Helgarpósturinn - 18.09.1981, Blaðsíða 20

20
Föstudagur 18. september 1981 hnlrjarpn^tl irinn
A ðgát ska/ höfð..
Leikfélag Reykjavikur synir
Jóa eftir Kjartan Ragnarsson.
Lýsing: Danfel Williamsson.
Leikmynd: Steinþór Sigurös-
son. Aðstoðarleikstjóri: Asdis
Skúladóttir. Leikstjóri: Kjartan
Ragnarsson. Leikendur: Jó-
liann Siguröarson, Hanna Maria
Karlsdóttir, Sigurður Karlsson,
Elfa Gisladóttir, Þorsteinn
Gunnarsson, Guðmundur Páls-
son og Jón Hjartarson.
komnar andstæður. Bjarni er
harðsviraður einkaframtaks-
maður sem geysist áfram á
framabrautinni. Hann er giftur
Maggý, sem er hvorttveggja i
senn fangi tiskuheimsins og
fórnarlamb þeirrar hugmynda-
fræði sem maður hennar að-
hylh'st. Lóa er afbragðs náms-
kona er hyggur á framhalds-
nám i f jölskyldusálarfræði. Hún
býr með Dóra, listamanni sem

Leiklist
eftir Sigurð Svavarsson

tlr Jóa — „andinn I verkinu er umfram allt notalegur, það er skrifað af húmanista sem lætur sér annt
um manneskjuna.”
vel heppnað sambýli? Hverjar
eru skyldur fólks við samborg-
arana? Þau Lóa og Dóri eru
vafalitið málpipur höfundar i
þessu verki. Þau leysa sin mál
meö því aö opna sig, ræða
vandamálin áöur en þau verða
þeim ofviða. Besta sena verks-
ins er að minu mati þegar þau
setjast niður og kryf ja sitt sam-
band, taka afstöðu til pfslar-
vættis sins og komast að því að
fórnin stenst ekki nema því að-
eins að hún færi öllum aðilum
malsins einhvern ávinning.
Það leiðist örugglega engum
við að horfa á Jóa og áhorfendur
á frumsýningu tóku leiknum
mjög vel. Skopið bregst Kjart-
ani ekki hér fremur en endra-
næ r, sa m t kem ur þa ð ekki niður
á alvarlegum undirtóni verks-
ins. Það var helst i samtah Dóra
og Maggýar eftir misheppnaða
nauögunartilraun Jóa sem
höfundur notar likingar sem
voru heldurklóðurslegar og þær
spurningar sem Dóri varparþar
fram striða gegn persónu hans
að öðru leyti. En andinn i verk-
inu er umfram allt notalegur,
þaö er skrifað af hUmanista sem
lætur sér annt um manneskj-
una.
Jóhann Sigurðarson sýndi i
verkefnum NemendaleikhUssins
i fyrra að það er mikils af
honum að vænta.Túlkun hans á <
Jóa var vandvirknislega Utfærð,
sérstaklega i hinum stilfærðu
atriðum sem sýndu hugarheim
Jóa og samskiptl hans við
Súpermann. Það var erfittfyrir
Jóa að kyngja þvi að hetjan
hans var mannleg. Þau Hanna
Maria og Sigurður léku Lóu og
Dóra og gerðu þaðbæðiframur-
skarandi vel, sambandið á milli
þeirra var náiðog eðlilegt. Þor-
steini Gunnarssyni tókst einnig
frábærlega að skila miskunnar-
leysinu i manngerð Bjarna.
Leikmynd Steinþórs Sigurðs-
sonar var stilhrein og falleg og
alltaf vekur þaö jafn mikla
furðu mi'na hversu vel þeim
manni tekst aö nýta takmark-
aða möguleika hins litla sviðs i
Iðnó.
L.R. byrjaði sitt 85. leikár á
laugardaginn meö þvi að frum-
sýna Jóa eftir Kjartan Ragnars-
son. Jói er 7. verk Kjartans þótt
stutt virðist siðan hann haslaði
sér völl meöal islenskra leik-
skálda. En Kjartan er ekki ein-
ungis afkastamikill hþfundur
heldur jafnframt sá athyglis-
veröasti sem islenskt leikhús
státar af f dag. Leikurinn um
Jóa bar ekki með sér að nein
þreytumerki væri að sjá á höf-
undi.
Jói er tæplega þritugur maður
sem er andlega fatlaður þó ekki
meira en svo að hann gerir ser
vel grein fyrir þvi að hann er
öðruvisi en annað fólk. Hann er
stórt barn, sérlundaður, og si-
fellt á varðbergi gagnvart um-
hverfi sfnu. öryggi Jóa er veru-
lega ógnaö þegar móðir hans
deyr, og fyrirsjáanlegt er að
faðirhans treystirsér ekki til að
halda heimili fyrir þá. Hvað
tekur þá við, stofnunin eða ann-
að heimili sem tekur tillit til
sérþarfa hans.
Systkini Jóa, þau Bjarni og
Lóa, taka vitaskuld þátt i leit-
inni að úrræðum. Þau eru nán-
ast sem svart og hvitt, full-
undirbýr sina fyrstu sýningu.
Þau Lóa og Dóri eru i sinu
heimilishaldi að feta sig áfram
eftir jafnréttisbrautinni, en á
heimili Bjarna og Maggýar er
alfarið gengið út frá hinni hefð-
bundnu hlutverkaskiptingu
kynjanna. Það er alveg ljóst að
ekkert pláss er fyrir Jóa í
framagjörnum heimi Bjarna og
þvi kemur þrýstingurinn allur á
þau Lóu og Dóra. Þau verða að
hugleiða hvort er mikilvægara
að sinna skyldum manns viö
sjálfan sig eða skyldunum við
aðra. Um þessa togstreitu snú-
ast átökin 1 verkinu öðru frem-
ur.
Leikurinn um Jóa er gott inn-
legg i'umræðurnar um aðbúnaö
fatlaðra og það hvernig best
verður búið að þeim einstak-
lingum sem litils mega sin i
heimi lifsgæðanna. Kjartan er
fyrst og fremst mannvinur og
hann boðar það að aðgát skal
höfð i nærveru sálar og sam-
skipti heilbrigðra við fatlaða
verða að mótast af heiðarleika.
En jafnhliða þessu er i verkinu
varpað fram spurningum um
grundvallarþætti i samskiptum
fólks almennt. A hverju byggist
Garðar Hó/m kemur heim
íslenskur poppheimur á sér
orðið margar sögur af hugrökk-
um sveinum sem lagt hafa af
staö út i heim I þvi skyni aö
leggja hann að fótum sér.
Adögunum gerðist það svo að
piltur leitar uppi ættjörð sina.
Aö visu aðeins til að gera stutt-
an stans á leið sinni til Evrópu.
Er jafnvel gefið i skyn að ger-
Popp
eftir Þröst Haraldsson
Hingað til hafa allar þessar
sögur endað i sorg og sút. Hetj-
urnar hugprúðu koma heim
slyppar og snauðar og enginn
saknar þeirra.
Svo hefur þó mátt virðast, að
þessi gamli heimsfrægðar-
draumur Islenskra poppara
væri að rætast um þessar
mundir. Þeir eru orðnir nokkuð
margir dálkmetramir sem is-
lensk blöð hafa eytt i frásagnir
af glæsilegum ferli Jakobs
Magnússonar á vesturströnd
Bandarikjanna.
vallur Vesturheimur hafi lagst
að fótum meistarans sem nú
ætlar að sigra gamla heiminn.
Hann býður Bubba Mortens
með sér i landsreisu, og um
siðustu helgi lauk hringferðinni
með tveimur konsertum I ný-
stofnuöum Klúbbi Nefs. Blööin
höfðu ekki brugðist skyldu sinni
og fór ekki framhjá neinum aö
eitthvaö merkilegt væri á ferð-
inni. Ýmsar nýjungar sem
Jakob hafði með sér frá
Amerikunni voru taldar upp,
vélar af öllum stærðum og gerð-
um til aö gleðja jafnt eyru sem
augu.
Að visu gerðist það fyrir
seinni konsertinn að myndvarpi
sem gegna skyldi stóru hlut-
verki i sjóinu sprakk i loft upp
svo notast þurfti við hálfónýta
blikkdós sem fengin var að láni
frá sjónvarpi islenska rikisins.
Varð þvi minna en skyldi Ur
hinni sjónrænu hlið uppákom-
unnar.
En þvi meira næði gafst til að
gaumgæfa það sem að eyranu
vissi. Sitt hvoru megin við tjald-
ið stóöu þeir Jakob og ferðafé-
lagi hans i Evróputúrnum, Alan
Howarth innan um hljómborð,
svuntuþeysa og trommiiieila,
með heyrnartól á höföinu. Eftir
klassiska seinkun og einhverja
kvikmyndasýningu sem fór
fyrirofan garðog neðan hjá tón-
leikagestum fóruþeirfélagar að
handleika vélarnar.
Ég verö að segja eins og er:
eftir þvi sem leið á konsertinn
varð ég æ meira hlessa. Hlessa
Agatha gamla stend-
ur fyrir sínu
Agatha Christie:
Morö er leikur einn
Þýðing: Magnús Rafnsson
207 bls.
Otg. Hagall. 1981.
Ég legg yfirleitt ekki langa
lykkju á leið mina til þess að
verða mér úti um reyfara til
þess að lesa en ef þeir verða
óvart á vegi minum þá kemur
fyrir að ég les þá og getur slikt
veriö ágætis afslöppun og til-
gamla og skrafhreifna konu
sem segir honum aö ekki sé allt
með felldu i litla fallega kyrr-
láta sveitaþorpinu sinu. Þar
gangi morðingi laus sem engan
gruni eða viti af moröunum og
nú er hún á leiðinni til Scotland
Yard til að segja þeim alla
sólarsöguna. Maðurinn tekur
þetta eins og hvurt annað kell-
ingaraus en honum bregöur i
brún þegar hann sér i blöðunum
Bókmenntir
eftir Gunnlaug Asfgeirsson
Agatha Christie — Morð er leikur
einn er I ekta Agöthu-stil segir
Gunnlaugur m.a. í umsögn sinni.
breyting frá þvi sem maður les
venjulega. Gefa sig á vald sögu-
þræðinum einum og láta spennu
og söguflækjur liða um hugann
áreynslulaust.
Agatha gamla Christie
stendur alltaf fyrir sinu. Og
þessi saga, Morð er leikur einn,
er i ekta Agöthu stíl. Lögreglu-
maður sem verið hafði i ára-
raðir starfandi i einhverju
krummaskuði á Indlandi er
kominn heim til gamla Eng-
lands á eftirlaun (Sagan kemur
fyrst út 1939). í lestinni á leið til
Lundúnaborgar hittir hann
skömmu seinna að kella er dauð
og hefur orðið fyrir bil á leiðinni
til Yardsins. Enn frekar
bregður honum þegar hann sér i
blaði (Times aö sjálfsögöu) að
sá sem hún sagði að yröi næsta
fórnarlamb er dauður. Er nú
forvitni hans vakinn fyrir al-
vöru og hann ákveður að halda
af stað og kanna málið.
Þaö þarf ekki aö rekja söguna
lengra. Sveitaþorpið er á sinum
stað með öllum sinum föstu
karakterum, gömlum liðsfor-
ingja, skransala, aðalsmanni
sem býr rétt utanvið þorpið á
herrasetrinu og svo öllum þess-
um yndislegu gömlu skrýtnu
kellingum. Höfundurinn leiðir
okkur um þorpið og um leiö á
villigötur i leitinni á morðingj-
anum og loks þegar búið er að
einangra þann liklegasta reynir
allt i einu sá sem sist skyldi vera
moröinginn ógurlegi. Allt
hljómar þetta kunnuglega.
Sama grundvallarmunstrið eins
og vera ber i afþreyingarsögu
og réttlætiö sigrar aö lokum.
Það er að visu gott og blessað að
réttlætið sigri, en þvi miður er
það bara ekki alltaf svöléiðis’i
alvörunni, en hver nennir að
fárast yfir þvi????
Þýðing Magnúsar Rafnssonar
er bærilega læsileg, sem er
meira en hægt er að segja um
reyfaraþýðingar yfirleitt.
G.Ast.
Jakob Magnússon — „tónlistin
sem hann bauö okkur var kalt
og gelt vélarskrölt,” segir
Þröstur Haraldsson I umsögn
sinni um tónleikana i Klúbbi
Nefs.
á þvi hve litlar kröfur Banda-
rikjamenn eru farnir að gera til
popptónlistar.
Ef þessir tónleikar gefa rétta
mynd af hæfileikum Jakobs
Magnússonar þá eru þeir ekki
ýkja miklir. Hann er skratti
fingrafimur á hljómborð og
kann að stilla græjur. Þar með
eru hæfileikar hans upptaldir.
Ekki sýndi hann mikla sköp-
unargleði þvf langstærstur hluti
dagskrárinnar voru tónsmiöar
annarra — mest islenskir og er-
lendir slagarar frá ýmsum
timum — sem hann dældi i
gegnum vélarnar. Textasmið
hans virðist ekki vera mikil aö
vöxtum, réttum sólarhring eftir
konsertinn rámar mig aðeins I
einn sem var einhver ómerkileg
klámvisa.
Tónlistin sem hann bauð
.okkur upp á var kalt og gelt
vélaskrölt. Ekki örvaði hún
blóörásina, hvað þá að hún
hrærði i tilfinningunum. Það
varð manni ljóst þegar Bubbi
birtist á sviðinu. Hann gerði
hvort tveggja að virkja tæknina
til þess að ná fram þeim áhrif-
um sem hann vildi ná i laginu
Heróin og hann kom blóðrásinni
aftur af stað vopnaður engu
nema kassagitar og röddinni.
Eftir konsertinn hef ég verið
að velta þvi fyrir mér hvað
Kobbi er að gera. öðrum þræði
finnst mér hann vera eins og
barn i leikfangaverslun. Hann
hefur gersamlega týnt sjálfum
sér i barnslegri hrifningu af
tækninni. Hann hefur enn ekki
uppgötvað, aö tæknin ein skapar
ekki neitt. Til þess að Ur verði
list þarf mannleg sköpunargáfa
að stjóma vélunum.
Hitt held ég að það sé þó öllu
nær sannleikanum: að Jakob
viti fullvel hve skammt hæfi-
leikarnir hrökkva. Að hann sé
glúrinn strákur sem tekist hefur
að telja fólki trú um að á bakvið
allt vélaskröltið dyljist fágæt
snilligáfa, en ekki bara venju-
legur gæi sem hefur ekkert við
heiminn að segja annað en það
að vilja verða frægur.
En þótt islenskir fjölmiðlar
hafi fallið fyrir honum held ég
að reynslan eigi eftir að kenna
honum,ogþaðinnan tg)ar, aötil
þessað ná langt I hinum alþjóð-
lega poppheimi þarf meira en
að kunna á græjurnar.
Viðtökur áheyrenda i lok tón-
leikanna sýndu þó og sönnuðu
að áhrifamáttur islenskra fjöl-
miðla er ekkert til að hæðast að.
Enn einu sinni hefur tekist að
skapa nýjan Garðar Hólm sem
er heimsfrægur um allt Islandi
— en hvergi annars staðar.
— ÞH