Helgarpósturinn - 16.10.1981, Side 22

22
Föstudagur 16. október 1981 HíolrjF=irpnirínn
Kammerdjass, snilli og ECM
Ætli Benny Goodman sé ekki
fyrsti djassleikarinn sem iðkar
kammerdjass að» gagni. Trió
hans með Teddy Wilson og Gene
Krupa svo og kvartettinn þar
sem Lionel Hampton bættist við
á vibrafón léku sannkallaðan
kammerdjass. Slik djassmúsik
heyrðist varla aftur fyrren The
Modern Jazz Quartet kemur til
sögunnar en þeir eru nú hættir
aö leika saman og nú er merki
þessarar djasstegundar helst
haldiö á lofti af ECM útgáfunni
þýsku. Þar rikir hinn im-
pressjóniski djass öliu ofar. Það
er hætt við að brandarakarlinn
sem skrifar um tónlist i Timann
þekki litið til þeirrar tónlisar i
þaö minnsta heldur hann að
djass sé helst til þess fallinn að
spila á knæpum þarsem þarf
fjörgandi hávaða.
Þegar gluggað er i plötuhillur
Fálkans má finna nokkuð af
plötum með MJQ. Fyrst skal
þar nefnt: Pyramid (Atlantic
1325). Þar eru mörg af
meistaraverkum John Lewis
svo sem Django og Vendome og
þar má finna snilldarútgáfu á
Ellingtonþemanu It Don’t Mean
A Thine If It Don’t Have That
Swing. Sóló Lewis þar er
gullsigildi. Þegar þeir Lewis
Milt Jackson, Percy Heath og
Conny Kay (kom hingað með
Goodman) héldu sinn kveðju-
konsert var hann að sjálfsögðu
hljóðritaður og á tvöfalda al-
búminu The Last Concert (At-
lantic AD 2-909) voru rifjuð upp
meistaraverkin. Bags Groove,
The Golden Strikers, Round
Midnight, Summertime og lagið
sem Guðmundur Ingólfsson
spilar sem best: Skating in Cen-
tral Park.
Bill Evans má með sanni telja
fööur hins impressjóniska
djasspianós og seinni tima snill-
ingareinsog Keith Jarrett, Cick
Corea, Herbie Hancock (utan
rafmagns) hafa lært mest af
honum. 1 Fálkanum fást nokkur
albúm með Evans og af þeim
eldri er helst að nefna Peace
Piece And Other Pices (Miles-
stones M-47024)
. Þetta er tvöfalt albúm og
er fyrri hlutinn end<urútgáfa
á Riversideskif unni Everyone
Dig Bill Evans frá 1958. Það ár
yfirgaf hann Miles Davis og er
félagi hans úr sextettnum,
trommuleikarinn Phylly Joe
Jones meö honum svo og
bassistinn Sam Jones. Afgangur
skifunnar er hér gefin út í fyrsta
skipti. Triólögfrá sama ári 1958
þar sem Phylly er við tromm-
urnar sem fyrr en Paul Cham-
bers leysir Sam Jones af hólmi.
Svo er einn ópus frá 1962. Bill,
Phylly, Ron Carter, Jim Hall og
Zoot Sims!
Með ECM útgáfunni hóf þjóð-
verjinn Manfred Eicher hinn
svala impressjónisma til vegs
og viröingar. Jarrett, Garry
Burton, gitaristarnir og norska
Garbarekgengið var þar i farar-
broddi. Með Jarrett fæst litið
núna. Hvorki Kölnar né Bremen
Lausanne konsertarnir, aðeins
ein sólóskifa Staircase og svo
sinfóniskt verk: The Celestial
Hawk, sem hlotið hefur heldur
misjafna dóma. Afturá móti
fæst ein skifa með dúettum
Garry Burtons og Chic Corea:
In Concert (ECM 9).
Þrir gitarleikarar hafa löng-
um veriö fyrirferðarmiklir hjá
ECM og má fá margar skifur
með þeim köppum hér og verða
þær ekki allar nefndar. Með
Raiplh Tower er skifan Old
Friends, New Friends, þar
leikur hann á 6 og 12 strengja
gitara og pianó, Kenny Wheeler
á trompet og flygilhorn, Eddie
Gomez á bassa David Darling á
selló og Michael Di Pasqua á
trommur. önnur skifa Pat
Mentheys hefur löngum þótt ein
hansbesta: Watercolors (ECM
1097). Þar leikur hann á 6 og 12
strengja gitara svo og hörpu-
gitar 15 strengja, Lyle .Mays er
á pianó', Ebenhard Weber á
bassa og Dan Gottlieb á
trommur. John Abercrombie er
einn af fáum ECM iistámönnum
sem heimsótt hafa okkur Islend-
inga og tvær sklfur má fá með
þeim kvartetti sem hann lék
með i Hamrahlið: Aber-
crombie, Beirac á pianó, Mraz á
bassa og Peter Donald á
trommur. Þær eru Arcade
(ECM 1133) og Abercrombir
Quartet (ECM 1164), sem er
einn af gimsteinum nútima
kammerdjass.
Danski pianistinn Thomas
Clausen er af Jarrett-Evans
skólanum og ásamt Niels-Henn-
ing og Aage Tanggaard hefur
hann hljóöritað mjög athyglis-
verðaplötu: Rain(Matrix MTX
29202). Þar má finna skemmti-
lega útgáfu af Bluberry Hill i
minningu Bill Evans.
Það má ekki gleyma EMC
bassaleikurunum. Miloslav
Vitous einn fremsti bogasnill-
ingur bassans, hljóðritaði First
Meeting fyrir ECM: Þar leika
meö honum John Surman,
Kenny Kirkland og John
Christensen. Tékkinn Vitous var
þekktur fyrir leik sinn með
Weather Report en hér er hann
nær Bartok en :i bræðing. Home
(ECM 1160) með bassaleik-
aranum Steve Swaliow komst ár
blað i siðustu down beat kosn-
ingum. Þar syngur Sheila Jor-
dan ljóð Robert Creeley við tón-
list Swallows og i hópnum eru
David Liebman, Steve Kuhn,
Lyle Mays og Bob Moses.
Að lokum skal getið einnar
skifu: You Must Belive In
Spring (WB HS 3504) með triói
Bill Evans, Eddie Gomez á
bassa og Eliot Zigmund á
trommur. Þetta eru upptökur
frá 1977, en gefnar i fyrsta skipti
út i ár I minningu Biil Evans.
Margir helstu kostir Bili
Evans kristallast á þessari skifu
Biil Evans — það þarf að hlusta á
hann inæöi.
og enginn bassaleikari hefur
náð nær hjarta hans en Eddie
Gomez. Hin ijóðræna fegurð
rikir öllu öðru ofar, meiraö
segja tekst honum að vinna
snilldarlega úr þemanu úr
M.A.S.H. sem flestir hafa heyrt
einum of oft. Hann á tvo ópusa á
skifunni: B. Minor Wals og We
Will Meet Again, en þar verður
Parisarhiminn Giraud & Drejac
all áberandi. The Peacock eftir
Jiiximy Rowles, er heldur
þyngri i túlkun Evans en höf-
Þjóðlegur fróöleikur af ýmsu
tagi, er ofarlega á baugi I tveimur
af útgáfubókum Hörpuútgáf-
unnar á Akranesi I ár. Þar er
fyrst að telja „Borgfirska
blöndu”, fimmta hefti, sem er
jafnframt siöasta bindið i þessu
samsafniaf borgfirskum fróðleik.
i „Blöndunni” er mynd af húsa-
kynnum og mannlifi á Akranesi
um síðustu aldamót. Einnig er
gamanmálasyrpa, þ.á.m. hinar
frægu „Pungvfsur” ólafs i
Brautarholti og Þorláks
Kristjánsonar
í „Leiftur frá liðnum árum”
eru frásagnir af mannraunum,
undar og Stan Getz á sam-
nefndri Columbiaskifu og Evans
viröist þyngra i skapi á þessari
plötu en gömlu Riverside skif-
unum einsog Moonbeams, þótt
hin ljóðræna áferð sé keimllk.
Það þarf að hlusta á Bill
Evans i næöi, jafnvel setja sig i
vissar stellingar. Þeir sem ekki
gefa sér tima til sliks afgreiða
hann sem ódýnamiskan endur-
tekningasinna, rétt einsog
sumir hafa afgreitt Art Tatum.
Slikt er yfirborðsmennska af
versta tagi og ættu allir þeir sem
ekki þekkja Evans að verða sér
útum þessa skifu og kanna kosti
hans.og þaðsem Evans kann að
skorta i rýþmiskri spennu bætir
Eddie Gomez upp.
Meistarabassisti ársins, Niel-
Henning, lék meö Evans I Ev-
rópuferð hans 1964 og hefur
hann löngum verið einn af
meisturum kammerdjassins.
Dúettar hans með Kenneth
Knudsen og Jim Hall eru með
þvi betra sem gert hefur verið I
þeirri grein.
Islendingar eiga þess nú kost
að hlusta á fyrsta dúótónleika
Niels-Hennings og belgiska
gitarleikarans Philip Catherine
og samanstendur efnisskráin af
frumsömdum verkum þeirra og
dönskum þjóðiögum.
Það er vist að þessa atburðar
verður lengi minnst og við Is-
lenskir djassunnendur lánsamir
aöfá að hlýða á þennan einstaka
dúett fyrstir manna.
Sjáumst á Niels-Philip tónleik-
unum!!
slysförum og dulvænum at-
burðum, frásagnir úr hákarla-
legum og bjargsigi. Jón Kr. lsfeld
hefur um langt árabil safnað
þessu efni.
Hörpuútgáfan gefur annars út
sjö nýjar bækur i haust, „Gestapo
I Þrándheimi” eftir öksendal.
„Hann hlaut að deyja” eftir
Francis Clifford, „Njósnanetið”
eftir Gavin Lyall og ástinni eru
lika gerð skil hjá útgáfunni með
tveimur bókum sem heita „Ast og
fre i sting” eftir Bodil Forsberg og
„Tákn ástarinnar” eftir Erling
Paulsen.
Þjóðlegur fróðleikur
- ást og glæpur frá Hörpuútgáfunni
Blítt og strítt
Sinfóniuhljómsveitin reið
hoffmannlega úr hlaði á
fimmtudaginn var, engu siöur
en Tónlistarfélagið á dögunum,
ýmist á luili, tölti eða brokki.
Þaö horfir lika heldur til hins
skárra að sjá þó 11 islenskar
tónsmiðar á verkefnaskránni I
vetur eða 15—20% af henni. Þaö
er altént nær fjórfalt meira en i
fyrra. Þvi þótt maöur vænti ekki
endilega mikils stundargamans
af t.d. frumflutningi nýrra tón-
verka, þá er það einfaldlega
hlutverk þessarar stofnunar að
hans taugum, svik ekki fundin i
hans munni. Af þeim 6—700
verkum, sem fundist hafa eftir
hans alltof skömmu ævi, er
ekkert undir meöallagi, en flest
nær fullkomnun.
Dæmi þessa eru flautukon-
sertarnir tveir, sem hann dratt-
aðist til að semja á mettima i
Mannheim fyrir þrábeiöni og
sæmilega borgun frá flautu-
elskum hollenskum peninga-
manni. Þegar svo miðkaflinn I
öðrum konsertinum reyndist
fullerfiöur fyrir þennan efnaða

Eyrna lyst
v „^W eftir Arna Björnsson

koma þeim á framfæri undir
dóm hlustenda.
Það fór heldur ekkert illa á
þvi að byrja á Passacagliunni
gömlu eftir Pál tsólfsson. Þótt
hún hafi aldrei snortið mitt litla
harða hjarta, þá er hún hagan-
lega samin og viss heimild um
Pál blessaöan á námsárum
hans.
Tvö góð
Eftirtakanlegt er, hvað góðir
myndlistarmenn komast oft vel
aö orði, þótt ekki sé alltaf jafn-
auðvelt að nema myndmál
þeirra. Það var hægurinn hjá aö
vera sammála Chagall gamla i
sjónvarpinu um daginn, þegar
hann skipaði Mozart næst
drottni sjálfum. Þeim manni
virtist algerlega fyrirmunað að
gera nokkuö illa, rangstilltir
strengir eða fúablettir ekki til I
Mozart bara nýjan snilldarþátt
handa honum. Það er likt og
Egilsen sagði um guð: Allt er
gott sem gjörði hann.
Það liggur við, aö hið sama
megi segja um Manuelu
Wiesler. Ætið gleður þessi lát-
lausa stúlka mannsins hjarta.
Þarna le'k hún nú D-dúr flautu-
konsettinn, sem upphaflega var
vist saminn i C-dúr fyrir óbó og
er ekki siðri I þeim búningi.
Siðan kom aukaþátturinn áður-
nefndi, Andante i C-dúr, og
hjartað, þankar, hugur og sinni
glúpnaði. Þaö var aö visu meö
naumindum, að hljómsveitin
væri henni samboöin, en á þvi er
þó ekki orð gerandi. Stundum
veröur maöur næstum þvi grip-
inn snert af afbrýðisemi og fer
aö óttast, aö heimurinn taki
Manúelu frá okkur einhvern
vondan veðurdag.
Einn snar
Hvað sem ööru liður, þá tókst
Jean-Pierre Jacquillat að ná
einhverju þvi besta, sem heyrst
hefur úr hljómsveitinni I Symp-
honic fantastique eftir landa
sinn Hector Bérlioz. Hann var
lika augsýnilega svo ánægöur
með sig og sina menn, að hann
sleppti öllum leiktilburðum,
þegar átökin voru á enda.
Bérlioz var áreiðanlega alveg
snarvitlaus á mælikvaröa okkar
meðaljóna, og er margt kátlegt
frá þvi sagt. Hann var svo
rómantiskur, að samkvæmt
eigin skriflegum vitnisburöi
bólgnaöi hjarta hans, æðarnar
nötruðu, vöövarnir herptust,
fætur og hendur uröu stjarfar,
þegar hann hreifst af einhverju,
hvort heldur þaö var tónlist,
málverk, himinbláminn eða
k»na. Ellegar þá að allir limir
hriStust, varirnar skulfu og
röddin brast. Hann minnir
annars ósjaldan á Strindberg.
Hvort sem þaö var þátima
auglýsingabrella eða ekki, þá
tengist fantastiska sinfónian
irsku leikkonunni Harriet
Smithson. Hún kom haustiö 1827
til Parlsar og lék þar bæði
öfeliu og Júliu Shakespearses.
Hector varð frávita af ást, og
liffærin tóku að nötra. Samt gat
hann haft hemil á hristingnum
ööru hverju og skrifað henni
fjölda ástarbréfa meö stokk-
bólgnu hjarta. Hún ansaði vita-
skuld ekki þessum óþekkta
beinafræðinema. Haustiö 1830
skrifar hann svo þessa sinfóniu
og veröur frægur. Og þegar
Harriet kemur næst til Parisar
árið 1832, lætur hún til leiöast að
koma á konsert hjá þessu upp-
rennandi tónskáldi. Við það
tækifæri sló Hector sjálfur
trommur I hljómsveitinni. Og I
hvert sinn sem augu þeirra
Manúela Wiesler — „Ætlð gleður þessi látlausa stúlka mannsins
hjarta”, segir Árni Björnsson I umsögn sinni.
mættust, hamaöist hann á
trommunum. Þaö varð að visu
dálitiö truflandi á þeim stöðum,
sem trommurnar áttu að þegja.
En það skipti Bérlioz litlu máli,
þvi eftir þetta fékk hann I fyrsta
sinn að hitta Harriet undir
fjögur augu. Og haustið 1833
giftust þau loksins, en sú sam-
búð hélst meö herkjum I áratug.
Söguþráöur sinfóniunnar er
annars á þá leiö, aö ungur lista-
maður tekur inn eiturlyf vegna
ástarþjáningar og fellur i of-
skynjunarsvefn. í fyrsta þætti
er lýst harmsögu ævinnar, þar
til Stúlkan vekur i honum eld-
virkni ástarinnar. Annar þáttur
er e.k. vals, þar sem hinv heitt-
elskaða er imynd yndisleiks og
dyggöa. 1 3. þætti gerir djöfull
afbrýðiseminnar vart viö sig.
Þessi kafli er einn þeirra, sem
verður mun leikrænni viö aö sjá
hann spilaðan, heldur en heyra
af plötu, t.d. þegar kúasmal-
arnir kallast á 1 liki horns og
óbós. í 4. þætti er hann svo búinn
að myrða yndi sitt fyrir meinta
ótryggö og er á leið til fallöxar-
innar. Þessi óhugnanlegi dauða-
mars verður flestum eftir-
minnilegastur I fyrstu. 1 siðasta
þætti er hann svo staddur á -
bandbrjálaðri nornamessu, þar
sem lifsblómið hans er orðið að
herfilegri fordæðu.
Tveir siðustu þættirnir þóttu
heldur en ekki striðir og tryll-
ingslegir á sinum tima sem von-
legt var, og skiptust menn mjög
I hópa með og móti. Nefna má,
aö Liszt, Paganini og Schumann
hrósuöu sinfóniunni upp I há-
stert, en Mendelsohn fann henni
allt til foráttu. Hljómsveit og
áheyrendur I Háskólabiói voru
hinsvegar án nokkurs vafa á
bandi hinna fyrrnefndu.