Helgarpósturinn - 20.03.1981, Blaðsíða 2
Föstudagur 20. mars 1981
komst hUn að þeirri niðurstöðu,
að ,,ekki skuli unnið að endur-
skoðun bamaverndarlag'a einna
sér, heldur verði samtimis unnið
að endurskoðun annarra laga um
félagslega þjónustu.sem sveitar-
félög inna af hendi”.
I desember 1978 skipaði félags-
málaráðherra aðra nefnd til þess
að endurskoða gildandi lög um
barnavernd, meðal annars steypa
saman lögum um barnavernd,
dagvistun og heimilisþjónustu.
Hún skilaði áliti i október 1980.
Um miðjan janiiar i ár var sfðan
starfshópur skipaðurtilaðannast
verkið. Hann hefur frest til jafn-
lengdar næsta árs til að ljúka þvi.
— Núgildandi barnavemdarlög
eru mesta kraðak og svo mikið
bútuð niður, að það er erfitt að
hafa yfirsýn yfir þau. Það er þvi
ákaflega erfitt að framkvæma
þau eins og þau eru, segir Jón
Björnsson félagsmálafulltrúi á
Akureyri, sem átti sæti i þeirri
nefnd, sem endurskoðaði lögin á
sinum tíma.
„Neikvæð lög”
— Lögin ganga út frá þvi, að
barna verndarnefndirnar séu
apparat, sem hægt er að leita til
eftirað einhver hefur verið vond-
ur við börnin sin. En þau segja
ekkert um hvað á að gera við
þessa foreldra, sem ekki hafa
staðið i stykkinu. Þetta eru nei-
kvæð lög, sem ganga fyrst og
fremst út á boð og bönn, segir Jón
Bjömsson.
Annargalli á barnaverndarlög-
unum er sá, að þau heyra undir
menntamálaráðuneytið. Félags-
málaráðuneytið hefur hinsvegar
Hvunndags-
saga úr alls-
nægtaþjóð-
félaginu
Tvö ung börn koma heim úr
skölanum á miðjum degi, en
komast ekki inn, vegna þess að
móðir þeirra sefur úr sér vim-
una frá kvöldinu áður. Loksins
þegar hún vaknar opnar hún
dyrnar fram á gang rétt mátu-
lega mikið tii aö kasta út hálfu
fransbrauði til barnanna.
Atvik eins og þetta gerast i
allsnægt arþjóðfélagi nútimans.
Og þetta gerist ekki bara einu
sinni, heldur nánast daglega.
Móðirin treystir á að
nágrannarnir i blokkinni sjái
um bömin, eða að þau sjái um
sig sjálf, og þau ganga sjálfala
allan daginn og kannski fram á
kvöld, þegar móðirin er ofðin
dmkkin á ný.
eftir: Þorgrím Gestsson
myndir: Jim Smart
Á meðan halda sorgarsögurnar áfram
að gerast og börnunum er ekki einu
sinni búið réttarfarslegt öryggi
Tvær ungar konur fara út að
skemmta sér að kvöldi til og
skilja sex börn eftir i ibúð annarr-
ar þeirra, þaö elsta tiu ára. Þegar
liða tekur á kvöldið kvarta ná-
grannarnir til lögreglunnar
undan mikium hávaða úr ibúð-
inni. Þegar lögreglumenn koma á
staöinn er elsta barniö fiúiö
undan barsmiðum hinna, meö
nokkurra mánaöa systkini sitt.
í annarri ibúö eru ung börn i
reiðileysi, móðirin hefur
„skroppið á ball” og treyst á, að
bömin svæfu. En þau sváfu ekki,
og að lokum er gráturinn orðinn
svo mikill, að iögreglan er kvödd
til.
Þetta er ekki tilbúningur heldur
tvö nýleg dæmi úr heldur kaid-
ranalegum og nöturlegum raun-
veruleikanum. Það eina sem lög-
reglan gat gert var að taka að sér
barnfóstrustörf meðan foreldr-
anna var leitað.
Atvik eins og þessi koma alltof
oft fyrir, og þetta endurtekur sig
hvað eftir annaö á sömu heimil-
unum. Það eina sem við getum
gert er að kalla til barnaverndar-
nefnd og börnin erukannski tekin
i umsjá hennar timabundið, en
við reynum í Iengstu lög að halda
heimilunum saman, segir Bjarki
Eliasson yfirlögregluþjónn i sam-
tali við Helgarpdstinn.
En oft er einmitt þrautalending
sú, aö barnaverndarnefnd tekur
ákvöröun um að svipta foreldra,
eða foreldri, ef um einstæða
foreldra er að ræða, umráðarétti
yfir börnunum. Endir á fyrsta
þættií miklum harmleik, og upp-
haf á næsta þætti.
— Þetta eru erfiðustu málin,
sem koma til okkar. Félagsmála-
stofnun hefur reynt að hjálpa ein-
stæðri móður með barn, gert mik-
ið fyrir hana, en hún hefur verið
kærð fyrir misþyrmingar á barn-
inu eða vanrækslu. Máiið er
kannað, lögfræðingur og sálfræð-
ingur hafa gert skýrslur þar sem
manneskjan er metin. Það endar
oft með þvi aö hún er svipt um-
ráðaréttinum yfir barninu um
lengri eða skemmri tima, oftast
þar til það er orðið 16 ára, segir
Bragi Jdsepsson formaður barna-
verndamefndar Reykjavikur.
Harmleikur
Það er einmitt þarna, sem
harmleikurinn hefst stundum fyr-
ir alvöru. Fósturforeldrar eru
fundnir, en það er undir hælinn
langt hvernig þeir reynast, og aö
sögn Braga er ekki óalgengt að
börnin leiti til foreldra sinna á ný,
jafnvel mörgum árum siðar.
Sé um að ræða óskil-
getið barn einstæðrar móður bæt-
ir það ekki úr skák, að réttur
föðurins er enginn samkvæmt
gildandi lögum um vernd barna
og ungmenna. Að sögn Bjarka
Eliassonar komá feðurnir einmitt
oft við sögu i slíkum málum og
biðja jafnvel um aðstoð. Enda
þótt þeir væruhæfaritilað sjá um
börnin en mæðurnar er lagalegur
réttur þeirra enginn, þótt í fram-
kvæmd sé stundum leitað til
þeirra.
— En vanræksla.jafnvel likam-
legrar meiðingar eru ekki alltaf
það versta, segir formaður
barnaverndarnefndar.
— Það versta er andlega of-
beldið, sem getur birst i ýmiss
konar myndum, og þá jafnvel hjá
fólkisem á nóga peninga og hefur
það ágætt. Alvarleg átök milli
foreldra og hótanir um misþyrm-
ingar og öskur á smábörn geta
haft afdrifarikari áhrif en þótt
þau vaöi i skit og brennivini. Og
ekki sé talað um kynferðislegar
misþyrmingar og annað kyn-
feröissukk fyrir framan augun á
þeim.Þetta geristiöllum stéttum
þjóðfélagsins, þótt það komi helst
upp á yfirborðið hjá smælingjun-t
um. Hinir betur settu geta haldið
þvi leyndu þannig aö við kom-i
umst aldrei inn i málin. En þetta
kemur fram i viðræöum við ung-
linga.
Ekki bara lög
Mál sem þessi verða að sjálf-
sögöu ekki eingöngu leyst með
lagabalkum. Eða eins og Jón
Björnsson sálfræðingur og félags-
málafulltrúi á Akureyri segir i
samtali við Helgarpóstinn:
„Foreldrar ætla sér ekki að vera
vondir við börnin sin, þótt þeir
lendi í vandræðum sem oft eru
timabundin. Og ég vil halda þvi
fram, að ýmsir opinberir og hálf-
opinberir aðilar, sem eiga ýms-
um skyldum aö gegna við börn og
unglinga, eigi oft ennþá meiri
sök, þegar þeir standa ekki við
á nefnd ofan
þessar skuldbindingar. Þarna á
ég meðalannars við dagvistunar-
mál og leik- og tómstundaaðstöðu
við skóla”, segir Jón Björnsson.
En barnaverndarstarf þarf þó
að grundvallast á lögum. Um það
gilda margir og miklir lagabálk-
ar, sem margir hverjir eru komn-
ir til ára sinna, þeir elstu eru frá
árinu 1921.
Það vantar þó ekki, að
ýmis af þessum lögum hafa verið
til endurskoðunar. Frumvarp til
bamalaga, sem gert er ráö fyrir
að leysi af hólmi marga þessara
lagabálka, var fyrst lagt fyrir
Alþingi árið 1976. Það hefur tekið
miklum breytingum i meðförum
þingsins, en hefur enn ekki verið
samþykkt.
„Mesta kraðak”
Ariö 1974 var skipuð nefnd til að
endurskoða lög um vernd barna-
og ungiinga, eða barnaverndarlög-
in svonefndu. Nefndin skiláði áliti
og drögum að nýjum lögum árið
1979 — á barnaári. En jafnframt
v
i'
i