Helgarpósturinn - 21.08.1981, Blaðsíða 10

10
Fostudagur 2i. ágúst 1981 hp/rjnrpn^ti irinn
eftir Guðlaug Bergmunds-
son
Ferskeytlan er Frónbúans,
fvrsta o.s.f rv., segir i fleygri visu,
sem allirkunna, þar sem veriö er
að guma af skáldskapargáfum
landans. Þeir eru líka ófáir
mennirnir, sem hér á landi titla
sig rithöfunda, auk hins mikla
fjölda af nvjum pennum, sem
geysist fram á ritvöllinn á ári
hverju. AUir vita, aö islenskir
rithöfundar búa ekki vift nein
sældarkjör, en sú staöreynd
virðist ekki aftra mönnum frá þvl
að glima við ritlistina.
Helgarpósturinn hafði sam-
band við nokkrar af stærri bóka-
útgáfum höfuðborgarinnar.og út-
varpið, sem er mikilvægur vett-
vangur f vrir islenskan skáldskap,
Mikil gróska
í ritstörfum
íslendinga:
myndir Jim Smart
Bjarnason sögðu, að hjá þeim
væru yngri höfundar meira áber-
andi.
Allir.viðmælendur okkar voru á
einu máli um það að karlar væru i
meirihluta en hins vegar færi
hlutur kvenna stöðugt vaxandi,
eins og raunar bókaútgáfa siðustu
ára ber vitni um.
Forleggjendur voru þá spurðir
hvort mikill munur væri á efni
þvi, sem konur annars vegar og
karlar hins vegar fjölluðu um i
sinum skrifum.
„Það greinir maður ekki”,
svaraði Steinar J. Lúðviksson.
„Ef hægt er að greina einhvern
mun, þá eru handrit frá konum
yfirleitt betur unnin. Það er betur
frá þeim gengið og þau eru
snyrtilegri, en þá er efnið látið
liggja milli hluta.”
Jóhann Páll Valdimarsson
sagði, að hinar svokölluðu
kvennabókmenntir hafi verið
mjög áberandi bókmenntagrein á
undanförnum árum. Konur hafi
myndir: Jim Smart
Margir kallaðir — fáir útvaldir
og voru allir sammála um að til
þeirra bærist mikið af handritum,
allt upp i f jögur eöa fleiri handrit
eða tillögur að útgáfu á verki I
viku hverri. Þetta á við um frum-
sámin islensk verk, en jafnframt
berst alltaf töluvert af tillögum
um þyðingar á erlendum bókum.
Það eru þá einstaklingar, sem
taka það upp hjá sjálfum sér að
þýða einhverja bók, og koma með
handritið til útgefanda. Hjörtur
Pálsson hjá útvarpinu sagði þó,
að það væri frekar fátitt, að rit-
höfundar byðu útvarpinu skáld-
sögu til frumflutnings. öllu meira
væri um að þeir kæmu þegar bók-
in hefur verið gefin út hjá ein-
hverju forlaganna, og vildu fá
hana lesna. Utvarpsmenn væru
hins vegar ekkert spenntir fyrir
fyrir þvi.
En það er með þaö að vera rit-
höfundur, eins og svo margt
annað, að þar eru margir
kallaðir, en öllu færri útvaldir.
Forlagsmenn voru spurðir að þvi,
hvort þeir visuöu mörgum hand-
ritum frá sér alfariö.
„Já, þau eru geysilega mörg”,
sagði Jóhann Páll Valdimarsson
hjá Iðunni. Og bætti þvi við, að
þeir hugsuðu ekkert nánar út i
meirihlutann af þeim handritum
eða hugmyndum, sem fyrir þá
væru lögö. „Okkur finnst ekkert
vit i þeim, og höfum engan áhuga
á þvi að gef a þau út. Það er ótrú-
legt hvaða dellu fólk ber á borð
fyrir mann”, sagði Jóhann Páll.
Þuriður Baxter hjá Máli og
Menningu sagði, að það væri
Hjörtur Pálsson, útvarpinu.
nokkuð um það, að handritum
væri visað frá, bæði vegna þess,
að þau stæðust ekki kröfur, og að
þau pössuðu ekki inn i útgáfu-
áætlunina. Þá sagði hún, að það
kæmi fyrir, aö útgáf an treysti sér
ekki til að gefa handrit út eitt
árið, en vildi gera það á þvi
næsta. Hins vegar væri höfundur-
inn kannski ekki tilbúinn til að
biða og færi meö handrit sitt
annað.
Brynjólfur Bjarnason hjá
Almenna bókafélaginu hafði
svipaða sögu að segja og Þuriður
varðandi útgáfuáætlun forlagsins
og handrit, sem ekki stæðust
gæðamat.
Forleggjendur eru þó ekki
alvondir. Ef eitthvert handrit er
gott að mörgu leyti, án þess þó að
standast fyllilega gæöakröfur,
eins og þær eru hjá hverjum út-
gefanda, er það orðið mjög
algengt, að höfundur fær tækifæri
til að gera lagfæringar á verki
sinu. Eöa eins og Steinar J. Lúð-
viksson hjá Erni og örlygi segir:
„Það er alls ekki óalgengt, að
við gerum athugasemdir við
handritið og ræðum þær við höf-
undinn. Stundum fellst hann á
þær, en stundum heldur hann við
sitt, og það getur jafnvel greint á
milli hvort til útgáfu kemur eða
ekki. Við ræðum lika oft við
höfunda, þó við teljum okkur
ekki getað gefið handrit þeirra út.
Við segjum af hverju við getum
ekki gefiö þaö út, og hvaö þurfi
aö gera til að gera betra handrit.”
„Það kemur fyrir, og jafnvel
Jóhann Páll Valdimarsson, Ið-
unni.
handrit, sem búið er að
samþykkja”, sagði Þuriður
Baxter, þegar hún var spurð
hvort Mál og Menning færi stimd-
um fram á það við höfunda, að
þeir lagfærðu handrit sin. „Ég
held að það hafi yfirleitt gengið
mjög vel, og sérstaklega undir
þeim kringumstæðum, þegar
menn vita að það á að gefa út
verkin eftir þá, þá eru þeir yfir-
leitt samvinnufúsir. Og ég held,
að það græði allir á þvi”, sagði
^Þuriður.
„Ef okkur finnst vera bjórar i
verkinu, en samt ekki nógu vel
unnið, þá gerum við oft tillögur
um að viðkomandi taki þetta
handrit aftur og vinni það betur,
og við bendum á það, sem okkur
finnst að betur megi fara. Það
getur kannski leitt til þess, að
þetta handrit kemur til okkar aft-
ur og er siðan gefið út. Hér á
árum áður var það þannig, að
annað hvort tók útgefandinn
handritiö eða ekki, en við reynum
núna að vera heldur meira
leiðbeinandi”, sagöi Jóhann Páll
Valdimarsson.
Bögubósar og snillingar.
Það virðist þvi nokkuð ljóst, að
gæöi þeirra handrita, sem menn
reyna að fá birt eftir sig, eru ærið
misjöfn, og svo notuð séu orð
Hjartar Pálssonar:
„Þaö koma hingað stöku sinn-
um ágætir höfundar með efni, en
það eru likar margir bögubósar,
sem tdja sig vera stórsnillinga og
bjóða okkur efni, þó okkur þyki
þaö nú ekki allt jafn merkilegt”.
Hvað er það þá, sem fólk er að
skrifa um i öllum þessum fjölda
handrita, sem berst til útgefenda
á hverju ári?
Brynjólfur Bjarnason hjá Al-
menna bókafélaginu sagðiað það
sem siðasti áratugur hafi ein-
kennst af, séu skáldsögur ungra
höfunda, sem kalla mætti lifs-
reynslusögur, eða skrásetningu á
lifsreynslu með skáldsöguivafi,
en það kæmi til með að vera
ákveðið timabil i skáldsagnasögu
tslendinga, að hans mati.
„Mér finnst hafa dregiö úr
þessu á siöustu tveimur árum”,
sagði hann. „Ég myndi halda, aö
gullaldartimi þessa hafi verið
einhvers staðar á bilinu 1975—78.
Þá koma fram ýmsir af þessum
höfundum, eins og Pétur
Gunnarsson, Auður Haralds,
Magnea J. Matthiasdóttir og
fleiri. Það hefur verið minna um
þetta i þeim handritum, sem við
höfum fengiö, og menn farnir að
snúa sér að öðru visi skáldsögum.
Ég hef ákveðna trú á þvi, að
rómantikin eigi eitthvert timabil
framundan á þessari öld”.
Þá sagði Brynjólfur, að hann
hefði það á tilfinningunni, að
smásagan væri að vinna sér sess
aítur, eftir erfitt timabil.
Aðrir viðmælendur okkar voru
sammála um það, að ekkert
ákveðið tema væri þessum höf-
undum hugleiknara en annað.
Fólk skrifaði um allt milli himins
og jarðar. Efnið og efnistök væru
jafn ólik og fólkiö, sem kæmi með
handritin. Þó sagði Steinar J.
Lúðviksson hjá Erni og örlygi, að
það væri mjög áberandi hvað það
greindist eftir aldri viðkomandi.
Eldra fólkið sækti yrkisefni sitt
meira i gamla timann, en yngra
fólkið hins vegar afgerandi i nú-
tiðina.
Björt framtíð
Talandi um aldur þessara
höfunda, sagði Steinar að þeir
væru á öllum aldri, en sér virtist
þó, aö stærstihópurinn væri fólk á
aldrinum 40-60 ára. Þuriður
Baxter sagði, að höfundar þeirra
handrita, sem bærust til Máls og
Menningar, væru á öllum aldri,
hins vegar væru ljóðahandritin
eftir yngra fólk. Jóhann Páll
Valdimarsson og Brynjólfur
Steinar J. Lúðviksson, Erni og
örlygi.
þar skrifað um sina eigin reynslu
og sin hjartans mál, sem ekki hafi
verið fjallað um áður i bók-
menntunum.
Hvað segja menn þá um fram-
tið Islenskra bókmennta með
hliðsjón af þeim handritum. sem
berast til þeirra?
„Ég ber ekki neinn sérstakan
kviða fyrir islenskum bók-
menntum, aö öðru leyti en þvi, að
óneitanlega eru margir aðrir
miðlar farnir að keppa við
bókina. Ég hef þá skoðun, að svo
fremi, sem einstaklingurinn i
þjóðfélaginu er reiöubúinn að
leggja sig frain við lestur á bók,
eða verki, þvi hann þarf að gefa
dálitið af sjálf um sér, og ef það er
einhvers metið, þá haldi bókin
velli”, sagði Brynjólfur Bjarna-
son.
Þuriður Baxter sagöi, að fram-
tiðin væri tvimælalaust hversu
góða lesendur viö kæmum til með
að eiga eftir nokkur ár.
„Þessi hæfileiki og þessi þörf
viröast ekki siður vera fyrir hendi
nú en áöur, og ef eitthvað er, þá
heldég að þaö sé meiri gróska nú,
kannski vegna þess að timar
okkar eru þannig, aö menn finna
hjá sér þörf að skilgreina þá á
einn eða annan hátt”, sagði
Þuriður.
Jóhann Páll Valdimarsson og
Steinar J. Lúðviksson voru einnig
sammála þvi, að engin ástæöa
væri til aö kviöa framtið islenskra
bókmennta, þvi mikið af hæfi-
leikamiklu fólki fengist við að
skrifa.
Brynjólfur Bjarnason, Almenna
bókafélaginu.