Helgarpósturinn - 13.03.1981, Blaðsíða 18

FÖstudagur 13. mars 1981 helgarpásfurínn
JA PONA /SERIE
Þaö hefur verið heldur hljótt i
DjUpinu á þessu ári. Siðasti
stórviðburðurinn þar mun hafa
verið skáldavakan i jólamán-
uðinum, í þann mund sem veður
tók að versna hér á landi. Það er
Fyrri sýning hans á kassa-
verkum vakti athygli, en þá
stökk Karl fram á sýningarvöll-
inn án þess að gera boð á undan
sér, en hann ersjálfmenntaður I
myndlist. Það sem hann sýnir
engin furöa þótt galleri séu ekki
stööugt starfandi, gæði sýn-
ingarstaöa felast vart i fjölda
sýninga. DjUpið hefur og sinnt
öðru hlutverki, verið jazz-kjall-
ari og þar æfir trió Guðmundar
Ingólfssonar reglulega, svo
nokkuð sé nefnt.
Þar sem þetta galleri er litiö
hafa forráðamenn einkum sér-
hæft staöinn I smáum sýningum
og yfirlætislausum. Þaö fer litiö
fyrir stórhug innan veggja
DjUpsins. Miklu fremur er það
einkenni staðarins, að þar sýna
menn af eins konar briarii.
Þetta gefur galleriinu svolitinn
kæruleysisbrag og getur virkaö
þægilega á þá sem ekki æskja
sér mikils frama með list sinni.
Þar aö auki sleppa sýnendur i
DjUpinu við alls konar stimpla
sem fylgja öðrum sýningar-
sölum T.d. verða þeir vart
vændir um aö taka sig of hátið-
lega, líkt og þeir sem sýna á
Kjarvalsstöðum: né nýlistaflipp
likt og þeir sem sýna i Suöur-
götu 7 og ekki verða þeir sakaðir
um k venréttindatendensa
þeirra sem sýna I Langbrók. Sá
sem sýnir i DjUpinu veröur þvi
seint ákærður fyrir einhvern
linudans. En þetta gerir um leið
sýningar galierlsins afar mis-
jafnar.
. NU sýnir Karl JUlkisson i
annað sinn verk sin I Djúpinu.
nU er af alit öðrum toga
spunnið. Hér eru á feröinni 13
skUlptUrar, eins lags svifverk
unninilétt og fjaöurmagna efni.
Uppistaðan i verkunum eru
bambusgjaröir sem Karl
sveigir og teygir og bindur
saman með tágum. I annan stað
fyllir hann tómið milli gjarð-
anna meö strengdum lakk-
pappir eða fiskroði og taka
verkin gjarnan á sig svip flug-
fiska eða fugla. Gerð þessara
..Takist Karli því að ein-
angra og auka kraftmikið
eðli efniviðarins og tengja það
óræðari viddum, veröur sannar-
lega tilhlökkun að biða eftir
næstu sýningu hans,” segir
Halldór Björn um sýningu Karls
Júliussonar i Djúpinu.
skUlptUra er ekki ósvipuð aust-
rænni blævængjagerð eöa svif-
f lu gu m ód elum . Spenna
bambussins er fengin meö hnýt-
ingu, eða vir- og tágastreng.
Þetta eru þvi þanin verk og leik-
andi létt likt og flugdrekar.
Greinilega er um þróun að
ræða innan þessara bambuss-
verka. Frá fyrstu myndunum
sem eru yfrið skreytikenndar,
til siðara stigs, er stór munur.
Karl virðist gera sér grein fyrir
þvi er á liður að sjálfur efni-
virðurinn talar sinu máli burt-
séð frá forminu. Þannig virka
bestu verkin á áhorfandann sem
nytjahlutir, en við nánari at-
hugun er ekki um snjóþrúgur né
Leikfélag Akureyrar:
annað slikt að ræða. Þetta birt-
ist i verkum s.s. nr. 8, 13, 6 og 1.
Aðall þessara verka er eink-
um fólginn i handbragöinu. Þar
er Karl i essinu sinu og hvergi
sjást hnökrar á þvi, þótt ekki sé
um of mikið nostur að ræða
heldur. Hitt þarf Karl að athuga
betur, að efnið vinnur með
honum en ekki á móti. Það er
þvi' óþarft að kengbeygja
bambusinn svo hann verði að
fugli eða fiski. Slikt gerir ekki
annað en slæva frumleika verk-
anna og gefa þeim óþarflega
skrautlegt inntak. Miklu fremur
væri vert að kryfja til mergjar
tviskinnunginn sem sprettur af
fyrstu áhrifum þeirra, tengslin
viö frumstæða nytjahluti og
spennuna sem myndast þegar
menn sjá að svo er ekki. Þá
mundi efni og form vera i mun
ljóðrænna samhengi og verkin
öðlast meiri frumstæðan kraft.
Þetta held ég að Karli skiljist
þegar áðurnefnd verk eru at-
huguð. Þau hafa yfir sér ein-
hvern austrænan biæ, helst jap-
anskan og hafa að bera mun
meiri þróunarmöguleika en
marka má af heild sýningar-
innar. Takist Karli þvi að ein-
angra og auka kraftmikið eöli
efniviðarins og tengja það óræð-
ari viddum, verður sannarlega
tilhlökkun að biða eftir næstu
sýningu hans.
„Bjartsýnir á áframhaldið"
segir Theódór Júlíusson
Leikfélag Akureyrar tók til
starfa að nýju i siðustu viku eftir
nokkurt hlé vegna fjárhagserfið-
leika, er það frumsýndi leikritið
Ská.ld-Kósu eftir Birgi Sigurös-
son. Helgarpósturinn hafði sam-
band viö Theódór Júliusson,
varaformann leikfélagsins og
spurði hann hvernig fjárhags-
grundvöllurinn væri.
Theódór sagði, að orðið hefði að
draga starfsemina töluvert
saman. Núna væru einungis þrir
á föstum samningi sem leikarar
og tveir i hlutastarfi. Fjárhagur-
inn væri langt frá þvi að vera
góður, en hins vegar gengi það,
miðað við að starfsmenn væru
ekki fleiri.
Um áframhald á starfseminni,
sagði Theódór, að bráðlega yrðu
hafnar æfingar á öðru leikriti, en
ekki yrði leikið meira i vetur.
Hins vegar væri þaö meiningin að
hefja næsta leikár með pompi og
pragtog ráða fleira fólk til starfa,
þannig að fastráðnir við leikhúsið
næsta haust veröi átta manns.
Theódór sagði, aö þeir hefðu
viljað byrja leikárið á verki, sem
hefði erindi til fólksins, og jafnvel
.islensku. Þess vegna hefði Skáld-
Rósa orðið fyrir valinu. En leikrit
þetta fjallar um þær þjóðfrægu
persónur Nathan Ketilsson og
Skáld-Rósu, sem fyrir löngu eru
orðnar þjóðsagnarpersónur hér.
..Við vissum af bvi. að við
gætum fengið töluvert af fólki.
sem áður hafði starfaö með leik-
félaginu, til liðs við okkur. Þá
fannst okkur ástæða til að taka
nokkuð mannmargt leikrit”,
sagði Teódór, en alls koma 17
leikarar fram i sýningunni i 22
hlutverkum.
Theodór sagði, að sýningin
hefði fengið góðar viðtökur og
hefði spurst vel um bæinn. Hann
ætti þvi von á, að aðsókn yrði góð.
Aðspurður um hvort hann væri
bjartsýnn á aö starfsemin gengi
núna, sagðist Theódór vera það.
,,Ég held, að þetta leikár komi
þokkalega út, þvi við höfum náð
þannig samningum við fólk, að
Skáld-Rósa kemur til með að
koma þokkalega út fjárhagslega.
Þvi er ekki að neita, að þaö kom
þó nokkuð út úr viðræðunum við
bæjaryfirvöld og riki á siðastliönu
sumri og hausti, en samt sem
áður má ekki stoppa. Það þarf að
halda þessu vakandi áfram”,
sagði Theódór.
Hann sagöist vilja itreka það,
að atvinnuleikhús yrði ekki rekið
á Akureyri i þeirri mynd, sem það
er núna. Það væri ekki grund-
völlur að byggja starfsemina á
fólki, sem ynni úti i bæ, heldur
þyrfti að vera ákveðinn kjarni,
eins og áður, þó hann væri ekki
stærri en átta manns og að þvi
yrði stefnt.
„Viö höfum von um að fá fólk i
þessi störf. Bæði eru að útskrifast
nýir leikarar og eins höfum við
heyrt af leikurum, sem eru nú
þegar i starfi, sem hafa áhuga á
að koma hingað norður” sagði
Theódór Júliusson.
Aðdragandi og upphaf atómskáldskapar
Evsteinn Þorvaldsson:
Atómskáldin — Aðdragandi og
upphaf modernisma i íslenskri
ljóðagerð.
Fræðirit 5. 328 bls.
Rannsóknarstofnun i bók-
menntafræði við Háskóla ts-
lands Hið islenska bókmennta-
félag 1980.
NU eru liöinu.þ.b. 30 ár frá þvi
að mikil umbrot áttu sér stað I
islenskri ljóðagerð. Þær nýj-
ungar sem þá komu upp mættu
mikilli andspyrnu og þótti
mörgum sem vegið væri aö rót-
um menningararfleifðarinnar.
Nú hafa flestir fyrir iöngu sætt
sig viö þessar breytingar og
margir hafa lært að njóta skáld-
skapar sem bregður út af hefð-
bundnu formi og tjáningar-
máta. Skammaryrðið atóm-
skáld sem eitt sinn var notaö
skáldunum til hnjóðs hefur ööl-
ast sess sem bókmenntafræði-
legt heiti á ákveönum hóp
skálda. Þaö eru skáldin sem
gáfu Ut sinar fyrstu bækur
kringum 1950 og er kjarni þess
hóps Stefán Höröur Grimsson,
Hannes Sigfússon, Jón Óskar,
Einar Bragi og Sigfús Daðason.
Þdtt undarlegt megi viröast,
ber stundum við að menningar-
legt nátttröll reki upp opinber
gól og fjargviörist út af þessum
breytingum skáldskaparins,
breytingum sem á sinum tima
voru dhjákvæmilegar og nauð-
synlegar. Hver kynslóö hlýtur
að endurnýja listina i sinni
mynd og umfang breytinganna,
endurnýjunarinnar, er afleiöing
annarra breytinga I samfélag-
inu. Aldrei i Isiandssögunni
hafa orðið jafn miklar breyt-
ingar á jafn mörgum sviðum á
eins skömmum tlma eins og ár
unum I kringum seinni heim-
styrjöldina. Þvi þarf engum að
koma á óvart þó að miklar
breytingar og nýjungar komi
fram i listum i kjölfar slíkra
samfélagsbreytinga.
Aðdragandi.
Þaö er mjög timabært verk
sem Eysteinn Þorvaldsson
hefurráðist i, aö kanna aðdrag-
anda, upphaf og eðli modern-
isma i islenskri ljóðagerð. Það
var mikil þörf á að fyrir al-
menningssjónir kæmi verk þar
sem skýrt er Ut á aögengilegan
og um leið strangfræöilegan
hátt, hvaö það var sem gerðist i
ljóðageröinni og hversvegna
það gerðist.
Bók Eysteins skiptist i tvo
hluta.
Fyrri hlutinn er fyrst og
fremst bókmenntasaga.
Þar er i' upphafi litið á skil-
greiningar nokkurra fræði-
manna á þvi hvað sé modern-
ismi. Modernismi er eitt af
þessum hugtökum sem erfitt er
að skilgreina nákvæmlega, þó
að menn séu með nokkuö skýra
sameiginlega hugmynd um
hvaö i þvi felst.
Siðan er fjallaö um upphaf
modernisma á Vesturlöndum og
gerð grein fyrir nýjum hreyf-
ingum I listum sem fram komu i
upphafi þessarar aldar. Einnig
er fjallað um helstu frumkvöðla
modernismans á 20. öld eins og
Pound, Eliot o.fl.
1 þessum alþjóölega inn-
gangskafla er viða seilst til
fanga og ég hef ekki séð á einum
stað betur gert grein fyrir þessu
viðfangsefni.
Að þessum alþjóölega inn-
gangi, slepptum tekur við um-
fjöllun um nýjungar I íslenskri
ljóðagerð fram að atómskáld-
unum. Eru þar athugaðar helstu
nýjungar sem fram hafa komið
allt frá Jóhanni Sigurjónssyni
og fram að Steini Steinarr og
Jóni Ur Vör.
Þá kemur greinargerð fyrir
menningardeilum og ástandi á
fimmta áratugnum þegar varð-
hundar „þjóðlegrar menn-
ingar” hófu herferð „gegn
klámstefnu og klessugerð” i
myndlist og var þaö einskonar
undanfari deilunnar um skáldin
seinna.
Næst gerir Eysteinn grein
fyrir atómskáldunum, bæöi sem
hóp og einstaklingum og fjallar
einnig um samherja þeirra i
skáldskapnum. 1 framhaldi af
þessu er siðan fjallað um or-
sakir og upphaf atómkveð-
skapar hér á landi. Þessi kafli
finnst mér i rýrasta lagi, en geri
mér jafnframt grein fyrir þvi að
það er mikið álitamál hversu
langt skuli gengið i að rekja or-
sakir breytinga af þessu tagi.
í siðasta kafla fyrrihlutans er
greint frá þeim opinberu deilum
um skáldskap atómskáldanna
sem spruttu upp árin 1951—1954.
Er þessi kafli skemmtilegur og
frdðlegur og er það þarft verk
að draga saman meginatriði
þessara deilna. Er það mest
gert með þvi' að tina til beinar
tilvitnanir I einstaka höfunda,
flestum andstæðingum skáld-
anna til litillar frægðar.
1 fyrri hlutanum er sem sagt
rakinn aðdragandi breyting-
anna sem verða á skáld-
skapnum kringum 1950 og jafn-
framt gerö grein fyrir skáld-
unum sjálfum og umræðunni,
deildunum, sem spruttuupp um
verk þeirra.
Skáldskapurinn.
Seinpi hluti verksins er bók-
mennta fræðilegur. Þar eru
vandlega skilgreind hver eru
einkenni modernra ljóða og
siðan athugaö hvernig þessi ein-
kenni birtast i ljóðum atóm-
skáldanna.
Það yrði allt of langt mál að
rekja þessar skilgreiningar hér.
Þó eru nokkur meginatriöi sem
vert er aö taka fram.
Þeir sem deildu á atómskáld-
in einblfndu fyrst og fremst á
ytri formseinkenni ljóöanna,
stuðla, höfuðstafi, rlm og upp-
setningu. TrUa sjálfsagt margir
þvi ennað þettaeða réttara sagt
skortur á þessu séu helstu breyt
ingarnar sem uröu. En það er
mikill misskilningur. Eysteinn
sýnir mjög skipulega fram á að
það eru önnur einkenni sem
skiptamiklumeira máli. Skiptir
þar mestu máli að skáldin taka
upp nýja tjáningaraðferö sem
felst i þvi að tala beint til les-
enda meö myndum, gera mynd-
irnar miðlægar i allri gerð ljóðs-
ins, i stað þess að nota myndmál
til skrauts og skýringar eins og
áður var mest tiðkað. Einnig
brjóta þeir verulega mál-
notkunina með röskun setninga-
skipunar, málfarslegri sam-
þjöppun, margræðni og óvænt-
iiÞIÓÐLEIKHÚSK)
Gestaleikur
listdansarar frá Sovétrikjun-
um
(Bolsoj, Kief og fl.)
3. sýning i kvöld kl. 20 Uppselt
4. sýning sunnudag kl. 20 Upp-
selt
Aukasýning mánudag kl. 20.
Sölumaður deyr
8. sýning laugardag kl. 20
Uppselt
þriðjudag kl. 20.
Oliver Twist
sunnudag kl. 15.
Dags hríðar spor
miðvikudag kl. 20.
Siöasta sinn.
Miðasala 13.15—20.
Simi 1-1200.
um tengingum, visunum og
ýmisskonar nýgjörfingu. Einnig
verður töluverð breyting á
yrkisefnum og viðhorfum skáld-
anna.
011 þessi atriði fjallar Ey-
steinn um á mjög skipulegan og
skýran hátt og er þarna margt
að finna sem kemur á óvart.
Ég þykist vera betur að
mér um viðfangsefni þessarar
bókar en flest annað. Ég fullyrði
að hér er komiö grundvallarrit i
bókmenntasögu islendinga á 20.
öld. Þetta verk uppfyllir bæði
ströngustu visindalegar kröfur
og er vel læsilegt og aðgengilegt
öllum sem áhuga hafa á ljóðum
og ljóðagerð.
Frágangur bókarinnar er til
fyrirmyndar. Aftaster nafna-
skrá, itarleg heimildaskrá og
loks summary á ensku.
— G.Ast.
leikfélag
REYKJAVlKUR
Rommý
i kvöld kl. 20.30 uppselt
miðvikudag kl. 20.30
Ofvitinn
laugardag kl. 20.30 uppselt
þriðjudag kl. 20.30
ótemjan
sunnudag kl. 20.30
Miöasala i Iönó kl. 14—20.30
Simi 16620.
i Austurbæjarbió i kvöld kl.
21.00
Miðasala i Austurbæjarbió
frá kl. 16-21.00.
Simi 11384.