis, en hún var felld. Undanfar-
in tvö ár hefur verið starfandi
nefnd á vegum borgarstjórnar,
sem hefur unnið að breytingum á
Sinatra
Embættistaka i skugga
af Frank Sinatra
Frank Sinatra er ekki aðeins
frumherji þess söngstils sem fall
inn er til að koma stúlkum á
gelgjuskeiði i móðursýkisköst og
yfirliö, hann er lika umsvifamik-
ill fjáraflamaður á öðrum
sviöum. Sú hlið starfsemi
söngvarans komst i hámæli fyrir
17 árum, þegar eftirlitsnefnd meö
spilavitum Nevadafylkis svipti
hann leyfi til hlutdeildar I
stjórn fjárhættuspilafyrirtækis i
Las Vegas. Komst nefndin að
þeirri niðurstöðu, að Sinatra
hefði svo náin sambönd við
„menn úr skipulagðri glæpastarf-
semi,” það er að segja mafiunni,
aö ekki væri heimilt að hleypa
honum nærri jafn vandmeðförn-
um atvinnuvegi og rekstur spila-
víta ertalinn.
Siöan hefur mikiö vatn til
sjávar runnið, og nú telur Sinatra
kominn tima til aö láta reyna á,
hvort enn sé staðið i vegi fyrir aö
hann reyni að græða fé á eignar-
hlut i fjárhættuspilafyrirtækjum
Las Vegas, engu siöur en á aö
syngja þar fyrir jafnöldrur sinar,
nokkuð komnar til ára sinna en þó
enn fúsar að greiða vel fyrir að
heyra hljóð úr þeim barka sem
gerði þær forðum utan við sig.
1 umsókn til fylkisyfirvalda i
Nevada fer Frank Sinatra þess á
leit að fá heimild til aö taka þátt i
stjórn og starfsemi spilavitisins
Caesars Palace i Las Vegas. Og i
þeim reit umsóknareyðublaösins
sem ætlaður er fyrir nöfn þeirra
sem umsækjandi bendir á til
umsagnar um innræti sitt og
hegðun, tilfærir Sinatra nafn
Ronalds Reagans.
Þetta þótti ekki mikið mál i
sjálfu sér, enginn gerir ráð fyrir
að menn spyrji kunningja sina aö
þvi fyrirfram, hvort tilnefna megi
þá til að gefa sér siðferðisvottorð
ef þurfa þykir. Meira varð úr,
þegar annað atvik bættist við.
William French Smith, dóms-
málaráðherra i stjórn Reagans,
kom i síöustu viku fyrir þingnefnd
i Washington til undirbúnings á
staðfestingu Oldungadeildar
þingsins á útnefningu hans. 1 yfir-
heyrslum nefndarmanna yfir
ráöherraefni kom i ljós, að hann
haföi sótt afmælisveislu Franks
Sinatra daginn eftir að kunngert
var að Reagan heföi tilnefnt hann
dómsmálaráðherra.
Meira þurftu demókratar i
dómsmálanefndinni ekki að
heyra til að gera sér grein fyrir að
hér var fundinn snöggur blettur á
andstöðuflokknum, sem svo hátt
hefur hreykt sér eftir kosninga-
sigurinn i nóvember. Með nokkr-
um vel völdum spurningum komu
þeir þvi til leiðar, aö koma
William Franch ^mith í afmælis-
hóf Sinalra var eitt helsta frétta-
efni i Bandarikjunum þann dag-
inn.
Svo er nefnilega mál meö vexti,
að tilvonandi félagar söngvarans
viö rekstur Caesa.rs Palace hafa
iafnt og hann verið orðaöir við
mafiutengsl, og það ekki fyrir 17
árum heldur i október i fyrra. Þá
hafnaði fjárhættuspilastjórn New
Yersey umsókn frá bræörunum
þessum reglum. „Viö þóttumst
finna inn á þaö hjá verslunar- og
kaupmönnum, að samþykki
borgarstjórn meiri rýmkun á
opnunartimanum en þeir telja
æskilegt yröi það gert aö engu i
kjarasamningum. Þaö varð þvi
aö finna málamiðlun,” segir
Björgvin Guömundsson borgar-
fulltrúi Alþýöuflokksins, en hann
átti sæti i þessari nefnd.
Málamiðlunin var siðan til af-
greiöslu hjá borgarstjórn I gær.
Hún er á þá lund, að frjálst er að
hafa opið tvö kvöld á viku, en þó
ekki lengur en til klukkan tiu,
damtals átta klukkustundir. A
laugardögum er gert ráð fyrir
föstum opnunartima kl. 9-12, en
það var frjáls opnunartfmi áður.
Telja m á, aö þetta siðarnefnda sé
afturför i baráttu verslunar-
manna fyrir styttum vinnutima.
En það er hluti af málmiöluninni,
þvi borgarstjórn „keypti”
laugardagsopnunina fyrir
laugardagslokun i þrjá mánuði á
sumrin i stað tiu laugardaga áð-
ur.
Til viðbótar þessu getur sérstök
nefnd veitt leyfi til aö hafa eina til
tvær verslanir af hverri tegund
opnar kl. 12—16 á laugardögum.
Þetta ákvæði er skiliö á þann veg,
aö -veita megi leyfi til tveggja
matvöruverslana, en einni af
hverjum hinna. Auk þess má
sækja um leyfi til að hafa versl-
anir opnar ótakmarkaðan tima
um helgar i þeim tilgangi einum
að sýna vörur, en ekki selja þær.
Þetta er talið nægja til þess að
fólk geti skoöaö dýrari vörur og
gert verösamanburö i ró og næöi
utan vinnutima sins. A hinn bóg-
inn sýnir reynslan aö aðrar versl-
anir en matvöruverslanir eru
fæstar opnar utan hins hefð-
bundna opnunartima, kl. 8—18
eöa á laugardögum.
Verslunarmannafélag Reykja-
vikur hefur ákveðið að fallast á
þessar nýju opnunarreglur. Þó
telja forráöamenn þar, að með
þvi hafi þeir teygt sig eins langt
og mögulegt er. „En okkur þótti
það þess virði að fórna nokkru
fyrir laugardagslokun I lengri
tima á sumrin”, segir Elís
Adólfsson hjá VR.
YFIRSÝN
Clifford og Stuart Perlman um
leyfi til aö reisa og reka spilaviti i
Atlantic City, sem nú veitir Las
Vegas harða samkeppni i at-
vinnugreininni. Synjun umsóknar
þeirra var rökstudd með aö þeir
hefðu orð á sér fyrir mafiutengsl.
Perlman-bræður eru stofnendur
fyrirtækisins Caesars World, sem
er aðaleigandi Caesars Palace.
Vitnaleiöslur til undirbúnings
afgreiöslu á umsókn Sinatra um
spilavitisieyfi i Nevada áttu að
fara fram fyrir áramót, en var
frestað til 11. febrúar að ósk
umsækjanda. Komið hefur á dag-
inn að bandariska alrikislögregl-
an FBI, hefur tekið öll gögn um
feril Sinatra til nýrrar skoöunar
og ætlar að byggja á þeim álits-
gerð handa fjárhættuspilayfir-
völdum i Nevada. Eftir vitnisburð
Smith ráðherraefnis er ljóst, að
dómsmálanefnd öldungadeildar-
innar óskar eftir að fá i hendur
eintak af álitsgerðinni.
Sinatra-málið getur þvi hæg-
lega dregið dilk á eftir sér, en
fleiri blikur eru á lofti við
embættistöku Regans. Hann hef-
ur marglýst yfir að meginmark-
mið sitt verði að gera ráöstafanir
sem dugi til að hleypa nýju fjöri i
bandariskt atvinnulif með styrkri
og markvissri fjármálastjórn.
Komiö er á daginn að greiðslu-
halli á yfirstandandi fjárhagsári
fer langt fram úr áætlunum og
stefnir i 60 milljarða dollara.
Hefur þaö orðið til að komin er
upp deila milli Reagans
fjármálaráðherra og Stockmans
hagsýslustjóra, um hvort þessar
breyttu horfur geri fært að standa
við fyrirheit Reagans forseta um
skattalækkun sem nái aftur til
áramóta. Vill Stockman halda
fast við loforðið en Reagan ráð-
herra fresta fyrsta áfanga skatta-
lækkunar fram á mitt árið.
Strax eftir kosningasigur
Reagans gætti þess aö barist var
um sál hans. Annars vegar voru
stefnufastir hægri menn, sem
En aö mati verslunarmanna er
vinnutimi þeirra óheyrilega lang-
ur, ef opnunartiminn er allur
nýttur, mun lengri en flestra
annarra starfsstétta á landinu, aö
minnsta kosti i þjónustugreinum,
eöa 62 timar. Og hvað um rétt
þeirra til að versla i fritima sin-
um?
Aö sögn Reynis Ármannssonar
hjá Neytendasamtökunum hefur
hann orðið var við mikla óánægju
fólk's með þann stutta opnunar-
tima, sem gilt hefur. „Þaö er þvi
sjálfsagt að rýmka hann og sjá til
meö framhaldið aö fenginni
reynslu”. En það er lika skoðun
Neytendasamtakanna, að kosti
frjáls opnunartimi hækkaða
álagningu, sé það ekki þess virði.
Þegar ég bar hættuna á þvi undir
Björgvin Guömundsson, sem er
formaður Verðlagsnefndar, sa*gði
hann það alls ekki koma til
greina. „Sé ekki hægt aö reka
verslun við frjálsan opnunartima
meö óbreyttri álagningu er ekki
heldur hægt að reka hana á
venjulegum opnunartima”, sagði
hann.
Það eru heldur ekki allir kaup-
menn á móti frjálsum opnunar-
tima verslana. Sú afstaða fer þó
ekki eftir stærð verslananna. Hin-
ir yngri I hópi smærri kaupmanna
eru reiðubúnir til að leggja á sig
nauösynlega aukavinnu, sem þvi
fylgir, og af hálfu eigenda stór-
markaðanna er að minnsta kosti
Pálmi Jónsson i Hagkaupum
fylgjandi frjálsum opnunartima.
Það er þvi fyrst og fremst
verndun á vinnutima verslunar-
fólks sem ræður afstöðu VR, og
kaupmenn eru hræddir við að
neyöast út i „óhagkvæma sam-
keppni”. Það eru llka sterk rök,'
að verði allar verslanir meira og
minna opnar öll kvöld og helgar
svipað og hefur verið i nágranna-
byggðalögum Reykjavikur yrði
rekstrargrundvöllur þeirra
likasttil hæpinn. Við neytendur
mætti þá segja: Skipuleggið inn-
kaupin betur, ef nýju reglurnar
nægja ykkur ekki.
eftir
Magnús
Torfa
ólafsáon
mestan þátt áttu i útnefningu
hans i forsetaframboð, en hins
vegar miöjumenn, en fylgi þeirra
tryggði honum kosningu. Svo er
að sjá að þessari togstreitu hafi
lokiö með sigri miðjumanna, þeg-
ar Caspar Weinberger land-
varnaráðherra fékk þvi ráðiö, að
næstráðandi hans verður Frank
Carlucci, sem hægri menn telja
með engu móti eiga heima i stjórn
Reagans, vegna starfa hans i
utanrikisþjónustunni og yfir-
stjórn leyniþjónustunnar á veg-
um stjórnar Carters.
Demókratar hafa enn
meirihluta i Oldungadeild þings-
ins, og höfðu forustumenn þeirra i
hótunum að reyna aö stöðva
útnefningu Alexanders Haigs
hershöföingja i embætti utan-
riksiráðherra vegna ferils hans i
þjónustu Kissingers og Nixons. Sú
viöleitni viröist nú hafa oröiö að
engu,en yfirheyrslur um starf
Haigs i Hvita húsinu meöan
forsetaferill Nixons var i fjör-
brotunum út af Watergate uröu til
þess aö litt var grennslast eftir
sjónarmiðum nýja ráöherrans
varöandi brýn úrlausnarefni i
skiptum Bandarikjanna við önnur
lönd. Hann gat þvi látið sér nægja
að lesa yfirlýsingu um þörf
Bandarikjanna fyrir hern-
aðarmátt til að fylgja stefnu sinni
fram.
Svo vill til að Weinberger land-
varnarráðherra er frægur niður-
skurðarforkólfur frá þvi hann var
hagsýslustjóri hjá Ford. Er þvi
haft á orði i Washington, aö i
stjórn Reagans komi, aö best
veröi séð, upp sú undarlega staða,
að utanrikisráðherrann berjist
fyrir hækkuðum herútgjöldum en
landvarnarráðherrann leitist viö
að halda þeim niðri.