Helgarpósturinn - 20.02.1981, Blaðsíða 2

Föstudagur 20. febrúar 1981. Jielgarpósturinn

Svipmyndir úr utanrikisþjónustunni: Haraldur Kröyer fastafulitrúi hjá Sameinuðu þjóðunum afhendir Kurt
Waldheim trúnaðarbréf sitt, sendinefnd tslands á Madrid ráðstefnunni, ritarar i sendiráði tslands i Paris, þær
Anna Sólveig ólafsdóttir og Gunnhildur Fannberg og sendiráð tslands i Bonn.
Sendiráð íslands
erlendis
W mk r'í"?ív' /,'i '\V*, o V, í/ ■; '-/f<: - D,
--
Gera það sem þau geta
en geta þau það sem til er ætlast?
Starfsfólk sendiráða tslands er-
iendis er i hugum margra sveipað
dýrðarljóma. Það býr i erlendum
stórborgum, hefur góö laun, veif-
ar „diplómatapassa” og situr
dýrlegar veislur með háttsettum
embættismönnum og framá-
mönnum i menningarlifinu.
Orðið utanrikisþjónusta eitt sér
hefur yfir sér einhvern dular-
fullan blæ og minnir á leyniþjón-
ustur, njósnir og leyndardómsfull
samskipti hátt settra embættis-
manna. Og á sama hátt og við
þekkjum úr erlendum njósna-
sögum hafa starfsmenn Islensku
utanrikisþjónústunnar sitt eigið
heiti yfir deildina sina. Þeir kalla
hana einfaldlega „þjónustuna”
sin á milli.
En starfsmenn „þjónustunnar”
og sjálft utanrikisráðuneytið fá
lika sinn skammt af gagnrýni.
öðru hverju koma upp gagn-
rýnisraddir, sem segja, að utan-
rikisþjónustan sé of dýr, þar sé
sóað i veislur og óhóflega
iburðarmikið húsnæði. Oft er
þessi gagnrýni sett i samhengi við
það gagn sem sendiráðin vinna
landinu á erlendum vettvangi. Að
mati sumra er það i engu sam-
ræmi við kostnaöinn. Aörir snúa
dæminu viö og segja, að sendiráð
islands erlendis geri sitt gagn svo
langt sem það nái, en stjórnvöld
hér heima búi bara þaö illa að
þeim, að þau skorti bæði fé og
mannafla til aö sinna mikil-
vægum verkefnum, til dæmis á
sviði verslunar og viðskipta.
Ef leitað er eftir gagnrýni
starfsmanna utanrikisþjónust-
unnar sjálfra er hún einmitt á
sömu lund. Þar er meðal annars
bent á, að heildarútgjöld til utan-
rikisþjónustunnar hafi i mörg ár
ekki verið nema um hálft prósent
af heildarútgjöldum rikisins.
Raunar sé all vel búið að starfs-
fólkinu sjálfu, bæði hvað varðar
laun og aðbúnað allan en dagleg
skyldustörf, fyrst og fremst fyrir-
greiðsla og aðstoð við „landann”,
og jafnvel veisluhöld, taki svo
mikinn tima, að litið svigrúm sé
til þess að hafa mikið frumkvæði,
til dæmis til að afla nýrra
markaða og efla viðskiptasam-
bönö landsins.
//Dýrðarljóminn" hverfur
Og þá er lika stutt i, að
„dýrðarljóminn”, sem umlykur
sendiráðsstarfsmenn, falli um
sjálfan sig. Það má allt eins orða
starf þeirra þannig: Miklar annir
viö afgreiðslu á „rútinumálum”,
eilif ferðalög og misjafnlega
skemmtilegar og oft ákaflega
þreytandi veislur.
Pétur Thorsteinsson sendiherra
orðar það svo i samtali við
Helgarpóstinn:
„Samkvæmin eru ákaflega
gagnlegur þáttur i starf inu.og þáö
eru margir sem kunna að notfæra
sér þau vel. Þar skapast tengsl
milli manna, kunningsskapur og
vinátta. En þetta er oft þreytandi
skylda. Það er oft erfitt að fara i
samkvæmi eftir erfiðan vinnu-
dag, þau eru misjafnlega
skemmtileg. Þetta er böl sem
menn verða að búa við, þáttur af
starfinu, og sá sem sinnir ekki
samkvæmunum sinnir heldur
ekki starfinu sem skyldi. En
vitanlega eru til samkvæmi sem
eru skemmtileg”, segir Pétur
Thorsteinsson sendiherra.
Hvert er svo starf séndiherra
og annarra sendiráðsstarfs-
manna? 1 lögum um utanrikis-
þjónustu tslands frá 1971 segir:
„Utanrikisþjónustan fér með
utanrikismál og gætir i hvivetna
hagsmuna Islands gagnvart
öðrum rikjum. Hún skal einkum
gæta hagsmuna tslands að þvi er
snertir 1) stjórnmál og öryggis-
mál, 2) utanrikisviðskipti og 3')
menningarmál. Utanrikisþjón-
ustan annast i umboði forseta
samningagerðir við önnur riki,
nema þar frá sé gerð undantekn-
ing i lögum eða forsetaúrskurði.
Þá skal utanrikisþjónustan
einnig veita rikisborgurum vernd
og aðstoð gagnvart erlendum
stjórnvöldum, stofnunum og ein-
staklingum”.
Mikið að gera hjá sendi-
herrum
En hvernig er starf sendiherra i
framkvæmd? Við spyrjum Pétur
Thorsteinsson að þvi, en hann
gegndi starfi sendiherra erlendis
i 16 ár og er nú „sendiherra i fjar-
lægum löndum” með aðsetur i
Reykjavik.
„Það fer mjög eftir löndum. 1
Moskvu, þar sem ég var lengst,
má segja, að megnið af starfinu
hafi verið i sambandi við við-
skiptamál, viðskipti milli Sovét-
rikjanna og Islands fóru þá ein-
göngu i gegnum opinbera aðila.
Þar þurfti sendiherrann að
annast alla megin viðskipta-
samninga og undirsamninga allt
árið, og sjá um framkvæmd
þeirra.
Seinna var ég stuttan tima i
Bonn i Vestur-Þýskalandi, en þar
er talsvert um fyrirgreiðslu i
sambandi við viðskiptamál,
meðal annars landanir islenskra
skipa. Þá voru á döfinni ýms póli-
tisk mál milli rikisstjórnanna,
sem mikill timi fór i.
Þá var ég þrjú ár i Paris, og ég
hef aldrei haft eins mikið að gera
og þá. Það var ekki bara Frakk-
land sem tilheyrði þvi embætti,
heldur lika Belgia, Lúxemborg,
Júgóslavia og Efnahagsbandalag
Evrópu. Auk þess var ég fulltrúi
Islands hjá Nató, OECD og
UNESCO. Margar þessara stofn-
ana eru i sömu borginni og oft
margir fundir samtimis, og stóöu
stundum fram á nótt.
Yfirleitteru menn sendiherrar i
mörgum löndum i einu. Við
höfum nefnt Frakkland, sendi-
herrann i Sovétrikjunum hefur
jafnframt Rúmeniu og Ungverja-
land, Búlgariu, A-Þýskaland og
Mongóliu og sendiherrann i Genf
hefur Egyptaland, Eþiópiu og
Tansaniu, fyrir utan það, að hann
hefur mest að gera i sambandi við
Efta og ýmsar stofnanir Samein-
uðu þjóðanna, sem hafa aðsetur i
borginni.
Á Norðurlöndunum er óvenju
mikið að gera, en þar er mjög
mikið um ýmisskonar fyrir-
greiðslu fyrir landann, sem er
eðlilegt vegna þess hvað margir
Islendingar búa i þessum löndum,
og auk þess eru mikil samskipti
milli Norðurlandanna á vegum
hins opinbera. Það er þvi mikill
misskilningur, að það sé litið að
gera hjá sendiherrum”, segir
Pétur Thorsteinsson.
Aðstoðarmenn sendiherranna
eru ýmist nefndir sendiráðs-
ritarar eða sendiráðunautar. Að
sögn Péturs fara titlarnir eftir
starfsaldri, en um verkaskipt-
inguna milli þeirra og sendiherr-
anna segir hann:
Flesir úr //þjónustunni"
„Það fer eftir atvikum hvaða
störfum þeir gegna. Ef um er að
ræða sendiherra, sem hefur ekki
mikla reynslu i þjónustunni,
kemur meira i hlut aðstoðar-
mannsins. Og ef sendiherrann fer
i fri eða er frá af öðrum ástæðum
gegnir aðstoðarmaðurinn starf-
inu fyrir hann”.
— Þú talar um sendiherra, sem
ekki hafa mikla reynslu i störfum
i utanrikisþjónustunni. Hver er
afstaða ykkar, sem eru „aldir
upp” i þjónustunni til pólitiskra
veitinga á sendiherraembættum?
„Megin reglan er sú, að sendi-
herrar séu teknir úr utanrikis-
þjónustunni. Afstaðan er almennt
sú, að það sé miklu æskilegra að
skipa menn, sem hafa reynslu i
þessum málum. En pólitiskar
veitingar geta verið réttlætan-
legar i einstaka tilfellum. Yfir-
leitt höfum við þó horn i siðu póli-
tiskra veitinga, þær fækka meðal
annars tækifærum starfsmanna
þjónustunnar til að fá sendiherra-
stöður.
Mest rútína
Island hefur ekki sendiráð
nema I niu löndum, og i hverju
sendiráði eru einn til tveir
aðstoðarmenn sendiherra, eftir
umfangi starfsins, og einn til þrir
ritarar, allt konur. En auk sendi-
ráðanna eru nokkrir fastafull-
trúar alþjóðasamtaka og 150
ræðismenn i 50 löndum. Þeir
siðastnefndu eru allir ólaunaðir,
nema einn. Það er ívar
Guðmundsson i New York. Hann
eftir Þorgrím Gestsson