Helgarpósturinn - 13.02.1981, Blaðsíða 9

—helgarpásturinrL
Föstudagur 13. febrúar 1981
Lítil og stór nálaraugu
„Er þetta ritstjórinn? Já, ég
var að lesa þarna i Helgarpóstin-
um að forseti tslands hefði verið
fluttur i sjUkrabil á gjörgæslu-
deildina eftir að hafa heyrt efna-
hagstillögur rikisstjórnarinnar.
Þiðsegið að Vigdis hafi hlegið sig
máttlausa. Er þetta rétt sem þið
eruð að skrifa þarna?”
Röddin i blessaðri konunni
nötraðiaf geðshræringu. Ég hafði
ekki erindi sem erfiði að reyna að
útskyra fyrir henni að þessi
klausa hefði birst á sérstaklega
auðkenndri siöu, Aðalblaðinu,
sem öllum mætti ljóst vera, — ef
hún væri lesin i heild, — að lyti
ekki beinlinis lögmálum sagn-
fræðilegra staðreynda. HUn sagði
æf, að það væri forkastanlegt að
hafa forseta tslands þannig i
flimtingum. „Þið ættuð að
skammast ykkar!” sagði hún og
skellti á.
Þeir sem standa i ábyrgð fyrir
hjá Private Eye en einmitt á-
hrifamenn af ýmsu tagi og ekki
sist fjölmiðlamenn, sem taka sig
of alvarlega. Frægasta dæmið um
fréttalegar afhjUpanir Private
Eye er trúlega svokallað Poulson-
mál sem leiddi til afsagnar
Reginald Moudlings, innanrikis-
ráðherra á sinum tima. Þá var
Private Eye einnig i essinu sinu i
„kynvillumálinu” sem tengdist
Jeremy Thorpe, fyrrum leiðtoga
Frjálslynda flokksins. Að þessu
leyti á Private Eye liklega bróður
i franska háðblaðinu Le Canard
Enchainé.
Mitt á milli þessara tveggja
póla i blaðinu, augljóss tilbUnings
i skemmti- og ádeiluskyni og mis-
vel undirbyggðra greina Ur raun-
veruleikanum, er svo alls kyns
glens og skens með einkalif fyrr-
nefndra fórnardýra, slUður, sem
hvorki virðist eiga sérstakt erindi
til almennings né er ljóst hvort er
lygi eða sannleikur, enda engu
h'kara en Private Eyé-menn telji
slikt aukaatriði. Stundum er þetta
slUður um lif fólks sem varla
nokkur almennur lesandi þekkir
haus eða sporö á, þótt þeir sem
Lundúnapóstur frá Arna Þórarinssyni
blöðum fá vitaskuld upphringing-
ar af ýmsum kurteisisgráðum.
Sumir hringjenda hafa eitthvað
um blaðið að segja. Aðrir eru
bara að láta vita um liöan sina.
Allt er þetta heimilislegt og
þroskandi. En það varð óvenju
ljóst af skrautlegum viðbrögðum
viðfyrstatölublaði Aðalblaðsins i
fyrra, að annars vegar finnst
sumu fólki hreint ekki sjálfsagt
að skrifað sé um hvað sem er i
blöðum — jafnvel þótt það sé satt,
en hins vegar er sumt fólk tilbúið
til að trUa nánast hverju sem er i
blöðum, — jafnvel þótt það sé
augljóslega lygi.
Smátt og smátt læra menn auð-
vitað að lesa efni af þessu tagi,
þótt margir komi aldrei tilmeö að
kunna að meta það. Reyndar má
geta þess i framhjáhlaupi, að við
höfðum spurnir af þvi, að forset-
inn okkar sjálfur hefði hlegið sig,
— ja, ef ekki máttlausa, þá a.m.k.
hlegið dátt, er hún las fyrrnefnda
Aðalblaðsfrétt.
Ég minnist á þessa uppákomu
hér 1 LundUnapósti vegna þess að
i dag á enskur ættingi Aðalblaðs-
ins afmæli. Skáldaleyfisfréttasiða
eins og þessi á sér nefnilega fyrir-
myndir viða um lönd, og það sem
meira er, — þar eru heilu blöðin
sem leika sér með raunveruleik-
ann á sambærilegan hátt. Mestan
skyldleika á Aðalblaðið reyndar
viðbandariska timaritið National
Lampoon, sem margir kannast
við. Hér i Englandi er það Private
Eye, sem heldur upp merkinu.
Upplag 140.000 eint. hálfsmánað-
arlega.
Liklega hefur ekkert breskt
blað fengið á sig jafn mörg meiö-
yrðamál og Private Eye. Núna
þegar fimm hundraðasta tölu-
blaðið kemur Ut, er vitaskuld
haldið upp á afmælið með tilheyr-
andi skepnuskap, en þvi er hins
vegar ekkert hampað sérstaklega
að fjárhagslega hefur Private
Eye aldrei staðið betur. Astæðan:
Ótti við að slikt verki hvetjandi á
meiðyrðamál og kröfur um
miskabætur.
Private Eye er stórundarlegt
blað. Annars vegar eru afar vel
skrifaðar en ófyrirleitnar skop-
stælingar og skopádeilur á ýmis-
legti opinberu lifi á Bretlandi, og
eru það einkum f jölmiðlamenn og
stjórnmálamenn og konungsfjöl-
skyldan sem fyrir þessu verða.
Hins vegar eru svo alvarlegar
greinar afhjUpanir byggöar á ó-
staðfestum heimildum sem
stundum valda miklu fjaðrafoki
og hefðu hugsanlega aldrei séð
dagsins ljós ef ekki hefði komið til
glannaskapurinn i Private Eye.
Af þessum þætti blaðsins eru
Private Eye-menn hvað stoltast-
ir, sem sýnir að jafnvel þeir taka
sig alvarlega sem blaðamenn,
þótt engir séu vinsælli skotmörk
skrifa viðkomandi slUöur þekki
það, þ.e. slUður um fjölmiðlafólk.
Ég fæ t.d. ekki séð að islenskir
blaðalesendur hefðu sérstakan
áhuga á að lesa um að Guðlaugur
Bergmundsson hafi bitið frænku
sina i lærið á Hótel Borg eða að
Guðjón Arngrimsson héldi við
dóttur sýslumannsins á Seyðis-
firði eða, til að hafa þetta eins
fráleitt og hugsast getur, að Björn
Vignir Sigurpálsson hafi tekið til
á skrifborðinu sinu. Ég fæ ómögu-
lega séð að þetta eigi erindi á
prent þótt hafa megi i flimtingum
innanhUss. En svona fréttaflutn-
ing má fá af ensku fjölmiðlafólki i
Private Eye (sjá klausuna um
MagnUs Magnússon). Og það er
opinbert leyndarmál, aðmörgu af
þessu efni er laumað aö blaðinu
frá blaðamönnum á öðrum
blöðum, sem annað hvort eru að
ná sér niðri á einhverjum eöa
koma áleiðis á prent einhverju
sem þeir hefðu ekki getað fengið
birt heimafyrir.
En oft er það lika iandsfrægt
fólk sem verður fyrir barðinu á
blaðinu. Ég man t.d. eftir þvi, að i
fyrra sagði Private Eye frá þvi,
að pólitiskur monthani, sem
heitir Roy Hattersley og við
þekkjum sem einn aðalsamn-
ingamann bresku rikisstjórnar-
innar i þorskastriðinu en er nú
innanrikisráðherra i skuggaráðu-
neyti Verkamannaflokksins,
stæöi i ástarsambandi við nafn-
greinda konu. Fylgdu heimilis-
föng og ýmsar upplýsingar grein-
inni, og ókunnugum lesanda gert
ókleift að átta sig á þvi hvort hér
var sagt satt eða logið, burtséð
frá þvi' hvort ástarlif Roy
Hattersley komi nokkrum manni
við eða ekki.
Hin kaldrifjaða hnýsni i einkalif
fólks er helsta tromp þeirra
mörgu sem vilja leggja sem
flestasteina i götu þessa blygðun-
arlausa blaðs. Richard Ingrams,
ritstjóri Private Eye, sem sagður
er sannkristinn maður og nánast
púritanskur i lifnaðarháttum og
lifsviðhorfum, svarar þessu
þannig, aö ekki sé gott að vita
fyrirfram hvenær einkalif fólks i
áhrifastöðum fer að skipta máli i
opinberu lifi þess, og ef hann er
spurður hvort ekki væri þá rétt af
blaðinu að kanna betur sannleiks-
gildi slúöursins áður en það er
birt, svarar hann þvi einfaldlega
til, aö ekki þjóni neinum tilgangi
að hringja i fólk og spyrja hvort
saga sé á rökum reist, sem það
muni visa á bug hvort sem hún er
sönn eða ekki. Og þetta sjónarmið
skilja blaðamenn mæta vel. Lika
á Islandi.
Þó kemur fyrir að Private Eye
hætti við að birta háðsglósur um
einkalif fólks af siðferðilegum á-
stæðum. En þetta er afar sjald-
gæft.Eitt af þessum fáu tilvikum
var þegar Bernadette Devlin
eignaðist barn utan hjónabands.
Þá gróf Private Eya upp mynd af
henni að tala við Harold Wilson,
fyrrum forsætisráðherra og setti
inn á hana svohljóðandi samtal:
Wilson: En hvers vegna ætlarðu
að kalla hann Harold? Devlin: Af
þvi hann er svoddan bastarður
(Because he’s a little bastard =
skepna/ bastarður). Núna blygð-
ast Ingrams sin fyrir að hafa hætt
við að birta myndina.
Frá sjónarmiði Private Eye-
manna er aðaltilgangur blaðsins
að skemmta þeim sjálfum. Og
aðaltilgangur þess sem kaupir
það er að skemmta sér. Yfirleitt
er þeim tilgangi vel þjónað. NUna
er til dæmis i gangi bráðfyndin
framhaldssaga i Familie Journal-
stil um ástir Karls prins og Diönu
kærustu hans. En vinsælasta efni
Private Eye um þessar mundir er
tvimælalaust hin svonefndu
„DearBill”-bréf, sem skrifuðeru
i nafni, — og óþökk, — Denis
Thatchers, eiginmanns Margaret
Thatcher, forsætisráðherra, og
stiluð á gamlan vin hans. Þar er
lýst lifinu I Downingstræti 10 frá
sjönarhóli Möggu-maka og er það
ir oui oi aiaaciic
mighl be compared.
Irts Page
Gibson's Breaking
as Best Newcomer
'op-punk fall-out and
ttíon's primal screanj
DER WALKERi
lard
, very expensiíe. it is
seen in tlie <Mork of
on comes íimri tlie
:. The lone atecursor
sticated soiíety was
tickerbockJrs in one
another, l«s i'air
tnd clieckcll stockings
mucli adnfred by
issoni said.tcould
the Duke olWindsor
ilting in equl
lagazine
Walsh, Martin
en, A. Claypool.
ntries
r urtner Daa news ior narris. ms sec-
retary Jane Dillon has left the company
and returned to her husband after an
estrangement, forgoing a generous salary
of around^UjJittÚrtwiuMUiaaAdtete-a-tete
luncjjí^lfraainners with her 1
ces like Lockets and The MirabeTl
''his unlimited WTV expense account (n<%
to be closed).
Ar
cn American friend tells me of boorish
behaviour by Magnus Magnusson while
promoting his cliche-ridden Vikings! series
m the US.
While on an internal flight, Magnusson
was asked to put away his pipe, since pipes
and cigars are banned under US aviation
law. The Icelander complained bitterly,
saying he was being ‘discriminated against’.
At the next stop, he demanded that a
special aircraft be chartered in order to
allow him to smoke his foul shag in peacea
The request was, of course, denied.
# Lord Whelks is under a clout^TTrafal-
gar House.
The seafood-guzzJp^&fFóugh his friend-
' board member Lord
Greed, persuaded Ihe company to put up a
large sum of money to make the epic film
‘Raise the Titanic’. As all cineastes will
now know, this picture would have more
accurately been titled 'Sink the Titanic'.
T /iec/»o /-»*> tha f 1 9 *v> illinn cncsn nro
óborganlegur texti. Svo viðlesin
eru þessi bréf, að nærri siðustu
helgi i breska þinginu, sagðist
leiðtogi Verkamannaflokksins,
Michael Foot sem ekki á sjö dag-
ana sæla um þessar mundir frek-
ar en frú Margrét, hafa það eftir
áreiðanlegum heimildum i
Downingstræti að forsætisráð-
herrann væri óþarflega bjartsýnn
I yfirlýsingum sinum um Utlitið i
efnahagsmálum. Svo kom á dag-
inn að þessi áreiðanlega heimild
var siðasta „Dear Bill”-bréfið I
Private Eye. Margaret Thatcher
mátti eiga það, að hún hló dátt,
svo og stór hluti þingheims. Gaf
Foot i skyn að rikisstjórnin væri
svo upptekin við að lesa „Dear
Bill” aö hUn mætti ekki vera að
þvi að stjórna landinu.
Svipaða aðferð notaði Private
Eye I stjórnartið Wilsons þegar
það birti Dagbók frú Wilsons og
gerði m.a. óspart grin að ljóða-
gerð Mary Wilson sem fræg var á
slnum tima. Þessi „dagbók” varð
svo vinsæl að uppúr henni var
samið heilt leikhúsverk, sem
einnig náði hylli. Hvað gerðist á
Islandi ef Aðalblaðið færi að birta
dagbók Völu Thoroddsen?
Það er ekki óeðlilegt að ýmsir
vilji setja einhvers konar beisli á
blað sem er jafn óháð öllu nema
eigin sérvisku, fordómum og
kimnigáfu. Helsti andskoti
Private Eye um þessar mundir er
Sir James Goldsmith, milljóna-
mæringur, sem m.a. gefur Ut
fréttatímariti ð Now! Fyrir
nokkrum árum höfðaði hann
hvorki meira né minna en á sjö-
unda tug meiðyrðamála gegn
blaðinu, En eins og venjan er með
slik mál, þótt á þvi séu undan-
tekningar, fer ákærandinn verr Ut
Ur þeim en sá ákærði.
Þeir sem fylgjast með fjölmiðl-
um og þeir sem starfa við fjöl-
miðla þurfa einlægt að spyrja sig
hversu langt eigi að ganga i að
færa Ut mörk þess sem má lesa,
þess sem má birtast. Sama gildir
um svokölluð yfirvöld. Ritskoðun
er nánast sigilt umræðuefni, og á
að vera það. Takmörkun tjáning-
arfrelsis, bein og óbein, hefur ein-
mitt verið óvenju virkt rökræðu-
efni hér á landi undanfarið. Dæmi
um beina takmörkun á þessu
frelsi er hitamál er komið er upp
Framhaldsaga um Kalla Breta-
prins og Diönu i Fameliens
Journal — stil.
innan BBC, þar sem æðsti yfir-
maður þessarar rikisstofnunar,
Sir Ian Trethowan hefur æ ofan i
æ beitt valdi sinu, — væntanlega
vegna þrýstings einhvers staðar
frá — til að ritskoða og jafnvel
banna flutning dagskrárefnis nú
siðast sjónvarpsþátt um starf-
semi bresku leyniþjónustanna.
Dæmi um óbeina takmörkun á
tjáningarfrelsinu er deilan sem
staöið hefur um kaup ástralska
blaðakóngsins Rupert Murdoch á
hinu virðulega stórblaði The
Times. Þótt Murdoch lofi öllu
fögruliggur hann undir rökstudd-
um grun um að láta ritstjórnar-
legt frelsi The Times og Sunday
Times ekki i friði, ef af yrði, en
hann er frægur fyrir að græða á
æsifréttablöðum með áherslu á
ofbeldis- og kynlifsfréttir. Ef
Murdoch eignast Times ræður
hann yfir meira en 30% af dag-
blaðamarkaðinum i Bretlandi.
Afstöðu Private til þessa máls má
sjá á meðfylgjandi forsiöu á sið-
asta blaði, þar sem þeir eru sam-
an Murdoch og William Rees-
Mogg, ritstjóri Times.
Á slikum timum er ómetanlegt
að hafa blað, hversu gallaö, ó-
fyrirleitið og blygöunarlaust sem
það nU annars getur verið, sem
birtir nánast hvað sem er. Ég
held, — og geri mér um leið ljóst
að margir eru mér ósammála, —
að þegar á allt er litið, ekki sist
mannkynssöguna, sé niðurstaðan
i eilifðarumræðunni um tjáning-
arfrelsi og takmörkun þess sú, að
heillavænlegra sé að birta frekar
helmingi meira en helmingi
minna. Jafnvel þótt i leiöinni
brotni nokkur egg sem hefðu átt
að veröa hænur. En eins og sagt
var um byltinguna: Það þarf að
brjóta egg til að búa til omme-
lettu.
Fátt er Privatc Eye heilagt. Landi okkar, Magnús Magnússon, sjón-
varpsmaður hjá BBC með meiru fær þessa kveðju i siðasta tölublaði.
Ég er nú ekki betur gefinn en svo, að mér er alls ekki ljóst hvort þessi
saga um átök pipureykingamannsins Magnúsar við bandariska flug-
féiagið á að vera alvarlegur sannleikur eða fyndinn lygi.