Helgarpósturinn - 16.10.1981, Page 10
10
Heilbrígd sál í
hraustum líkama
Vikupóstur frá Gunnari Gunnarssyni
Mens sana in corpore sana (heilbrigð sál i hraustum likama)
sögðu Rómverjar forðum og flýttu sér á völlinn að sjá ljónin rifa
kristna menn i sig. Mér hefur ævinlega fundist mikið til þessa lat-
neska máltækis koma — hér er á ferðinni markmið handa oss að
keppa aðþótt við vitum fyrirfram, að þvi verður aldrei náð. Annars
hlýturþaðaðflokkastmeðstórbrotnariíþróttagreinum, sem mann-
eskjan (homo sapiens) hefur fundið upp — þetta með ljónin og þá
kristnu. Nú á dögum væri útilokað að skemmta sér á þennan hátt.
Þeir kristnu eru ekki svo margir eftir.
Heilbrigð sál í hraustum likama? Ég leyfi mér að efast um aö
þetta tvennt fari saman.
A yngri árum héldu ýmsir áhrifamenn i lifi minu mjög að mér
göfgi iþróttanna. Og ég get svo sem kannast við, að enn dettur það i
mig að bregða á leik og þykjast vera að stæla kroppinn. En það er
voðalegt kák.
Hér áður, þegar ég æfði fótknattleik (eða hvað þetta nú heitir)
með það markmið fyrir aúgum að verða besti vinur og aðalkeppi-
nautur „Pélé”, varð ég fljótlega fyrir vonbrigðum meö félaga mina.
Þeir hugsuðu ekki um sálina.
Nei.
Það sem þeir beindu allri athygli að, var seinni hluti spakmælis-
ins — þetta með likamann. Ég hafði eiginlega reiknað með þvi sem
hálfgerðu aukaatriði, enda er þvi skeytt aftan i spekina. En svona
misskilur homo sapiens ritað mál og æðir af staö i blindni á eftir
boltanum, eins og leðurknöttur geti' i sjálfu sér verið markmið!
Hafið þið, lesendur, tekið eftir atganginum sem verður á knatt-
spyrnuvellinum, þegar þessum mönnum er sleppt lausum? Þeir
berjastaf þvilikri grimmd um leðrið, að þeir liggja sárir eftir, emj-
andiog volandi. Nú ferenginn fótknattleikur fram, nema hafður sé
læknir til taks með sjúkrabil og skurðstofu við hendina. Er þetta
normalt?
Og þeir eru litið skárri i handboltanum. f hverjum leik verða
dómararnir aö reka fjöldan allan af leikmönnum af leikvanginum
vegna ódrengilegrar framkomu. Nei — má ég þá heldur biðja um
Ijónagrinið þar sem vesalings kristnu mennirnir vissu að minnsta
kosti að hverju þeir gengu.
Hvers vegna dettur mér þetta i hug? Svar: A hverju hausti þegar
skólarnir hrökkva i gang, get ég ekki að þvi gert, en vit min fyllast
af sérstæðri lykt sem hvergi finnst nema i búningsherbergjum og
iþróttasölum. Og ég heyri marrið i gúmmisólum leikfimikennarans
og smellina i bandinu sem hann sló við legg sér eða I gólfið og svo
þetta leiðinlega suð hans um að nú ætti maður aö fara höfuðstökk
ellegar heljarstökk (hvilikt nafn!) og sló svo i botninn á þeim sem
komustaldrei lengra en kollskit (ekki lakara heiti!) Hann flengdi i
mann vonda samvisku.
Og vegna þessarar vondu samvisku frá skólaárunum, finnst mér
á hverju hausti, að nú sé mál til komið að fara aö spjara sig og herða
kroppinn ieinhverju leikfimiviti, sem nútimafólk kallar heilsurækt.
Ég er eiginlega byrjaður á sjálfspyntingum: Frá þvi snemma i
hausthef ég lesið iþróttasiður dagblaðanna af stakri athygli. Þaö er
þó að minnsta kosti byrjun. Og i seinni tiö eru sum blöð farin að
birta myndir af likömum i hinum ýmsu leikfimistellingum. Ég virði
þessar myndir gjarna fyrir mér áður en ég dett út af á nóttunni, og
finnst ég eiginlega vera kominn hálfa leið i landsliðið. 1 þann mund
sem ég festi blund, er ég oft orðinn sannfærður um aö innst inni sé
ég iþróttagarpur á heimsmælikvarða. Ef ég bara nennti að æfa.
1 svefnrofunum sé ég sjálfan mig á harðaspretti fremstan i flokki
að slita marksnúruna, og um kvöldið förum við Pavo Nurmi (er
hann ekki enn i fremstu röð?) á barinn og fögnum sigri (minum).
Ellegar ég skora mörkin þannig að Georg Best stendur höggdofa af
undrun og skelfingu og að þvi loknu lyfti ég lóðunum með Skúla
Óskarss. sitjandi ofan á þeim.Upp úr því næ ég oftast að festa al-
mennilega blund og fara að dreyma eitthvað léttara.
Heilbrigðsáli hraustum likama? Þegar þessir fyrstu skólabjöllu-
dagar haustsins eru liðnir, hverfur þetta iþróttavandamál eins og
dögg fyrir sólu og sam viskan verður hrein á ný.
Föstudagur 16. október 1981
Jie/garpústurinn^
Gaman að Guðspjöllunum
Sumir skákunnendur, ekki
sist þeir sem ungir eru og
óþreyjufullir, hafa svipaða af-
stöðu til skákarinnar og kemur
fram i þjóðsögunni um kerling-
unasem átti að hafa sagt: „Það
er ekki gaman að guðspjöllum
þvi að enginn er i þeim bardag-
inn”
Ungum mönnum finnst að
jafnaði miðtaflið skemmtileg-
ast, þar er oftast nóg um fjör og
sviptingar, og svo halda menn
oft að þegar drottningarnar
hverfa af borði sé lifið úr leikn-
Skák
i dag skrifar Guömundur Arnlaugsson
um skák
um, ekkert eftir nema sviplitil
átök. En hið smáa getur orðið
stórt, ekki siður i skákinni en i
„hermanna heim”, lifinu sjálfu,
um þaðerudæmin mörg. f „ein-
földu” endatafli getur verið
fólgin engu minni hugkvæmni
og snilli en i flóknu miötafli.
Þessu verða menn að kynnast af
eigin raun, ég rek hér eitt
dæmi, valið af nokkru handa-
hófi, en fallegt þó, að minu viti.
Ég hverf nærri hálfa öld aftur i
timann eins og stundum fyrr,
ekki vegna þess að eigi sé unnt
að finna jafngóð dæmi úr nútim-
anum, heldur vegna þess að ég
var sjálfur ungur þegar ég sá
það fyrst og það hefur verið mér
hugstætt. Skákin er tefld austur
i Moskvu árið 1936, svarta liðinu
stýrir Capablanca, einn af
mestu snillingum taflborðsins
sem uppi hafa verið. Capa-
blanca áttti ekki mörg ár ólifuð
þegar skákin var tefld, árið 1936
var mikið sigurár fyrir hann,
það var engu likara en að hann
heföi yngst upp og tefldi eins og
hann hafði best gert á yngri ár-
um. Mótleikari hans var einn af
fremstu meisturum Sovétrikj-
anna á þeim árum sem skákin
var tefld.
Kan — Capablanca
Moskva 1936
Vinarleikur
1. e4 - e5
2. Rc3 - Bc5
Vinarleikurinn var vinsæll
snemma á öldinni og hver veit
nema hann eigi eftir að komast i
tisku aftur. Algengast var að
tefla hann sem eins konar
afbrigði aðkóngsbragði: 1. e4e5
2. Rc3 Rf6 3. f4 d5 4. dxe5 Rxe4.
Hér fer hvitur yfir i aðra sálma.
3. Rf3 - d6
3. -Rc6 gæfi hvit kost á 4. Rxe5 -
Rxe5 5. d4.
4. Ra4 - Bb6
5. d4 - exd4
7. Dxd4 - Df6
Eðlilegasta svarið, Rf6 væri
ekki gott vegna 8. Bg5
8. Bg5 - Dxd4
9. Rxd4
Hvitur þarf ekki að kvarta,
hann er leik á undan, á biskupa-
parið og ræður meira rými.
Svartur verður þvi að tefla af
varúð.
9. ...-Rd7
10. Bx4-Re7
11. 11. 0-0 - Rg6
Svartur undirbýr hrókun. Nú
má hvitur ekki leika 12. f4 vegna
12. -f6 13. f5 Re5 og svartur vinn-
ur mann.
12. a3 - 0-0
13? Hadl-Rc6
14. Rxc6
Svartur bjó sig undir Ha4. Til
greina kom 14. Bcl til þess að
svara Ha4 með 15. b3 og siðan
a4.
14. ... bxc6
15. Bd2 - Ha4.
16. Bd3 - Re5
17. Bc3 f6
Capablanca kærir sig ekkert um
mislita biskupa: Rxd3
18. f3-He8
19. Hf2-Bc8
20. Bfl-Ba6.
En hann vill gjarnan losna við
hvitreita biskupana.
21. Bxa6-Hxa6
22. Bxe5-fxe5
23. Hd3
Nú er komið fram hrókatafl.
Ef staðan væri samhverf væri
þetta dautt jafntefli. En hér á
svartur tvær opnar linur fyrir
hróka sina og þar með ýmis færi
sem .hann nýtir meistaralega.
Næsti leikur hans kemur i veg
fyrir c2-c4.
23. ...&b5.
24. Hfd2
Hér myndi 224. f4-exf4 25. Hxf4-
Ha4 26. He3-Hc4 27. c3-d5 kosta
hvit peð.
24. ...-c5
25. Kf2-Ila4
26. Ke2-Kf7
27. Hdl-De6
28. Kd2-Heb8
Gerir sig liklegan til að aðhafast
eitthvað á drottningarvæng,
hvitur dregur broddinn úr b4
með næsta leik sinum, en þá
snýr Capablanca spjótum sin-
um i aðra átt.
29. Hc3-g5
30. h3-h5
31. Hhl
Svona töfl eru erfiðari en sýnist,
það má meðal annars sjá af
skýringum manna við þessa
skák. 1 bók sinni um
Capablanca telur Euwe þetta
fyrstu ónákvæmnina af hálfu
hvits, hrókurinn eigi ekkert
erindi á hl, svo að þetta sé nán-
ast leiktap. En i annarri bók
segir Euwe þetta góðan leik er
hóti h3-h4. Við ráðum þvi svo
sjálf hvoru við trúum.
31. ...-Hd4 +
32. Ke2-Hg8
Þannig kemur hann i veg fyrir
h4 sem nú myndi svarað meðg4.
33. Hd3 Ha4
Hann kærir sig ekki um hróka-
kaup nú.
34. Hhdl-g4.
Lætur til skarar skriða, hrókur-
inn fær nú opna linu.
35. hxg4-hxg4
36. Ke3
En hvitur getur ekki nýtt sér h-
linuna: 36. Hhl gxf3+ 37. gxf3
(Kxf3 Hf8+ 38. Ke3 Hf4 og vinn-
ur e-peðið) 37. Hg2+ 38. Kdl Hf2
og svartur á aö vinna vegna
þess að hann hótar b5-b4, og c5-
c4-c3.
36. ...Hh8.
Nú græðir svartur ekki á gxf3
37. gxf3 Hg2+ 38. H3d2. Hann
tekur þvi h-linuna.
37. Hb3
En ekki 37. fxg4Hg8 38. Kf3
Hf8+ og Hf4. Þá eru hvitu peðin
sundurslitin og falla hvert af
öðru. Capablanca hriðir ekki
um að valda b-beðið strax held-
ur kemur króknum i góða stöðu.
Það er greinilegt þótt ekki verði
rakið hér nánar að 38. Hxb5
Hxg2 væri lakara úrræði en sú
leið sem hvitur velur.
37. ...-Hh2!
38. Hd2-Hd4
39. He2
Svartur hótaði Hxd2+ og
Hxg2+. Ekki var árennilegt að
fara i hrókakaup: 39. Hxd4
cxd4+ 40. Kf2 gxf3 41. Kxf3 c6
ogsvarur heldur undirtökunum.
39. ,..-c6
Ekki kemur enn til greina fyrir
hvit að sundra peðunum með
þvi að leika fxg4, svartur á þá
bæði Hg4 og Ke6-f6-g5 og hvitu
peðin kóngsmegin falla hvert af
öðru.
40. Hc3 g3
Leik eftir leik hefur svartur ver-
ið að þrengja að hvit, svo að nú
er hann kominn i spenniteyju
sem erfitt er að losa sig úr. Það
liggur við að þetta minni á
örlög, hvitur hefur hrakist i
þessa þröng smám saman án
þess aðhafa nokkurn tima leikið
beinlinis af sér. En hér er loks
hægt að benda á gullið tækifæri
sem sýnist rétta hlut hvits: 41.
f4.. Capablanca benti á þetta
sjálfur eftir skákina og þessa
leikjaröð: 41. f4 Hh4 42. fxe5
Hdxe4+ 43. Kf3 Hhf4+ 44. Kg3
Hg4+ 45. Kf3 Hxe2 46. Kxe2
Hxg2+ 46. Kf3 Hh2 47. Kg3 He2
48. exd6 og skákin er jafntefli...
41. Hd3? Hhl
42 f4
Sama hugmynd og áðan, en nú
kemur hún einum leik of seint.
42. ...-Hfl.
Nú kemst kóngurinn ekki út á f-
linuna, og 43. fxe5 Kxe5 44. Hxd4
cxd4+ 45. Kd3c5 46. b3 Hf4 er
vonlaust, hvitur er kominn i
leikþröng.
43. f5+ Kf6
Nú er d6-d5 orðin afar óþægileg
hótun.
44. c3-Hxd3 +
45. Kxd3 -d5
Nú dugar He3 sýnilega ekki
vegna c4+ og Hf2+
46. b3-c4 +
47. bxc4 - bxc4 +
48. Ke3
Kannski er ekki öll nótt úti. Við
Hcl á hvitur Ha2 og a-peðið gæti
orðið hættulegt. En hvitur átti
ekki betri leik en þennan.
48. ...-Hal.
En Capablanca gefur engin
færi.
49. Kf3-Hxa3
50. Kxg3-Hxc3 +
51. Kh4-Hcl.
Ekki er vert að taka neina
áhættu, g2-g4-g5+ er þó hótun.
52. g4-Hhl 4-
53. Kg3-d4
54. Ha2-d3
55. Kg2-Hel
56. Kf2-Hxe4
57. Kf3
en gafst upp um leið án þess að
biða eftir Hf4+, Kg3, Kg5.
Spilaþrautir helgarinnar
SG532
H A3
T 842
L AK43
S 96
H KDG72
T 63
L 9852
SKD87
H 1094
T DG1095
L 10
S A104
H 865
T AK7
L DG76
Suöur spilar þrjú grönd. Vest-
ur lætur út hjartakóng, sem suð-
ur geíur. Vestur verður að halda
áfram með hjartað þvi annars
gæti suður friað f jórða spaðann.
Eftir að hafa tekið á hjarta ás-
inn lætur hann litið lauf sem
hann tekur á drottninguna. Spil-
ar þá hjarta. Austur tekur hjört-
un sin. Suður kastar einum
spaða og eiriu laufi. Nú er stað-
an þessi:
SG5
H —
T 84
L AK4
S 96
H —
T 63
L 985
SKD8
H —
T DG109
L —
S A10
H —
T AK7
LG7
Vestur má láta hvað sem er,
t.d. spaða. Suður tekur á ásinn
og setur austur i kastþröng með
þvi að spila þrem laufum.