Helgarpósturinn - 27.03.1981, Blaðsíða 20

20
Föstudagur 27. mars 1981
„Til þess er mað
ur jú að skrifa”
„Ég er fæddur þann 22. október
1918 i Hong Kong í Kina og ég
gerði það ekki af ásettu ráði.
Nokkrir vina minna halda þvi
fram, aö svo hafi veriö, en það er
of mikiö sagt. Faðir minn var frá
Panama og móðir min var frönsk.
Ég kom mjög ungur tii Frakk-
lands og stundaði nám I Paris. Ég
var mjög ungur, þegar ég fékk
köllun til að skrifa, eða 12—14 ára,
og i menntaskóla gerði ég litið
annað en að yrkja ljóð.
Tvitugur tók ég þátt I heims-
styrjöldinni siðari. Ég var tekinn
tii fanga, og færður i fangabúöir i
Póllandi, en slapp sem betur fer
lifandi frá þvi ævintýri. Þá hófst
bókmenntaferill minn, þó það sé
ekki rétta orðið, því bókmenntir,
eins og öll sköpun, eru köllun, en
ekki starfsferill. Ég orti ljóö,
skrifaði skáldsögur, og siðan
skrifaöi ég fyrir leikhúsiö, þar
sem ég varð þeirra ánægju að-
njótandi að öðlast vinsældir mjög
snemma. Ég gekk þvi i eigin
gildru, ef ég má komast svo að
orði, og hélt áfram aö skrifa fyrir
leikhús. Leikverk min hafa öölast
alþjóðlega hylli, þvi þau eru þýdd
á meira en tuttugu tungumál, þar
á meðal islensku, sem ég er mjög
hreykinn af. Mér hefur veriö sagt,
að leikrit mitt, Indiánaleikur, hafi
vcriö sett á svið I Reykjavik (I
Iðnó árið 1967. lnnskot mitt GB)
og einnig að nokkur verka minna
hafi veriö flutt i islenska útvarp-
inu. Þannig er lifshlaup mitt i
stuttu máli”, sagði franski rit-
höfundurinn René de Obaldia,
þegar Ilelgarpósturinn bað hann
að gera grein fyrir þvi hver hann
væri. En René de Obaldia var
staddur hér á landi fyrir skömmu
og hélt fyrirlestur um bókmenntir
á vegum Alliance Francaise.
Særingar
René de Obaldia var þvi næst
spurður að þvi, hvers vegna hann
hafi langað til að veröa rithöfund-
ur.
,,Ég held, að þegar maður fái
köllun, sé eitthvert dulið afl þar
að baki. Ég get ekki skilgreint
það sjálfur. Hvers vegna er ég
bláeygur, hvers vegna hefur and-
lit mitt ákveöna lögun? Þarna er
eitthvaö dulið á feröinni, sem er
köllunin, og það getur verið hvaða
köllun sem er. Viö höfum öll ein-
hverja köllun, a.m.k. köllunina að
lifa. Ég held, að erfiðleikinn felist
i að hlýða þessari köllun, og i jafn
órólegum og skiptum heimi og við
lifum i, krefst það nokkurra
fórna”.
— Hvers konar fórna?
„Hvaöa köllun sem er, krefst
mikillar einsemdar. Hún kallar á
afneitun margra hluta, á einbeit-
ingu. Þaö má ekki dreifa kröftum
sinum um of, og þaö jaðrar mjög
oft við, að það sé meinlætalifn-
aður. Þaö er i þessari merk-
ingu semég tala um fórnir”.
— Fannstþér, aö þú hefðir eitt-
hvað að segja umheiminum?
„Ég hef alls ekki haft þá tilfinn-
ingu. Ég er ekki einn þeirra, sem
telja sig hafa einhvern boðskap
fram aö færa, og sem telja að
vegna oröa þeirra og djúpra
hugsana, muni heimurinn breyt-
ast. Þetta er þörf, nokkuð, sem
„Skopið fær okkur til að llta á tilveru okkar, og lifið almennt, úr
ákveðinni fjarlægð.”
Rætt við franska rithöfundinn og
leikritaskáldið René de Obaldia
ráði. Ég gegndi á timabili mikil-
vægu embætti i alþjóðlegri menn-
ingarmiðstöð í Royaumont. Sjón-
varpið hafði þá enn ekki hafið
göngu sina og menn höfðu mikinn
tima til að hittast og ræða saman.
Það voru þvi haldnar miklar
kvöldvökur i Royaumont.
skemmtum okkur við að sýna þá
þætti, sem ég hafði skrifað. í Fórn
böðulsins var það t.d. heimspeki-
kennari, sem lék böðulinn.
Þannig byrjaði það.
Ég hafði einnig skrifað metn-
aðarfyllra leikrit, sem heitir La
Genoisie, þegar Jean Vilar (ein-
okkur til að lita á tilveru okkar og
llfiö almennt úr ákveðinni fjar-
lægð. Ef við litum á pólitisku hlið-
ina á þvi, þá held ég að einræðis-
herrar, eins og t.d. Hitler, hafi
ekki mikið skopskyn. Ég hef
alltaf verið gæddur þvi, sem
kallað er gálgahúmor”.
Ég fékk þá hugmynd
aö skrifa stutta leik-
þætti til þess að
skemmta fólkinu,
sem var þar. Það var
þvi ekki til I minum
eitthvað
Ég fékk
nærstadda til að taka
þátt i
þessu, og við
hver fremsti leikhúsmaður
Frakka,. Innsk. GB), sem hafði
veitt athygli gagnrýni, sem ég
fékk fyrir skáldsögu mina Le
Centenaire og spurði mig hvort ég
hefði ekki skrifað neitt fyrir leik-
hús. Það var fyrir algera slysni,
að mér tókst að finna þetta leik-
rit, sem var á kafi niðri i pappa-
kassa. Það var siðan sett á svið
og naut mikilla vinsælda. Ég hélt
þvi áfram að skrifa fyrir leik-
húsið, en mér þykir einnig mjög
vænt um það, sambandið við
áhorfendur og hópvinnuna”.
Sársaukafullt skop
f Frakklandi hafa verk de
Obaldia verið talin einhver
konar framhald af verkum
absúrd og framúrstefnuhöfunda,
eins og Adamov, Ionesco og
Beckett. Hann var spurður að þvi,
hvort hann liti þannig á verk sin.
,,Ég held ekki, en þar sem
máliö og málfarið eru mér mjög
mikilvæg, þá er auðsætt, að ég hef
ákveðinn skyldleika við Ionesco.
En tilgangur minn er alveg sér á
parti og menn hafa komið auga á
það, eftir þvi, sem ég hef skrifaö
meira fyrir leikhúsið. Það er
miklu fremur nánari útlistun á
þvi, sem ég hef þegar skrifað.
Ef við tökum t.d. mikilhæfan
rithöfund, eins og Beckett, þá
segirhann alltaf sama hlutinn, án
þess þó að ég meini það á niðrandi
hátt. Hins vegar kemur það fyrir
mig að skrifa leikrit eins og Horra
Klebs og Rosalie, sem fjallar um
brjálaðan visindamann, og teng-
ist vandamálum okkar tima, og
svo aftur á móti Indiánaleik, sem
er allt annar handleggur, eins
konar „divertimento” svo ég noti
tónlistarmál. Leikrit min eru það
frábrugðin hvert öðru, aö það er
erfitt að setja mig i ákveðinn
bás”.
— En er eitthvað sem einkennir
verk þin sérstaklega?
,,Að sjálfsögðu. Ég vil fyrst
nefna, það sem kemur á óvart,
hið undarlega, ljóörænuna og
ennfremur skopið, sem er alltaf
til staöar. Það er oft talað um
sársaukafullt skop i sambandi við
verk min. Þetta eru leikrit, sem
fá áhorfendur til að hlæja, en eru i
raun tragisk i eðli sinu. Þjóð-
verjar hafa t.d. gefið út stóran
hluta leikrita minna undir heitinu
Komedie zu nachdenken, sem
þýðir gamanleikir, sem fá menn
til aö hugsa”.
— Er skopið mikilvægt fyrir
þig?
„Það er mjög mikilvægt, en ég
þröngva mér ekki til að skopast.
Það væri hræðilegt og fullkominn
skortur á skopskyni. Skopið fær
— Hver er staða þin i frönsku
leikhúsi i dag?
„Það er ekki mitt að segja til
um það, en ég held, að verk min
séu nokkuð sér á parti, þegar allt
kemur til alls. Ég hef mikið
dálæti á Pirandello og hef orðið
fyrir áhrifum af verkum hans, en
einnig af leikhúsi timabils Elisa-
betar 1. Við erum öll undir áhrif-
um þeirra staða, sem við höfum
búið á, þeirrar menningar, sem
okkurhefur veriðkennd, og hvilik
hamingja, þvi ég hef eignast góða
vini. Það er dásamlegt að vita til
þess, að Dostojefski, Kafka og
Cervantes eru til.
Sumir hafa kallað mig
Giraudoux atómaldarinnar,
vegna þess, að þeim finnst ég
nota svipað form og hafa svip-
aðan stil og hann, en tengt okkar
tima”.
Pólitík og hlátur
— Hvernig skýrir þú það, að
verk þin eru mikið þýdd i Austur--
Evrópu?
„Eg hef velt þessari spurningu
fyrir mér, þvi verk min eru mikið
leikin I Póllandi, Tékkóslóvakiu,
Ungverjalandi, Rúmeniu o.s.frv.
Ég held, að það sé fyrst og fremst
vegna hlátursins. Menn hafa
mikla þörf fyrir að hlæja i þessum
löndum, þvi oft hlægir pólitikin
ekki. Og einnig vegna þess, að at-
burðir, sem virðast ósköp hvers-
dagslegir, hafa fólgna i sér
beittar visbendingar um
stjórnarfar og stjórnvöld, hvaða
nafni, sem þau nefnast, en sem
ekki er hægt að ritskoða, þvi ekki
er hægt að heimfæra þær upp á
ákveðnar aðstæður. Þannig að ég
held, að Tékkar og Pólverjar hafi
mjög gaman af þvi að leika verk
min, vegna hlátursins, sem hefur
góð áhrif á þá, hláturs, sem
verkar sem beitt háð á ákveðin
stjórnkerfi”.
— Einhver lokaorð?
„Já, kannski. Ef við litum á
leikhúsiö og bókmenntirnar, og
þó kannski sér i lagi leikhúsiö, þá
er það þvi að þakka, og velgegni
minni innan þess, að ég hef
stofnað til margra kynna um
allanheim,þvieinsogéghef áður
sagt, þá á ég þvi láni að fagna, að
leikrit min eru sett upp i fjölda-
mörgum löndum. Og maður
kemst að þvi, að allt er þetta á
vissan hátt ein stór fjölskylda.
Vandamálin eru þau sömu,
manngerðirnar þær sömu, hvort
sem það eru Mexikanar, Tékkar
eða aðrir. Það er mikil gleði fyrir
rithöfund, og það eru einnig laun
hans, að fá tækifæri til skoðana-
skipta við þetta fólk, þvi til þess
er maður jú að skrifa”.
hlýðir innri hvöt. Auðvitað er
þetta einnig löngun til tjáskipta,
eins og öll sköpun er. Þvi fylgir
svo mikil hamingja, þegar það
tekst, eins og I minu tilviki. Ég
held, að fyrsta skrefið sé að særa
út sina eigin illu anda”.
Nýjasta leikrit
René de Obaldia, Les
bons bourgeois var
sýnt i Paris
fyrir nokkrum f
mánuðum við
miklar vinsældir. 1
Hann var þvi
spurður hvernig
það hafi
atvikast, að
hann fór aö
skrifa fyrir
leikhús.
„Það gerðist
ekki af yfirlögðu
myndir: Jim Smart
„Ég held, aðfyrsta skrefiðsé aðsæra út slna eigin illu anda.”
eftir Guðlaug Bergmundarson