Helgarpósturinn - 03.07.1981, Qupperneq 4

Föstudagur 3. júlí 1981. helg&rpósturinn
„Tryggjum ekkert frelsi nema reglur gildi”
NAFN: Magnús L. Sveinsson STAÐA: Formaður Verslunarmannafélags Reykjavikur
FÆDDUR: 1. maí 1931 HEIMILI: Geitastekkur 6 HEIMILISHAGIR: lEiginkona, Hanna Hofsdal
Karlsdóttir og eiga þau þrjú börn BIFREIÐ: Mazda árg. '80 ÁHUGAMÁL: Félagsmál
Sum dciluefni eru lifsseigari en önnur. Opnunartimi verslana viröist vera eítl þeirra mála, sem aldrei
vcrður fullieyst, þannig að allir geti viö unaö. Enn á ný, liafa sprottiö upp liarðvllugar deilur utn opnun-
artiinann og nú er karpað um hvort heimilt skuli að hafa opiö á laugardagsmorgnum yfir sumarmánuö-
ina eöa ekki. Aö visu á deilan sér langtum dýpri rætur og meiin skiptast gjarnan I tvo flokka: annars
vcgar þeirsem vilja gefa opnunartimann algerlega frjálsan og svo hins vegar hinir, sem telja eðlilegt
að um opnunartímann gildi einhverjar rammareglur — hve rúinar þær skuli vera, deila inenn þó um.
Verslunarmannafélag Reykjavikur hefur tckiö afstiiöu gegn rýmri opnunartlma verslana og bent á
hættuna á viniiuþrælkun starfsfólksins. Ýmsir hafa furöaö sig á þvi, aö verkalýösfélag standi harkalega
gegn möguleikum sinna umbjóöenda til aö drýgja lekjur sinar.
Magnús l. Sveinsson formaöur VR er I Yfirheyrslu Heigarpóstsins.
Stendur Verslunarmannafélag
Reykjavlkur fastan vörö um
hagsmuni félagsmanna sinna?
,,Já, tvimælalaust.”
Er það hlutverk verkalýös-
félags aö hafa áhyggjur af af-
komu atvinnurekenda?
,,Nei, en hagsmunir launþega
og vinnuveitenda fara hinsvegar
saman aö þvi leyti, að ef fyrir-
tækjunum er ekki tryggður eðli-
legur rekstrargrundvöllur, þá er
atvinnuöryggi launþega i hættu.”
Þú vilt sem sagt ætla að þaö sé
hlutverk ykkar hér á skrifstofu
VR, aö hjálpa til viö reksturinn
hjá vinnuveitendum?
„Nei, það er ekki hlutverk okk-
ar. Okkar hlutverk er fyrst og
fremst aö gæta hagsmuna laun-
þega. En eins og ég svaraði áðan,
þá fara hagsmunir launþega og
vinnuveitenda saman að vissu
leyti. Það er auðvitaö vinnuveit-
enda fyrst og fremst, að gæta
hagsmuna vinnuveitenda, en auö-
vitað ber okkur skylda til, að
fylgjast með ástandi á vinnu-
markaðnum, hvernig atvinnu-
reksturinn í landinu gengur. Ein-
í mitt vegna okkar umbjóðenda.”
Ertu þá þar meö ekki aö taka
undir orð vinnuveitenda, þegar
þeir segjast í kjarasamningum
ekki geta veitt neinar kauphækk-
anir? Segjast ekki hafa bolmagn
til aö greiöa hæn'i laun. Væri
samkvæmt þinni skilgrciningu
hér áðan, þá ekki rétt, að t.d.
Verslunarmannafélagið léti af
öllum kaupkröfum til aö gull-
try ggja afkomu verslunarinnar i
landinu?
„Þetta er misskilningur.
j Vinnuveitendur gráta nú alla
daga ársins, vegna slæmrar af-
1 komuog maöur tekur takmarkað
mark á því, en auövitað er það
aðalverkefni stéttarfélaganna —
og til þess eru þau stofnuð — að
tryggja kaup og kjör launþega.
Ég held að það liggi líka Ijöst fyr-
ir og það geti hver maður séö,
sem skoðar launataxta stéttar-
félaganna, að ef atvinnurekstur-
inn hefur ekki efni á því að borga
laun samkvæmt þeim töxtum,
sem verkalýöshreyfingin semur
um, þá á sá atvinnurekstur ekki
rétt á sér.”
En hvcrs vegna er Verslunar-
mannafélag Reykjavíkur, að
setja sig gegn auknum tekju-
möguleikum umbjóöenda sinna
og standa gegn eftir- og nætur-
vinnu? Ætti verslunarfólki ekki
sjálfu að vera treystandi fyrir þvi
hvort þaö vill eöa vill ekki vinna á
kvöldin?
„Þetta er ekk. bara spurning
um það, að standa "egn auknum
yfirvinnutekjum vumer eitt er
! auðvitaö, að tryggja viðunandi
laun fyrir dagvinnuna og það ork-
ar mjög tvímælis hvort rétt er að
gera eftir-og næturvinnu sérstak-
lega eftirsóknarverða, vegna
þess að launin þar séu svo há, á
sama tima og ekki tekst aö
tryggja viöunandi laun fyrir dag-
vinnu. Ég tel að verkalýðshreyf-
j ingin þurfi að fhuga þetta vanda-
j mál m jög alvarlega. Það sem við
erum hins vegar að gera núna,
með því að takmarka vinnutima
afgreiðslufdlks i verslunum, er að
koma í veg fyrir óhóflega langan
vinnutima afgreiðslufólks. Það er
markmið numer eitt.”
Nú gæti afgreiðslufólkiö sjálft
ráöiö þvl hvort það ynni yfirvinnu
eða ei, ef hún byöist. Til hvers
þarf afgreiöslufólkiö einhverja
tilvísun frá „stóra bróöur” —
Verslunarm annafélaginu — hve-
nær það megi vinna?
„Þaö ferekkertá millimála, að
fólkið, okkar félagsmenn, hafa
gert mjög harðar kröfur til
félagsins um að hafa ákveðnar
reglur um vinnutima i verslun-
um. Og það er af biturri reynslu.
Það er þvi ekki um það aö ræða aö
við séum að setja neinar kvaðir á
þetta fólk, þaö hefur gert kröfur
tilokkar, að viö stöndum vörö um
vinnutima þess. Og vegna full-
yrðingar þinnar um, að fólk væri
ekkert skyldugt að vinna yfir-
vinnu, þá vil ég benda á sem
þekkist viðar, að ef vinnuveitandi
óskar eftir þvi að launþeginn
vinni yfirvinnu, þá er mjög erfitt
fyrir launþegann að neita þvi.
Auðvitað hefur vinnuveitandinn
þaö i hendi sér, að ráða einfald-
lega fólk, ef hluti af hans starfs-
fólki vill ekki vinna umbeðna yf-
irvinnu. Það gefur augaleið.”
Af hverju ekki einfaldlega aö
taka upp hentugt vaktavinnufyr-
irkomulag hjá afgreiöslufólki,
scm þýddi ckki meira vinnuálag,
cn samt sem áöur auknar tekjur?
„Jú, það er ekkert óeðlilegt að
það sé skoðað. Það var reynt að
koma upp vöktum fyrir noickrum
árum, en þaö gafst illa. Sannleik-
urinn er sá, að neytendur nota
ekki þennan kvöldtima, eins og
látið er i veöri vaka og reyndar
eru laugardagarnir ekki eins
miklir verslunardagar og ýmsir
hafa haldið f ram. Ég vil benda á i
sambandi viöaígreiöslutimann að
núna er verið að tala um það aö
verslanir séu lokaðar á laugar-
dögum, aðeins þrjá mánuði um
hásumartfmann, á sama tima og
reglur eru almennt þannig, að
verslanir geta haft opið til klukk-
an 10 frá mánudegi til föstudags
alltáriðog frá 1. sept. til 1. júni til
hádegis á laugardögum og auk
þess ein til tvær verslanir i hverri
sérgrein til fjögur á laugardög-
um. Ef þetta er skoðað i ljósi
þessa og heildarþjónustutiminn
metinn, þá held ég, aö ástæðu-
laust sé, að gera mikiö veöur út af
þessum þremur klukkustundum á
viku yfir hásumarið.”
Þú segir keppikefiiö vera, aö fá
viöunandi laun fyrir dagvinnu.
Nú er ástandiö bara allt annað og
ef ég fullyrti, að afgreiöslufólk i
verslunum næði ekki að skrimta
af dagvinnunni og tæki fegins
hendi hvaöa aukavinnutlma, sem
byðist, hverju myndir þú þá
svara?
„Afgreiðslufólk verður aö taka
þá aukavinnu sem býðst. Það get-
ur enginn launþegi lifað af dag-
vinnutöxtum, sem almennu
verkalýðsfélögin hafa samið um.
Við erum i' þeirra hópi. Þaö sér
hver maður að þau laun, sem Al-
þýöusambandið samdi um i
október siðastliönum fyrir dag-
vinnu eru þess eðlis, að enginn
getur lifað af þeim. Þetta fólk
verður þvi aö vinna yfirvinnu. En
það er auðvitað spurning, hvað á
að leyfa mikla yfirvinnu. Af-
greiöslufólk vinnur geysilega
langan vinnutima, vinnutima
sem er sá allra lengstihjá starfs-
stéttum hér á landi, þetta er stað-
reynd. Svo það er ekki spurning
um það, að banna alla yfirvinnu,
þótt ekki séu unnir þrir klukku-
timar á laugardögum yfir sumar-
mánuöina. Yfirvinna er gifurlega
mikil aðra daga og á öðrum mán-
uðum ársins.”
Astæöulaust að gera mikiö veö-
ur út af þessuum þrcmur klukku-
timum á laugardögum segir þú.
Hvers vegna eruö þiö þá að gera
veður út af þessu og gera úlfalda
úr mýflugu?
„Þetta er enginn úlfaldi og
heldur engin mýfluga. Það sem
ég á viðer það, að fólk sem vinnur
jafn langan vinnudag og af-
greiðslufólk, það er mjög þýðing-
armikið fyrir það, að eiga fri á
laugardögum þrjá sumarmánuð-
ina. Þaö er kjarni þessa máls, en
skiptir ekki sköpum varðandi
þjónustu verslana, þegar á heild-
ina er litið. En nú er látiö af ein-
staka mönnum, eins og þetta sé
kjarni málsins, aö þessir þrir
timar á viku þrjá mánuði ársins,
séu orðnir aðalmálið i þjónustu-
tima verslana. Þeir sem tala nú
um þessa þrjá klukkutfma á viku
yfir sumarmánuðina, þeir minn-
ast ekki á þjónustutimann á öðr-
um dögum.”
Ertu þeSs fullviss, að þú sért aö
tala máli afgreiöslufólks almennt
I þessu máli? Hefur nokkur könn-
un verið gerö á vilja afgreiöslu-
fólksins sjálfs? Vill þaö ekki
vinna meira og drýgja tekjurnar?
„Fyrir nokkrum árum söfnuðu
nokkrar konur undirskriftum og
Verslunarmannafélagið kom þar
hvergi nærri. 15 þúsund manns
undirrituöu áskorun til félagsins,
að beita sér fyrir þvi, aö af-
greiðslufólk ætti fri á laugardög-
um. Það fer þvi ekki á milli mála,
hvað afgreiöslufólkiö vill i þessu
máli. Það vill fri á laugardögum
eins og aðrar stéttir. Einnig hef
ég fariðá vinnustaði núna að und-
anförnu og rætt við afgreiðslu-
fólkið. Það er einróma álit þeirra,
sem ég hef rætt við að afgreiðslu-
fólkiö fái sitt fri á laugardögum
aö sumri til.”
En ef viö hættum nú aö ræöa
um klukkustundirá laugardögum
og tölum um algert frelsi hvaö
varðar opnunartima verslana.
Hvernig tekur formaöur Versl-
unarmannafélagsins og sjálf-
st æöism aöuri nn — talsmaöur
frelsisins — á slíkum hug-
myndum?
„Þegar við tölum um frelsi, þá
mega menn nú ekki gleyma þvi,
að viö tryggjum ekkert frelsi,
nema reglur gildi.Viðerum nú að
setja lög og reglur einmitt til aö
tryggja okkur frelsi. En auövitaö
geta verið skiptar skoöanir um
ágæti laga og reglna. Ef opnunar-
timinn yrði gefinn alveg frjáls og
þó komið yrði á fastmótuðu
vaktakerfi — tvöfSdum vöktum,
myndi það kalla á stóraukinn
kostnað hjá verslunum og birtast
i hækkuöu vöruverði. I dag eru
svo launatengd gjöld 60% af
reksturskostnaöi verslana, svo að
hækkun á þeim lið, myndi fljótt
kalla fram hækkað vöruverð. Það
er nauðsynlegt að gera neyt-
endum grein fyrir þessum stað-
reyndum, þegar krafist er lengri
afgreiðslutima i nafni neytenda.”
En kemur þér nokkuö viö, sem
formaður félags launafólks, hvort
20—40 eða 60% kostnaöur vinnu-
vcitandans fari i launagreiðslur?
Er ekki þitt hlutverk einungis
þaö, að tryggja þinu fólki mann-
sæinandi laun?
„Það kemur auðvitað öllum
við, hver dreifingarkostnaður
vöru er og auðvitað ber mér og
öörum að skoöa þetta mál i sem
viðustu samhengi. Það er einmitt
gallinn hjá mörgum, sem um
þetta mál f jalla, að þeirskoða þaö
aöeins út frá einu sjónarhorni,
einmitt þvi, að þaö sé gefið og
sjálfsagt mál, aö menn geti
gengið i verslun á hvaða tima
sólarhrings, sem þeim dettur i
hug, án þess að huga að vinnu-
tima fólks eða kostanði.”
Ener ekki þín skylda aö skoöa
þetta aðeins i Ijósi þeirra hags-
muna, sem snertir verslunar-
fólkið á beinan eöa óbeinan hátt?
„Ég hef sagt það áöur, að fyrst
og fremst skoöa ég málið auð-
vitað út frá hagsmunum minna
umbjóðenda, það má segja að hér
geti hagsmunir neytenda, laun-
þega og kaupmanna farið saman.
Þeim mun styttri, sem vinnu-
timinn er, þeim mun lægri dreif-
ingarkostnaður.”
Attu þá við, að I þessu máli, séu
það frekar eigendur stórmarkaö-
anna, sem hugsi um velferð sins
starfsfólks, en að „kaupmenn-
irnir á horninu” vilja útpiska sitt
starfsfólk?
„Þvi vil ég ekki halda fram. Ég
veit ekki um neinn, sem vill út-
piska sitt starfsfólk og skiptir
ekki máli hvort verslunin er stór
eða litil.”
En afstaöa þln og VR fer engu
að siður mjög saman viö afstööu
stórm arkaöanna?
„Þaö er ekki hægt aö stilla
þessu máli upp á þennan hátt.
Það er veriö að reyna að egna
smákaupmenn gegn stórmörkuð-
unum eöa öfugt. Ég bara spyr,
dettur einhverjum i hug aö hagur
„kaupmannsins á horninu”
standi og falli meö þvi hvort
verslanir hans séu opnar þrjá
tima á laugardögum i júni, júli og
ágúst eöa ekki. Ef að rekstrar-
grundvöllurinn byggist á þessu
einu, þá þurfa menn nú aö gera
rekstrargrundvöllinn upp i heild
sinni.”
En það eyðileggur ekki gott og
hreinskilið samstarf á milli þin og
eigenda stóru markaöanna, aö
þið eruö flestir i sama flokki?
„Ég hef gott og hreinskilið
samband við flestalla af okkar
vinnuveitendum. Ég hef ekki
neitt „registur” yfir það, að eig-
endur stórmarkaðanna, séu i
öðrum stjórnmálaflokkum en
minni kaupmennirnir.”
Engengur þaö dæmi hreinlega
upp, að þú sem sjálfstæöismaður,
sem vilt að stétt vinni mcð stétt,
sért i' forystu fyrir launþegasam-
tök? Ertu ekki alltof viðkvæmur
fyrir barlómi atvinnurekenda?
„Þótt ég sé sjálfstæðismaöur og
alltof margir verkalýðsforingjar
séu i öðrum flokkum, þá vona ég
að ég sé ekki einn á báti og menn
úr öðrum flokkum skilji einnig
bað grundvallaratriði, að at-
vinnurekstrinum sé á hverjum
tima tryggður eðlilegur og nauð-
synlegur rekstargrundvöllur. Það
er út af fyrir sig rétt, að Sjálf-
stæðismenn hafa ekkert verið
feimnir við að halda þessu fram
og auðvitaö sjá allir hvar i flokki
sem þeir eru, að þetta er forsenda
atvinnuöryggis og bættra kjara
launþega. Strið milli stétta getur
aldrei verið markmiö út ai tyrir
sig i baráttu fyrir bættum kjörum
launþega. Það breytir hins vegar
ekki þvi, að þaö hefur ekki veriö
hægt að komast hjá þvi, að heyja
harða baráttu fyrir bættum
kjörum launþega i gegnum árin
og búast má viö, að svo veröi enn,
þó það sé ekki markmiö út af fyrir
sig.”
eftir Guðmund Arna Stefánsson