Helgarpósturinn - 10.07.1981, Blaðsíða 9

helgarpósti irinn F6studa9ur 'Q-w»ei
9
var aldrei i flokknum hans Guy
Mollet, gamla sósialistaflokknum
SFIO. Franskur sósialisti komst
svo aö orði að með stöðugu sam-
starfi si'nu við hægri flokka hefði
SFIO „svikið málstað sósialism-
ans daglega árum saman”. Fylg-
iðreyttist af flokknum og i lokin
var eftir li'till staðnaður ihalds-
flokkurundir forystu Guy Mollet.
Mörgum sveið sárt þessi póliti'ska
niðurlæging sósialismans. Margir
niíverandi forystumenn sósial-
ista, þeirra á meðal Francois
Mitterrand og Michel Rocard,
létu að sér kveða á öörum vett-
vangi, stofnuðu flokka og klúbba,
flokksins, enda voru þingfulltrúar
með ólikar skoðanir á sósialisma
og baráttuaöferðum. Mitterrand
gerði ljósa grein fyrir stefnu
sinni. HUn náði fram að ganga og
hann var kjörinn leiðtogi nyja
flokksins.
Sameiningarstefnan
Stefna Mitterrands, sem meiri-
hluti þingfulltrUa samþykkti, var
að freista þess að gera stjórnar-
sáttmála viö aðra vinstri menn,
kommUnista og vinstri radikala.
Hann taldi vænlegast til endur-
reisnar sósialismans að segja að
SAMEININGARSTEFNAN
- EITUR í BEINUM KRATA
ingabaráttunni. Hvaðvarþá mis-
vi'sandi?
Slegnir blindu
Vilmundur Gylfason, sem átti
að taka þátti sjónvarpsþættinum
hans Eiðs, tók nU við af Utvarps-
ráðsmanninum og ritaði leiðara i
Alþyðublaðið um „frönsku krat-
ana: valddreifingu og inntaks-
meira íyðrasði”. Fróðleikurinn er
þar með öðrum hætti en hjá Eiöi i
Dagblaðsgreininni. TUlkun leið-
arahöfundar á sögu franskra sós-
ialista er þó með slikum hætti að
eftirfarandi kafla ðr leiðaranum
verður að birta orðréttan til þess
að lesendur skilji betur það sem á
eftir fer. Vilmundur skrifar
fimmtudaginn annan jUli:
„Fyrir tiu árum bar Jafnaðar-
mannaflokkurinn, sem þá var
undir forystu Guy Mollets, þessi
merki. Hann var vinstri sinnaður
að tungutaki, en félagslega
þröngur og lokaður flokkur. Mitt-
errand og hans samstarfsmenn
gerbreyttu flokknum, gerðu hann
opnari og einkum valddreifðari.”
Það verður seint sagt að þessi
kafli fjalli um sögu og þróun
franska sösi'alistaflokksins. Það
er engu likara en að leiðarahöf-
undur sé sleginn blindu. Hann
nefnir ekki meginSstæðuna fyrir
sigurgöngu Mitterrands sem
hófst fyrir tiu árum .
Pólitískt gjaldþrot Guy
Mollet
Fyrst skal nefna að Mitterrand
sem áttu enga samei ð með SFIO,
og stuðluðu þannig að endurnyjun
sósialfskrar umræðu.
Mitterrand vakti þjóðarathygli
i forsetakosningunum 1965. Hann
tapaði fyrir de Gaulle, en fékk
með stuðningi vinstri manna,
þeirra á meðal kommúnista, 45 af
hundraði átkvæða. Þetta var i
fyrsta sinn sem vinstri menn
sameinuðust um Mitterrand. En
sundrungaröfl voru að verki, ekki
sist igamla flokknum SFIO. Þeg-
ar de Gaulle fór frá völdum 1969
og aftur var efnt til forsetakosn-
inga tókst ekki samkomulag um
frambjóðanda á vinstri vængn-
um. Gaston Defferre, borgar-
stjóri i Marseille, núverandi inn-
anrikisráðherra, bauð sig fram
með stuðningi SFIO. Hann fékk 5
prösent atkvæða i fyrri umferð
kosninganna og var þegar Ur leik.
Mörgum þótti þá kominn timi til
þess að snúa við blaði og færa
sósialismann i nýjan bUning. Það
var gert á þingi sósialista i
Épinay fyrir tíu árum.
Nýr sósíalistaflokkur
Vilmundur Gylfason, sem
minnir með skrifum sinum á Guy
Mollet, segir i leiðara sinum að
Mitterrand hafi „gerbreytt”
fldcknum. Mitterrand og margir
aðrir fulltrUar á Épinay-þinginu
voru þar ekki undir merkjum
SFIO. Samþykkt var að sameina
alla sóslalista, alla smáflokkana
og klUbbana, i nýjum flokki sem
skyldi heita Sósialistaflokkurinn.
Hörð átök urðu um forystu nýja
fullu skilið við samstarf við hægri
flokkana og helga sig því viða-
mikla verkefni að sameina
vinstri flokkana. „Gerbreyting-
in” sem Mitterrand og menn hans
knyja fram á Épinay-þinginu
felst sem sagt i þvi að hann for-
dæmir einarðlega allt samstarf
sósialista við hægri flokka og
hvetur til sameiningar vfnstri
flokkanna. Gömlu mennirnir i
SFIO lystu andstöðu sinni en það
var til litils. Nyja stefnan var
samþykkt.
Mitterrand ritaði árið 1973:
„Kapitalisminn er á ny höfuð-
óvinur sósialista. (...) Fámennur
hópur forréttindam anna fer með
efnahagsvaldið og ræður þar með
flestu öðru. (...) Arðrán hættir
ekki fyrr en efnahagslegt lyðræði
verður tryggt. (...) Það er eðlilegt
aö flokkar sem hafa sama
markmið, að uppræta kapital-
ismann og frelsa fólk Ur fjötrum
hans, komi sér saman um hvers
konar þjóðfélag þeir vilji og
hvernig stefna beri að þvi
marki.”
Þessar tilvitnanir eru frá árinu
1973. Ari áður undirrituðu vinstri
flokkarnir þrir, Sósialistaflokkur-
inn, KommUnistaflokkurinn og
Vinstri radikalar stjórnarsátt-
mála : le programme commun de
gouvernement 1972. Félögum i
nyja franska sósialistaflokknum
fjölgaði mjög á þessum árum og
höfðu fæstir þeirra verið i SFIO.
Þá hófst annar þátturinn i áætlun
Mitterrands. Það var að koma á
jafnvægi milli sósialista og
sérfræðingi sæmandi”. Bendir
Benedikt a að utanrikismála-
nefnd Alþingis hefur nýlega farið
um Keflavikursvæðið og ekki
fundið neina atómbombu enda
séu „engar varúðarráðstafanir
og enginn umbúnaöur, er nálgast
það, sem kjarnorkuvopn kalla á”
á vellinum. Hvernig varUðarráð-
stafanir eru viðhafðar þar sem
kjarnorkuvopn er að finna og
hvernig þekkjum við kjarnorku-
sprengju frá öðrum sprengjum?
Hefur utanrikismálanefnd Al-
þingis eöa Benedikt Gröndal fyrr-
verandi utanrikisráðherra, þá
BENEDIKT GRONDAL OG
ATÓMBOMBUÖRYGGIÐ
erum við laus við þá hættu að
Sovétmenn ráðist hér inn á land
til að ná þeim á sitt vald?
Benedikt heldur áfram: „A
allsherjarþingi SÞ um afvopnun,
lofuðu Sovétrikin að nota ekki
kjarnorkuvopn gegn rikjum, sem
dcki leyfðu staðsetningu kjarn-
orkuvopna á landi sinu.” Ég vil i
framhaldi af þessu benda Bene-
dikt á, að flokksfélagi hans i
Norska Verkamannaflokknum
Jens Evensen, sem er sérfræð-
ingur i alþjóðastjórnmálarétti,
hefur sagt að Norðurlöndin, og
þar með Island, séu ekki kjarn-
orkuvopnalaus svæði fyrr en þau
hafa gert sérstakan samning þar
um.
Hvernig litur kjarnorku-
sprengianút?
Owen Wilkes segir að á Islandi
séu þrjár tegundir af kjarnorku-
vopnastöðvum. Benedikt Gröndal
telur „þetta barnalegt tal og ekki
sérfræöiþekkingu sem þarf til að
geta dæmt um þessa hluti?
Sterkar líkur á kjarn-
orkuvopnum
Owen Wilkes hjá Alþjóölegu
Friðarrannsóknastofnuninni i
Stokkhólmi er ekki einn um að
telja sterkar likur vera á stað-
setningu kjarnorkuvopna um
borðí bandariskum herflugvélum
sem eru á Islandi, eöa að hægt sé
að fljúga með þær hingaö með
stuttum fyrirvara.
Upplýsingamiöstöð um örygg-
ismál I Washington (Center for
Defence Information) hefurskýrt
islenskum stjórnvöldum frá þvi
að Keflavikurherstöðinni sé
stjórnað samkvæmt „Handbók
hersins um kjarnorkuöryggismál
C5510-83b”, og að bæði P-3 Orion
og F-4 Phantom flugvélarnar geti
borið kjarnorkuvopn sem ætlað er
að granda sovéskum kafbátum
(Þjóðviljinn 1/6 1980). Forstöðu-
maður Center for Defence In-
formation hefur bent á að þeir
taki aldreigildar munnlegar yfir-
lýsingar bandariskra stjórnvalda
um staösetningu kjarnorku-
vopna. Einungis skriflegar yfir-
lýsingar utanrikisráðherra
Bandarikjanna telji þeir mark-
tækar.
Benedikt Gröndal fyrrverandi
utanrikisráðherra ætti að vera
fullvel kunnugt um að slik skrif-
leg yfirlýsing undirrituð af
bandariskum utanrikisráðherra
er ekki til I skjalaskápum is-
lenskra stjórnvalda. Benedikt
Gröndal ættieinnig að vera kunn-
ugt um að bæði dönsk, spænsk og
japönsk stjórnvöld reyndu að
telja alþýðu sinna landa trú um
að bandarlski herinn væri ekki
með kjarnorkuvopn á sinum yfir-
ráðasvæðum, en annað kom þó i
ljós siðar. Þann 21. janúar 1968
hrapaði B-52 sprengjuflugvél rétt
hjá Thule á Grænlandi með 4
kjarnorkusprengjur innanborðs.
Bandariski herinn haföi ekki
kjarnavopn á spænsku yfirráða-
svæði fyrr en ein bandarisk B-52
VETTVANGUR

\<?\
' yrir tíu árum bar Jaf naðar-1
mannaflokkurinn. sem þá var I
undir forustu Guy Mollets, þessi
merki. Hann var vinstrí sinnað- j
ur að tungutaki, en félagslega [
þröngur og lokaður fkikkur.
Mitterrand og hans samstarfs-
menn gerbreyttu flokknum,
gerðu hann opnari og einkum
dddreifðari.
i hverju fólst þessi gerbreyting? Af hverju er ekki minnst á megin-
ástæðuna?
kommúnista á vinstri vængnum.
Fáa sósialista grunaöi að flokk-
urinn ætti eftir að taka ótviræöa
forystu i vinstra bandalaginu.
Sameining vinstri flokkanna
gegn hægri flokkunum er kjarn-
inn i starfi Mitterrands. Hann
hefur unnið að þvi frá 1965.
Óneitanlega vaknar sú spurning
hvernigá þvi stendur aö islenskir
kratar sem skrifa i Alþyöublaðið
nefna aldrei þennan meginþátt i
endurnyjun franskra sósialista?
Sameiningarstefna skyldi þó ekki
vera eitur i beinum þeirra, sam-
eining vinstri manna á Islandi
undir merkjum sósialisma, sam-
vinnu, þjóðfrelsis og launa-
manna? Margt bendir til þess,
ekki sist skrif þeirra, aö mollet-
istarnir á Alþyðublaðinu séu hat-
rammir andstæöingar slikrar
sameiningar. Hvort sem þeim
likar betur eða verr minna þeir að
þessu leyti á gamla franska
sósi'alistaflokkinn SFIO sem end-
anlega þurrkaðist nær Ut i hug-
myndasnauðu samstarfi sinu við
hægri flokka.
Kommúnistar missa
forystuna
Kommúnistar höfðu lengi haft
langmest fylgi vinstri flokka i
Frakklandi. Þeir töldu að sér
bæri þvi forystuhlutverkið i
vinstra bandalaginu. Smám
saman varð þó ljóst að hin nyja
róttæka stefna Mitterrands stór-
jók fylgi sósialista. Fylgi þeirra
varö að lokum meira en fylgi
kommUnista.
Árið 1977 var byrjað að endur-
skoða stjórnargáttmála vinstri
flokkanna þriggja frá 1972.
Kommúnistar báru fram nýjar
kröfur sem sósialistar og vinstri
sprengjuílugvél rakst þ. 17. jan-
úar 1966 á eldsneytisflugvél með
þeim afleiðingum að 3 vetnis-
sprengjur féllu til jarðar og ein
féll i sjóinn skammt frá Utgerðar-
þorpinu Polomares.
A sföasta ári kom einnig i ljós
að bandariski herinn hafði brotið
stjórnarskrá Japan með þvi að
hafa kjarnorkuvopn um borð i
skipum og flugvélum I Japan.
Hver ber ábyrgðina ef banda-
risk sprengjuflugvél með kjarn-
orkuvopn innanborös hrapar i
Faxaflóa?
Helsta röksemd Benedikts fyrir
þviað P-3 Orion vélarnar sem eru
hér á landi hafi ekki kjarnorku-
vopn meöferðis er sú að „þessar
vélar nota flugskýli beint á móti
farþegastööinni á Keflavikur-
velli”. Ef bandariski herinn vil-
ar ekki fyrir sér að brjóta stjórn-
arskrá Japan, þvi landi sem
Bandarikin fyrst notuðu kjarn-
orkuvopn gegn, og staðsetja
kjarnavopn inni i milljónaborg-
um þar i landi, skyldi hann þá
hika við að staðset ja kjarnavopn
„200 - 300 metra frá farþegastöð”
lengst Uti á hjara veraldar?
Benedikt sviður hlut-
leysið mest
Það sem Benedikt Gröndal
sveið þó sárast, var að hinn hlut-
lausi hernaðarsérfræðingur Owen
Wilkes, sem starfar viö eina virt-
ustu friðarrannsóknastofnun
heims, SIPRI, skuli leyfa sér að
draga þá ályktun af þekkingu
sinni, að Keflavikurherstöðin hafi
litið til varnar Islandi — bjóði
reyndaraðeins heim hættuá árás
Sovétrikjanna — og þvi ættu Is-
lendingar að losa sig við hana.
Benedikt hris hugur þegar hann
heyrir minnst á hlutlaust Island
radikalar sögðust ekki geta geng-
iðað. Um haustiö slitnaöi upp Ur.
Þingkosningar voru hálfuári sið-
ar og vinstri flokkarnir töpuðu
enda þótt skoöanakannanir hefðu
þa mánuðum saman spáð þeim
sigri.
Eftir nokkurra ára „evrópu-
kommUnisma” franska kommún-
istaflokksins var stefnan tekin að
nýju á Sovétrikin. Margir flokks-
menn gagnrýndu forystuna harð-
lega fyrir að hafa spillt samein-
ingarstefnunni og komið i veg
fyrir sigur i þingkosningunum.
Margir voru reknir Ur flokknum,
ekki sist menntamenn. Flokkur-
inn sem hafði fordæmt innrásina i
Tékkóslóvakiu 1968 lýsti siðar
fullum skilningi á nauðsyn ihlut-
unar Sovétmanna i Afganistan og
^hyggjum vegna þróunarinnar I
Póllandi.
Mitterrand sagði einu sinni að
svo virtistsem franskir kommún-
istar gætu ekki sætt sig við aö
missa forystuá vinstri vængnum.
Þeir kysu fremur „italska á-
standið”, þaö er að segja veikan
sósialistaflokk, en öflugan
kommúnistaflokk sem hneigöist
til „sögulegra sætta” við ihaldiö
yfir miðjuna.
Sameiningarstefnan er enn við
lýöi, enda þótt sambúð vinstri
Öokkanna hafi verið stirð.
Mitterrand sagði i fyrra að það
væri og yrði erfitt verk aö halda
saman vinstri flokkunum i
bandalagi. í vor sagðist hann
hafa starfað aö þvi i fimmtán ár
að sameina án undantekningar
alla sem vildu endurreisa Frakk-
og sér þá núverandi rikisstjórn
fyrir sér veitandi sovéska flugfé-
laginu Aeroflot aðstöðu, og ráö-
herrana dælandi oliu á sovésk
herskip.
Ekki vildi Benedikt algjörlega
hafna Alþjóölegu Friðarrann-
sóknastofnuninni i Stokkhólmi
(SIPRI) þó að hann „frábæöi að
íslendingar” hlustuðu á ráðlegg-
ingar þessa Owen Wilkes. Bene-
dikt segir að kveöið hafi viö ann-
an tón þegar hann sem utanrikis-
ráðherra átti viðræður viö for-
stöðumann SIPRI, Frank Barna-
by, I janUar 1979. Benedikt til
fróðleiks má benda á að Frank
Barnaby skrifaöi grein i timarit
sænsku vi'sindaakademiunnar,
Ambió, þar sem hann staðhæfir
að á tslandi séu kjarnorkuvopn
(Dagblaðið 24/1 1976). Owen
Wilkes sagði undirrituðum (6.
jUni' 1981) að hann hefði leiörétt
þessar staðhæfingar Frank Barn-
abys ogþá hafðihann eftirfarandi
að segja um geymslu kjarnorku-
vopna á tslandi, en á máli hern-
aðarsérfræðinga er annaö að
geyma eða að staðsetja kjarn-
orkuvopn: „Ég álit aö núna séu
ekki geymd kjarnorkuvopn á ts-
landi, en ég hygg að allur útbún-
aður sé fyrir hendi á Patterson-
flugvölhim, þ.e. eins og þeim I
Keflavik og aö þeir gætu verið
notaðir til að geyma kjarnorku-
vopn. Þess vegna er sjóherinn,
sem sér um rekstur Patterson-
flugvallanna, þjálfaður sam-
kvæmt leiðbeiningum um kjarn-
orkuvopn og kjarnorkuútbúnaö.”
Þiggjum ráðleggingar hlut-
lausra hernaðarsérfræðinga, i
stað glórulausra vigbúnaðartil-
laga generála NATO. Þvi þó svo
haukunum i Pentagon hafi tekist
að smiða og dreifa kjarnavopnum
um allar jarðir þá vita þeir ekki
hvernig á að stöðva kjarnorku-
styrjöld.