Helgarpósturinn - 16.10.1981, Síða 17

17
___helgarpósturinnL. Föstudagur 16. október 1981
Bandarískir kínverjar og Kínahverfin:
New York pósturfrá Ingu Dóru Björnsdóttur
bogin gamalmenni, sem
ganga við staf og minna
einna helst á austurlenska
vitringa aftan úr öldum.
Þar eru lika lágvaxnar
eldri konur, með stutt slétt
greitt hár, sem fara sér
hægt á laumuskóm. Þær
hækka þó róminn, þegar
krakkarnir, sem þær gæta
gerast um of hávaðasamir
eða hlaupa út á götuna.
I Kínahverfinu eru búðir
fullar af alls kyns furðu-
legri matvöru og krydd-
jurtum og ekki er hægt að
þverfóta utan dyra fyrir
götusölum. Kinverjar eru
manna kurteisastir og
brosa sinu bllðasta ef mað-
ur sýnir varningi þeirra
áhuga. En ég hef ekki enn
rekist á verslunarmann,
sem hjálparlaust gat svar-
að þvi hvað furðuhluturinn
héti á ensku og hvemig ætti
að faraað þvi að matreiða
hann. Allir hafa leitað að-
stoðar barna sinna og ann-
arra ungmenna, sem borin
eru hér og bamfædd og
hafa gengið i bandariska
skóla.
Kinahverfin, þjóð-
félag i þjóðfélaginu
Kfnahverfin hafa sett
svip sinn á hesltu hafnar-
borgir Bandarikjanna frá
þvi Kinverjar tóku að flyt j-
mállýsku og vom meira og
minna skyldir eða innbyrð-
is tengdir.
Þegarþeirstigu á banda-
riska grund biðu þeirra
iðulega vinir og ættingjar,
sem veittu hinum nýkomnu
húsaskjól, peningalán og
hjálpuðu þeim að finna
vinnu.
Eins og Kinverjum á er-
lendri grundu er tamt,
mynduðu bandariskir Kin-
verjar sitt eigið samfélag
og höfðu litil afskipti af
bandarisku þjóðfélagi. Þeir
leituðu til dæmis aldrei til
opinberra dómsstóla, en
gerðu Ut um deilur sin' á
milli, með umræðum eða
hnefarétti, — og komu á fót
sinni eigin fátækrahjálp.
Eftir jarðskjálftana
miklu i San Francisco 1906
og ikreppunni á þriðj.a
áratugnum nutu örfáir
Kinverjar hjálpar frá hinu
opinbera.
Draumurinn um
rikidæmi
Fyrstu kinversku inn-
flytjendurnir voru mest
megnis einhleypir karl-
menn, sem komu til
skammtima dvalar og
dreymdi um að snúa heim
með fullar hendur fjár og
verða „rikir” á mæli-
kvarða heimabæja sinna.
Búðir fullar af alls kyns furðulegum kryddjurtum
Samheldnin, iðnin og nægju-
semin fleytir þeim langt áfram
manna. Þeir óttuðust sam-
keppnina og verkalýðsfélög
og önnur samtök verka-
manna lögðust á eitt við að
útiloka Kinverja frá at-
vinnum arkaðinum.
Þeir voru reknir úr nám-
unum og landbUnaðarstörf-
um og atvinnuveitendur i
borgum urðu fyrir aðkasti,
ef þeir réðu Kinverja i
vinnu. Vegna þrýstings
hins hvita meirihluta setti
rikisstjórnin einnig tak-
markanir á fjölda iimflytj-
enda frá Kina 1882. Ofsókn-
irnar á hendur Kinverjum
náðu hámarki rétt upp úr
siðustu aldamótum, þegar
ibúar Kinahverfisins i Se-
attle voru fluttir nauðunga-
flutningum til Kina svo
þúsundum skipti.
Þeir sem eftir voru tóku,
að kinverskum sið, mótlæt-
inu þegjandi og hljóðalaust
og ræktuðu af alúð, þá at-
vinnuvegi sem þeim enn
leyfðist að stunda, veit-
inga- og þvottahúsarekst-
ur. Um 1920 var svo komið,
að nær allir vinnufærir
Kinverjar i Bandarikjun-
um unnu við matseld eða
þvotta.
Batnandi hagur
1 seinni heimsstyrjöld-
inni fór hagur bandariskra
Kinverja að vænkast. Þar
eð Kina var bandamaður
Bandarikjanna i striðinu
voru innflytjendahöft af-
numin og Kinverjar voru
ekki laigur skyldaðir að
búa i Kínahverfum og gátu
stundað þau störf, sem þeir
óskuðu.
Um leið og staða þeirra
batnaði notfærðu þeir sér
þá leið til frama, sem lá
beinast við, skóiakerfið og
bandariskir háskólar tóku
að fyllast af kinverskum
sttidentum.
Skóaðir vinnusemi, iðni,
nægjusemi og sjálfsaga
þúsund ára menningar,
voru engir erfiðleikar óyf-
irstiganlegir f þeirra aug-
um, ekkert vandamál
óleysanlegt. Og árangurinn
lét dcki á sér standa.
Bandariskir Kinverjar
státa sig af þvi i dag, að
karlmenn úr þeirra röðum
njóti lengri og betri mennt-
unar að jafnaði ai hvitir.
Að þeir hafi hæstu meðal-
tekjur allra bandariskra
þjóöarbrota og enginn eigi
hlutfallslega jafn marga
framúrskarandi visinda-
menn og hugsuði og þeir,
þó þeir séu aðeins 1%
bandarisku þjóðarinnar.
Kínverjarnir i
Kinahverfunum i
dag
Ibúarnir, sem nti fylla
Kinahverfi New York-
borgar eru flestir frá Hong
Kong, og hafa komið hing-
að undir ýmsu yfirskyni.
Sumir eru löglegir innflytj-
endur, aörir flóttamenn,
enn aðrir „gestir”, sem
samkvæmt opinberum
skýrslum komu til skamm-
tima dvalar, — en hafa ekki
farið enn. Svo hefur lika
dágóðum hluta ibúanna
verið smyglað inn i landið
af hinum svokölluðu
„taigs”.
Það eru hagsmunasam-
tök, sem eru i nánum
tengslum við rekstur veit-
ingahtisa, ólöglegra
saumaverksmiðja og spila-
vita og er tilgangur þéirra
að verða sér út um ódýrt
vinnuafl.
Innflytjendurnir nú, sem
fyrr, koma til Bandarikj-
anna i von um betra lif.
Þeir lenda þó flestir i að
vinna fyrir smánarlaunum
á veitingahtisum og
saumastofum. Þám, sem
betur tekst til, gerast götu-
salar. Þar sem mikill
meirihluti þeirra er hér
ólöglega, geta þeir ekki
bundist samtökum og bar-
ist fyrir bættum kjörum
Þar getur að lita gamalmenni,
sem minna einna helst á
austurlenska vitringa.
En nú sem fyrr, kemur
samheldni, samhjálp,
nægjusemi, sjálfsagi, iðni
og litillæti í góðar þarfir.
Þeir sætta sig við að btia
þröngt i hrörlegum htisa-
kynnum og vinna meira en
fullan vinnudag sjö daga
vikunnar. Og þeir lita ekki
svo á að erfiði þeirra sé til
einskis. Þó þeir sjálfir
komialdreitilmdl aðnjóta
ávaxta erfiðisins, þá eru
likur til að börn þeirra og
barnabörn geri það. Við
fæðingu veröa þau sjálf-
krafa bandariskir rikis-
borgarar og hafa mögu-
leika á að njóta góös af
bandarisku þjóðfélagi —
það eru þau, sem foreldrar
tefla stoltir fram til að
svara fávisum ferðalöng-
um um heiti og matreiðslu
kinverskra furöuhluta.
Það er fáttskemmtilegra
i New York en að fá sér
göngutúr niður i Kina-
hverfið — til að versla, fá
sér að borða eða bara til að
sýna sig, eða öllu heldur,
sjá aðra.
Að koma i Kinahverfiö er
eins og að heimsækja
framandi heimsálfu. Þar
getur að lita silfurhærð,
ast hingað um miðja sið-
ustu öld. Þrir fimmtu hlut-
ar Kínverjanna, sem komu
til Bandarikjanna fyrir
heimsstyrjöldina fyrri,
voru frá einni og sömu
sýslunni, Taishan, sem er i
Guangdon héraði. Það
þýddi í reynd að kinverskir
innflytjendur áttu sér flest-
ir sömu sögu, töluðu sömu
Og þeir voru tilbtinir að
leggja á sig hvað sem var
til þessaö svo mætti verða.
A árunum 1860 - 70 vann
mikill meirihluti þeirra i
námum og við lagningu
járnbrauta. Það voru til
dæmis Kinverjar, sem
lögðu járnbrautina yfir
hrjóstrug og ógreiðfær Si-
erra Nevada-fjöllin, en
hvitir verkamenn höfðu áð-
ur sagt störfum sinum
lausum, þegar þeir upp-
götvuðu hvaða erfiði beið
þeirra.
Ofsóknir
Þó bandariskir atvinnu-
rekendur fögnuðu komu ý
hinna vinnusömuKínverja, ^
urðu þeir brátt óvinsælir Ekki er hægt að þverfóta Stoltir tefla þeir fram börnum sinum til að svara spurn-
meðal bandariskra verka- utan dyra fyrir götusöium ingum fávisra ferðamanna.
myndir: Hrefna Hannesdóttir