Helgarpósturinn - 18.09.1981, Blaðsíða 27

27
helgarpá^turinn Fösiuda9ur 18- september 1981
Um Snorrá er sagt að hann „var hagur á allt það, er hann tók höndum til, og hafði hinar
bestu forsagnir á öllu þvi, er gera skyldi”. — Sigurður Hallmarsson i hlutverkinu i mynd
sjónvarpsins, en fyrri hiuti hennar er á dagskrá sunnudags.
Hver var Snorri Sturluson?
„Kringla heimsins, sú er mannfólkit
byggvir, er mjök vágskorin”. Þannig hefst
Heimskringla.merkilegasta verk frægasta
rithöfundar þjöðarinnar. Snorri Sturluson,
fæddur árið 1179 i Hvammi i Dölum, alinn
upp hjá Jóni Loftssyni i Odda myrtur f
Reykholti árið 1241.
„Si'mon knútrbað Arna at höggva hann”.
„Eigi skal höggva”, sagði Snorri. „Högg
þú”sagði Simon „Eigi skal höggva”, sagði
Snorri. Eftir þat veitti Arni honum banasár
ok báðir þeir Þorsteinn unnu á honum”.
Þannig hljdðar hin stutta en margfræga
lýsing Sturlungu á vigi Snorra.
fislendingar dá Snorra Sturluson. Meir
en alla kappa, spekinga, stjórnvitringa, at-
hafnamenn eðaskáld önnur samanlögð. Þá
er náttúrulega mikið sagt. Sé Jón Sigurðs-
son tákn frelsisbaráttu þjóðarinnar, þá er
I
Snorri tákn þjóðarinnar. Hann er okkar
Hómer. Þess vegna höldum við upp á hann,
reisum honum styttu og minnisvarða. Það
að hann var maurapúki, bleyða, slægvitur,
valdagráðugur og mislyndur er bara
betra, — hann var mennskur, við skiljum
galla hans og breyskleika og þykir bara enn
vænna um hann fyrir vikið.
Snorri Sturluson er ein aðalsöguhetjan i
Islendingasögu Sturlu Þórðarsonar. Þótt
hann hafi verið merkasti höfðingi sinnar
tiðar bregður svo undarlega að honum er
lýst i fáum oröum og myrkum. Segir
Gunnar Benediktsson að þessi niska lýsing
á Snorra stafi af þvi' að höfundur hafi verið
feiminn viðSnorra. Svo mikið hafi sagna-
meistarinn Sturla Þórðarson dáð frænda
sinn Snorra Sturluson.
Hverjum augum líta menn persónuna
Snorra Sturluson? Helgarpósturinn spuröi
nokkra þá sem vel þekkja til Snorra af rit-
um hans og samtiðarmanna hans.
Björn Þorsteinsson prófessor sagði að
Snorri væri miklu stærri en allt annað.
Hann hefði veriö borgfirskur bóndi sem
skrifaði Heimskringlu. Það ti'mabil sem
hann lifði og maðurinn sjálfur gnæfði yfir
alltog að aigum hefðienn tekistaðgera þvi
tilhlýðileg skil. Þá hefði kapi'talisminn ekki
verið til né rigbundinn þjóðernishyggja.
Snorri hefði verið feikimikill stjórnmála-
maður, hefði verið með uppreisn gegn
norska konungsveldinu sem var undir for-
ystu Hákonar gamla. „Snorri er búinnað
vera dauður i 641 ár og enn fær hann ekki
frið” sagði Björn að lokum.
^^igurður Lindal, prófessor hafði þetta
um Snorra að segja: „Hann er flókinn, og
erfitt að lýsa honum i fáum oröum. Það
sem mest ber á þar sem honum er lýst í
tslendingasögu Sturlu þá er hann ákaflega
ágjarn, sérstaklega á fé. Hann var fikinn i
völd og neytirallra ráða til þessað ná þeim,
m.a. með mágsemdum. Hann var ekki
hreystimenni né snarráður og þar sem hans
er getið við vopn eða átök sýnist hann
skorta hugrekki og aðrar hermannlegar
dyggðir. Þótt Snorri væri ágjarn var hann
veisluglaður og kunni vel að meta góðar
veigar og aðrar lystisemdir. Og virðist
hann hafa verið gestrisinn og höfðingi heim
að sækja. HvernigSnorri varíháttum get-
um við aðallega ráðið af ritum hans. An efa
hefur hann verið skemmtilegur og örugg-
lega fyndinn. 1 Heimskringlu eru t.d. laun-
fyndnirkaflar. Hann hefurkunnað mjög vel
að segja frá. Þó má ætla að hann hafi verið
mislyndur m.a. bjó hann við örðugt
heimilislif, vanstilltar konur og óstýrlát
börn. Fjöllyndur var hann i kvennamálura.
Framkoma hans i þeim efnum er ekki al-
veg samkvæmt siðferðisreglum nútimans.
Ógæfa Snorra var sú að hann vildi vera
höföingi en var ekki vaxinn þeim kröfum
sem sú vargöld sem hann liíði gerði til
þeirra sem vildu ná völdum”.
] YFIRSÝN
^^igurður Hallmarsson, maðurinn sem
leikur Snorra i samnefndri kvikmynd sagði
þetta um kappann: „Þetta var friðsemdar
listamaður sem var neyddur út i miklu
meiri veraldarátök en hann kærði sig um.
Hann var valdagirugur vegna þess að hann
þurftiskinn til þess að skrifa á. Til þess að
fá þau þurfti hann stór beitilönd fyrir
skepnur sinar. Hann hafði lika gaman af
þvi að halda stórar veislur og til þess þurfti
'hann mikinn mat”. Sigurður sagðist enn-
fremurhalda að þessi timisem Snorri hefði
verið uppi á hefði verið mikill streitutimi.
En að Snorri hefði ekki verið stressaður;
„ef hann hefði verið það þá tókst honum að
dylja það mjög vel”. Hann hefði aldrei vilj-
að sýna hug sinn allann. Snorri hefði verið
afar lokaður maður.
Sigrún Daviðsdóttir, cand. mag. sem
hefur skrifað ritgerð um Sturlungaöldina
sagði: „Snorri var furðulega samansettur
maður. Hann var vel latinulæröur og há-
lærður iinnlendum fræðum.Miðlungs skáld
og algjör ritsnillingur. Þar að auki var
hann veraldarvafstrari og nokkuð út undir
sig á þvi sviði, átti jú bæði Reykholt og
Bessastaöi og þá er f átt eitt taliö. Hann var
býsna vel ættaður og auðugur. Hann kunni
lika að ávaxta auð sinnog völd með réltu
kvonfangi. En ein kona dugði þessarri
hamhleypu auðvitað ekki og hann átti
skara af frillum. Það er með ólikindum
hverju hann kom i verk. Hann hlýtur að
hafa fariö á fætur kl. fimm á morgnana”.
Næst komandi sunnudagskvöld fá svo
islenskir sjónvarpsáhorfendur að sjá fyrri
hluta kvikmyndarinnar um Snorra Sturlu-
son. Sú kvikmynd er stærsta verkefni
sem islenska sjónvarpið hefur ráöist i hing-
að til. Hvernig skyldi „Hómer” okkar lita
þar út?
eitir
Elisabetu
Guðbjörnsdóttur
[
1
David Steel, foringi frjálslyndra Roy Jenkins, talsmaöur sósialdemókrata
Sósíaldemókratar sækja að
sundruðum Verkamannaflokki
Hverfið Islington i Norður-London hefur
mannsöldrum saman verið óvinnandi vigi
breska Verkamannaflokksins. Valdahlut-
föllin má ráða af þvi, að i siðustu almennu
kosningum til bæja- og sveitastjórna hlaut
Verkamannaflokkurinn i Islington 50 full-
trúa kjörna i hverfisstjórnina en thalds-
flokkurinn tvo.
Nú er svo komið, að" meirihluti Verka-
mannaflokksins i Islington riðar til falls.
Astandið i hverfisstjórninni sýnir i hnot-
skurn hvilik upplausn rikir i Verkamanna-
flokknum. Sósialdemókrataflokkurinn nýi
sækir hart fram, og látlaus og heiftúðug
barátta innan Verkamannaflokksins um
stefnu og forustumenn skapar nýgræðingn-
um i breskum stjórnmálum ákjósanleg
skilyrði til vaxtar og viðgangs.
J^kömmu eftir að nokkrir þingmenn
Verkamannaflokksins sögðu skilið við hann
siðastliðinn vetur og stofnuðu Sósialdemó-
krataflokkinn, fóru sex af fulltrúum Verka-
mannaflokksins ihverfisstjórn Islington að
dæmi þeirra og gengui nýja flokkinn. Eftir
sem áður hafði Verkamannaflokkurinn yf-
irgnæfandi meirihluta i hverfisstjórninni,
44 fulltrúa af 52, en hugmyndafræðingum
og ákafamönnum sem ráöið hafa ferðinni
hefur tekist að halda svo á málum, aö vafa-
mál er hversu fer um meirihluta i hverfis-
stjórninni i Islington eftir atburði siðustu
vikna.
öllum á óvörum ákvað forusta hverfis-
stjórnarfulltrúa Verkamannaflokksins að
efna til aukakosninga i' kjördæminu Hill-
marton. Sú ákvckðun var tekinilok júli, um
þær mundir sem flestir fara i sumarleyfi,
og þvi erfitt fyrir keppinauta Verkamanna-
flokksins að bregðast við. Engu að sfður
tókst sósialdemókrötum og frjálslyndum
að koma fram sameiginlegu framboði, en
að framboðsmálum af hálfu Verkamanna-
flokksins var þannig staðið, að 16 hverfis-
stjórnarfulltrúar i viðbót sögðu sig úr
flokknum og gengu til liðs við sósialdemó-
krata.
Kosningar i Hillmarton fóru svo fram i
siðustu viku, og frambjóðandi kosninga-
bandalags sósialdemókrata og frjáls-
lyndra, Kevin O’Keefe, sigraði með glæsi-
brag. Kom á daginn að hann dró til sin at-
kvæði jöfnum höndum frá Verkamanna-
flokknum og thaldsflokknum, en þar að
auki varð framboð hans til að kjósendur
sem setið hafa heima i fyrri kosningum af
óánægju með gömlu flokkana fjölmenntu
nú á kjörstað til að kjósa frambjóöenda
nýja aflsins i' breskum stjórnmálum.
Eíftir þessi málalok hefur Verkamanna-
flokkurinn 27 sæti i hverfisstjórninni i Isl-
ington, hefur á rúmu misseri tapað 23 til
sósialdemókrata. (Jlflúð er svo mikil eftir
þessar hrakfarir meðal þeirra sem eftir
tolla í Verkamannaflokknum, að taliö er aö
sósialdemókrötum geti reynst hægðarleik-
ur að laða til sin nógu marga fulltrúa til að
komast i meirihlutaaðstöðu, kæri þeir sig
um. Væri það fyrsti meirihluti nýja flokks-
ins i bresku bæjarfélagi, en á móti tilraun
til að mynda nýjan meirihluta mælir, að
fjármál Islington eru i ólestri og ófýsilegt
að taka við ábyrgð á þeim skömmu fyrir
hverfisstjórnarkosningar næsta vor.
Ljóst er af skoðanakönnunum, að úrslit
næstu þingkosninga i Bretlandi geta oltið á
þvi, hvort kosningabandalag tekst með
sósialdemókrötum og frjálslyndum. Orslit
nýjustu könnunar á afstöðu kjósenda leiðir i
ljós, að sem stendur segist 41 af hundraði
kjósenda reiðubúinn að styðja slikt
kosningabandalag til valda en 31 af hundr-
aöi segist myndi ljá Verkamannaflokknum
atkvæði sittog 25af hundraði Ihaldsflokkn-
um. Bjóði frjálslyndir og sósialdemókratar
fram hvorir i'si'nu lagi, sýna skoðanakann-
anir að þingstyrkur þeirra yrði hverfandi
litill.
Wl rátt fyrir þessar horfur, hefur gætt
verulegrar tregðu meðal áhrifamanna i
Frjálslynda flokknum, að styðja þá stefnu
flokksforingjans DavidSteel að leggja höf-
uðkapp á að komaá kosningabandalagi við
sósfaldemókrata. Frjálslyndi flokkurinn
hefur boðið fram i flestum kjördæmum um
langan aldur, þótt árangur hafi reynst litill,
og kosningabandalaghefði i för með sér að
fjöldi frambjóöenda með langa baráttu að
baki yrði að vikja fyrir sósialdemókrötum.
Undanfarna viku hefur komið á daginn,
að andstaða við kosningabandalag i Frjáls-
lynda flokknum verður ekki til trafala. A
þingi frjálslyndra i Skotlandi greiddu 400
fulltrúar atkvæði með kosningabandalagi
við sósialdemókrata en einungis 12 atkvæði
voru á móti. A þingi frjálslyndra i Englandi
og Wales var i fyrradag endanlega ákveðið
að gera kosningabandalagið að veruleika,
og komu fram rúmlega 100 mótatkvæði við
þeirri samþykkt á 1600 manna þingi.
Forustumenn beggja flokka lýstu ánægju
yfirað nú væri rutt úr vegi siðustu hindrun
fyrir kosningabandalagi, sem setja myndi
sér það mark að taka við stjórnartaumum á
Bretlandi eftir næstu þingkosningar, sem
ekki verða siðar en 1984.
^^ósfaldemókratar birtu um siðustu
neigi stefnuyfirlýsingar um helstu mála-
flokka, sem ræddar verðaá flokksráðstefn-
um i næsta mánuði. Verður sú fyrsta i
Perth i Skotlandi, önnur i Bradford i' Norð-
ur-Englandi og sú þriðja og siðasta i Lond-
on.
eftir
Magnús
Torfa
Ólafsson
Með þessu dreifða þinghaldi leggja
sósialdemókratar áherslu á það stefnumið
sitt, að dreifa stjórnvaldinu i stórauknum
mæli frá London út i landshlutana. Kemur
þetta vel heim við stefnu frjálslynda flokks-
ins.
U ndirbúningur að sókn kosningabanda-
lags frjálslyndra og sósialdemókrata
kemst á rekspöl samtimis þvi að hætta á
nýjum klofningi vofir yfir Verkamanna-
flokknum. Seint i þessum mánuði kemur
þing flokksins saman, og þar verður útkljáð
margra mánaða heiftúðug barátta um
varaformennsku fyrirflokknum milli Denis
Healey, núverandi varaformanns, og Tony
Benn, sem tapaði fyrir Michael Foot í
flokksforingjakosningu i fyrra.
Sigurlikur Tony Benn vænkuðust að mun
á þingi verkalýðsfélagasami'^idsins TUC
fyrirskömmu. Þar vorusi. .^ykktar tillög-
urfrá stuðningsmönnum Benn um fylgi viö
öll helstu stefnumál hans, svo sem úrsögn
Bretlands úr EBE og annaðsem fyrirsjáan-
lega veröiursiðan samþykkt á flokksþingi
Verkamannaflokksíns, þar sem fulltrúar
verkalýðssambandanna ráða úrslitum.
Nú verður varaformaður flokksins kjör-
inn i' fyrsta skipti eftir nýjum reglum, þar
sem kjörmannaatkvæði verkalýðssam-
bandanna og flokksfélaga i kjördæmunum
geta borið vilja þingflokksins ofurliði.
Þingflokkurinn er að miklum meirihluta
andvigur þessu fyrirkomulagi. Uppi eru
hugmyndir i hópi stuðningsmanna Healey,
um að þingflokkurinn lýsi sig óháðan aðila
að Verkamannaflokknum, nái Benn kosn-
ingu. Verkalýðssamböndin og kjördæma
félögin geti haft Benn fyrir sinn varafor-
mann, en þingflokkurinn kjósi sér annan
varaformann, sem yrði þá Healey.
Og jafnvel þóttHealey merji sigur i vara-
form annskjörinu á flokksþinginu, blasir við
að þar veröur samþykkt stefna i ýmsum
málum,einkum utanrikismálum, sem hann
er andvigur.
Klofningshættan blasir þvi við Verka-
mannaflokknum, hvernig sem varafor-
mannskjörið fer. Sagt er að allt að þrir tug-
ir þingmanna flckksins geri sig liklega til
að ganga til liðs við sósialdemókrata, vinni
Tony Benn sigur á flckksþinginu. Sósial-
demókratar hafa fyrir sitt leyti kunngert,
að þingmönnum sem hyggist koma til liðs
við nýja flokkinn gefistekki endalaus um-
hugsunartimi, þeir einirsem gefi sig fram
fyrirlok þessa árs geti gertsér vonum for-
gang til framboðs i næstu kosningum.