Helgarpósturinn - 30.10.1981, Page 9

Helgarpósturinn - 30.10.1981, Page 9
1 * ■ (» I V —„ ,-k • f89' I9dí ___helgarpásturinn.Fostudagur 30- október i98i STIKLAÐ í JÓLABÓKAFLÓÐINU Hélstu að lífið væri svona? — Helgarpósturinn birtir sýnishorn úr nýrri bók Ingu Huldar Hákonardóttur með viðtölum við verkakonur sem út kemur hjá Iðunni ,,Eg er ekkert dugleg elskan mín, en maður verður að gera eitthvað til að lenda ekki uppi á því opinbera" — heitir viðtal við Sigríði Magniísdótt- ur, 77 ára gamla ekkju frá Hnífsdal. Hér birtist upphaf viðtalsins. Kringum áramótin 1978 - 79 opnaði Is- bjöminn nýja fiskvinnslustöð i örfirisey. Allt var þar samkvæmt nýjustu hag- ræðingu — fiskurinn sveif á færiböndum beint upp úr togurunum i vinnslusali þar sem hraðar kvennahendur skáru hann til, hreinsuðu úr honum orma og pökkuðu honum,uns hann var á sama færibandinu hifaður niður i farmskip, sem sigldu með hann á erlenda markaði. Hreinlæti var mikið i stöðinni og aðbún- aður starfsfólks að mörgu leyti til fyrir- myndar. Viða f frystihúsum eru kaffistof- ur mjög sóðalegar, en þarna var borösal- urinn til slikrar fyrirmyndar, að við sjálft lá að hann fengi verölaun sem menning- arlegt umhverfi fólks á virkum degi. Ég kom þangað á útmánuðum 1979. Það var matarhlé og viö öll borð sátu konur I hvitum sloppum. Ein þeirra var kvikleg, hvithærð, Hún hefði eins og skot fengið hlutverk i franskri biómynd sem amma með blúnduverk og brjóstsykur, svo finleg og sæt var hún. „Þessi er ein af þeim hæstu i bónus, 77 ára gömul.Eitt barnabarnabarnið hennar vinnur héma lika,” sagði einhver. Þetta þótti mér með ólikindum og lang- aði strax að fá hana til að segja mér frá vinnu sinni, en af ýmsum ástæðum gat ekki af þvi orðið að ég hefði samband við hana fyrr en hálfu ári seinna, i ágúst 1979. Þá reyndist hún vera heima hjá sér i veikindafrii. (Nú i júní 1980 er hUn enn heima og fer ekki i vinnu meira). , .Læknirinn segir, að einhverjar taugar, sem liggja frá hálsinum upp ihöfuðið, séu skemmdar,” sagði hUn mér i simann. ,,Ég vakna með svimaog erómöguleg yf- irhöfðinu fram yfirhádegi. Og svo er mér flökurt. Enef þú vilt koma i eftirmiddags- kaffi, elskan min, þá er ég skást á þeim tima.” Hún bjó i Samtúni 14, en þegar ég kom þangaö á tilsettum tima var nafn hennar hvergi að finna við dyrabjölluna. Ég hafði enn ekki talað við nógu margar fullorðnar verkakonur til að vita að þeirra ibúðir eru venjulega i kjallaranum, bak- dyramegin. Þegar ég loks hafði áttað mig áþvifannég hana auöveldlega. HUn hafði pinulitla stcíu, alþakta fjölskyldumynd- um, pi'nulitið svefnherbergi og ofurlitið eldhús. Hún gaf mér kaffi, en harmaði lasleika sinn. Sagðist eiga dóttur á Borðeyri sem mundi hafa gefið mér m iklu betra kaffi og lofaði ég að fara til hennar, ef ég ætti leiö um þær slóðir (og hlakka til). ,,Ég ætlaði að halda Ut fram i sumar- fri,” sagði gamla konan, ,,en þetta nýja kerfi drepur hverja manneskju.” HUn hefur unnið yfir tuttugu ár hjá Is- birninum og öðrum fiskvinnslustöðvum og lýsir þvi hvemig áður fyrr voru marg- arkonur kringum sama borðið, að vigta, pakka og skera út orma. En með nýja skipulaginu vinnur sama konan sama handtakið allan daginn, standandi upp á endann. Ellefu stunda vinnudag. „Dagvinnan hættir klukkan fimm, en það er illa séð ef fólk vinnur ekki til sjö. Þegar loðnan kom i vetur, spurðu þeir hvort ég vildi vinna til ellefu og fá nætur- vinnukaup, en það geri ég ekki. Þú skilur það, að maöur verður fjarska- lega bólginn i ökklunum af að standa i ell- efu tima. Nema þegar maður fer i mat eða kaffi eða á klósettiö. önnur er ekki gangan frá morgni til kvölds.” Gamla konan hugsar sig um. Hún er með blá augu. „Ég skil ekkert i þessum köllum. Ekki myndu þeir vilja vinna si'na vinnu ár eftir árstandandi upp á endann á sama stað,” segir hún. Svo heldur hUn áfram: „Það versta er aö hreinsa helvitis ormana. Það er ekki gaman að hugsa ekki um annað en orma og ormaallan daginnog grina niður i birt- una eftir þessu. Og þótt maður tini eins og maður getur þá eru kannski þrireða fjórir eftir samt. Þeir eru stundum ekki stærri en títuprjónshaus, hvitir og andstyggileg- ir.” Og hún krossbölvar selnum, en það er I maga hans, sem hringormarnir æxlast, þegar hann hefur étið hýsil þeirra, þorsk- inn. ,,Ef það finnast hjá manni svo mikiö sem tveir ormarog þrjU bein þá fær mað- ur allan kassann i hausinn aftur,” segir Sigriður. En samt saknar hún vinnunnar. Hana langar aftur til hinna kvennanna i fiskin- um, og þótt vinnufyrirkomulagiðsé frem- ur miðað við aö auka framleiðni en vernda heilsu starfsfólksins, þá er kaupið ævinlega greitt með skilum og öll loforð eigendanna standa eins og stafur á bók. Veikindadagar eru greiddir umyrðalaust. „Ég segi bara við þá að kaupið mitt sé jafntryggt hjá þeim eins og það stæði i bankanum. Mig langar að fara þangað aftur og vera hálfan daginn, helst á morgnana. Þá mundi hann sonur minn keyra mig i vinnuna eins og hann hefur alltaf gert — annars hefði ég ekki getað þetta. Það munar miklu að þurfa ekki að hima i kuldanum eftir strætisvagni, ný- kominn upp Ur volgu bólinu,” segir hUn. Gamla konan segir ennfremur, að jarna séu allir fjarskalega almennilegir, yfirmenn sem samstarfsfólk. „Ungling- arnir hlaupa til ef ég missi fisk i gólfið, þeir vilja ekki að ég þurfi að beygja mig.” En hún segist ætla að hætta að vinna eftir bónuskerfinu. ,,ÞU skilur,” hálfhvislar hún, eins og hún sé hrædd um að orð hennar berist til eyrna atvinnurekendanna, ,,að bónus- kerfið er bara til að spila fólkiö áfram. Þeirsetja þaöekki fyrir okkar gróöa. Ef þaö eru mikil afköst einn daginn og góður. bónus, kannski af þvi að þaö eru fáir orm- ar i fiskinum, þá hamast allireinsog þeir geta næsta dag lika, en þá bera þeir minna úrbýtum, þviþá er búið að breyta bónusnum. Það er nefnilega miðað við meðalafköst hvers dags.” Hún bætir þvi við að allir nöldri yfir þessu, en á f undum þori enginn aö mamta ketti, eins og hUn oröar það. ;„Þær eru margar bUnar að fara á taugum þarna siðan nýja kerfið byrjaöi,” segirhUn. „Þærkeppástmeira viö en þær þola. Ég veit um eina sem hrópar upp Ur svefninum: meiri pönnur, meiri fisk, meiri pönnur, meirifisk! Maðurinn henn-s ar hefur orðið að sækja næturlækni handa henni.” Kappið elur lika á öfund. ,,Þú veist, að þegarfariö er að vinna i akkorði þá kem- ur allt annað loftslag—þá sér hver eftir peningunum ofan i aðra, og þær sem eru handseinar verða bitrar og leiðinlegar. En þegar þær eru að öfundast út i mig þá segi ég viö þær: Hvernig getið þiö látiö svona, pikurnar ykkar? Til hvers hafið þið mennina ykkar, ef þið þurfið jafnmik- ið kaup ogég? Notiöþiðþá bara til að sofa hjá þeim eða hvað? Þið fáið meira aö segja hálft kaupið ykkar skattfrjálst þvi þið eruð giftar og svo eruð þið að sjá eftir þvi sem ég fæ, gömul kerlingin. Haldið þiö, aö ég væri alltaf að vinna áfram, ef mér þætti ekki gaman að vera meö ykk- ur?” Blessuð gamla konan segir, að kannski sé ein ástæöan fyrir bónusnum sú, aö sumar konurnar hurfu inn á klósettin hér áður fyrr og héngu þar hálfan daginn. „Það segir sig sjáflt, að það vinnur ekki neittá klósettunum. En það er alveg eins hægt aö svindla með nýja kerfinu. Þær vinna ekkert meira þótt bónusinn sé. Djöfladansinn er bara svo mikill...” ,,Geturöu ekki aumkast yfir mig, ég er á götunni með tvö börn?" — heitir viötal við 24 ára móður tveggja barna sem óskar nafnleyndar. 1 viðtalinu er hún nefnd Guðrún Asgerður og öörum nöfnum og nokkrum fleiri atriðum er breytt til að vemda fjölskylduna, en allt I frásögninni gerðist í raun og veru. Hér birtast nokkur brot úr viðtalinu sem hefst svona: „Ég var alveg viss um að það væri til eitthvert gott fólk sem mundi hjálpa mér ef ég auglýsti, að ég væri á götunni meö tvö böm”, segir Guðrún Asgerður, kölluö Dúdda. Hún er Reykjavikurstúlka með slétt ljósthárog djúpblá augu,sem stund- um eru glöð, stundum fjarska alvarleg. Dúdda er lengi búin að leita að húsnæði fyrir sig og telpurnar sinar tvær, tveggja og fjögra ára. Einu svörin sem hún hefur fengið hafa verið frá fólki, sem vildi leigja örfáa mánuði gegn svimhárri leigu eöa þá frá karlmönnum, sem leituðu sér að elda- busku og hjásvæfu. Frásögn hennar gæti verið skrifuð af Auði Haralds, sem umsvifalaust mundi flokka viöbrögð karlmannanna undir „dónaleg tilboð.” „Einn karlinn hringdi og sagðist eiga ibúð i Gnoöarvogi, sem ég hugsanlega gæti fengið,” segir Guðrún Asgerður. „Hann sagöist gjarna vilja lita á mig, áður en hann leigöi mér. Hann ætlar að gá hvað ég er heiðarleg i andlitinu, hugsaði ég. Svo birtist hann, akfeitur og dcki kyssilegur, á aldrinum milli fertugs og fimmtugs. Eitthvað þóttist hann þurfa * » f Kápumvnd bókarinnar er eftir Hildi Há- konarddttur. að hugsa sig um, og næstu daga hélt hann mer volgri með simhringingum öðru hvoru, þangaö til hannjoks mannaði sig upp i að segja: „Þú getur fengið ibúðina ódýrt, en það er dálitið sem ég vil fá i staðinn.” Ég beið. „Ég á nefnilega svo leiðinlega kell- ingu,” hélt hann áfram, ,,og það er allt orðið steindautt á milli okkar. Hún býr með krakkana i öðrum endanum á húsinu, en' ég i hinum. En hún hefur ekki hug- mynd um, að ég á þessa ibúö og nú vil ég leigja hana einhverri konu sem vill leyfa mér aö koma til sin einstöku sinnum.” Ég varð bálvond. „Farðu bara i Glæsibæ,” hreytti ég út úr mér, „þar er nóg af þeim. „Nei, þær vil ég ekki”, sagði kallinn. „Þær eru svo miklar druslur. Ég vil lambakjöt og ef þú vilt taka á móti mér öðru hvoru þarftu ekkert að borga fyr- irfram.” Ég fann vonbrigöin læsast um mig. „Er ómögulegt að fá hana leigða með öðrum skilmálum?” kveinaði ég. „Get- urðu ekki aumkast yfir mig? Ég er á götunni með tvö litil börn og get borgað' hálft ár fyrirfram.” Þápeninga hefði ég getað fengið lanaða hjá félagsmálastofnun borgarinnar. „Þetta er ekki peningaspursmál,” sifraði sá feiti. „Ég vilfá konu sem ég get heimsótt og mér lfst vel á þig.” Þá gafst ég upp og skellti á.” Guðrún Asgeröur horfir dapurlega fram fyrir sig og styður olnbogunum á borðið. Hún fær núna aö vera hjá vinkonu sinni með börnin, en vinkonan á þrjú börn og er síst of vel sett sjálf. „Ég get ekki niðst á henni öllu lengur,” segir Guörún, eða Dúdda, eins og hún er oftast kölluð. „Og systkini min eiga öll nóg með sig.” Hún á sjö systkini, er f jórða yngst. Faðir hennar var bensinafgreiðslu- maður.en þótt hann ynni frá klukkan átta á morgnana til tíu ellefu á kvöldin dugði kaupið ekki fyrir almennilegu húsnæði, stundum ekki eir.u sinni fyrir matnum, handa þessari stóru fj(3skyldu. Fjölskyldan hraktist úr einum stað i annan... Já, hann pabbi minn dró aldrei af sér. Hann þoldi ekki bensingufurnar, sem hann stóð ialla daga. Hann fékk ýmis eit- ureinkenni, en hafði megnustu ótrú á læknum. Kannski hefur honum þótt ókarl- mannlegt að leita þeirra. Einn morguninn snarleið yfir hann. Hann var keyröur á sjúkrahús og þá upp- götvaðist, að það var komið æxli við heilann á honum. Siöan hefur hann verið algjörlega á spitölum — hann var fjöru- tiuogfimmára, þegar þetta gerðist. Læknar gerðu allt sem þeir gátu til að bjarga honum og tvisvar eða þrisvar var hann sendur i' uppskurð til útlanda — en allt kom fyrir ekki. Veikindin ágeröust og i dag er heilinn að mestu leyti lamaður, hann segir varla nema já eða nei, og er 100% öryrki. Mamma skildi við hann, fékk ibúð i Breiðholtinu og fór að vinna i fiski, en hvernig sem á þvi stendur er eins og við krakkamir séum henni minna virði eftir að þetta gerðist. Mérfinnsthún aðallega hugsa um karl- menn og böll. Kannski er þaö af þvi að hún kynntist pabba svo ung.var ekki nema átján ára þegar hún fór aö eignast okkur systkinin og lokaðist alveg inni. Ég veit það ekki, mér finnst voöa erfitt að tala viö hana. „Það hefur allaf veriö minn heitasti draumur að eiga heimili, þar sem ég gæti hlúð almennilega að börnunum mínum”, segir Dúdda. Fimmtán ára hélthún að þessi draumur væri að rætast. Hún varð ástfangin af ein- um aðaltöffara bæjarins. „Hann var sautján ára, ofsalega sætur,” segir hún og ljómar upp. „En hann drakk alltof mikið og kvennamálin rN hjá honum voru i algjöru rugli, ég hugsa J9, „Skemmtilegar konur og miklar hetjur" — segir Inga Huld Hákonardóttir — Þetta er bara ósköp venjuleg blaðamennska. En mér fannst lif þessara kvenna og sjónarmið þeirra eiga erindi við fleiri en læsu viðtöl við þæ r I dag- blaði, svo ég ákvað að skrifa frekar bók, segir Inga Huld Hákonardóttir blaðamaður um bók slna „Hélstu að llfið væri svona” sem Helgarpdstur- inn birtir kafla úr I dag. — Þótt mikið sé rætt um kvennamenningu og rétt- indi kvenna er lif kvenna hálfgert tabú. Það er sama hvort maður fletti blöðun- um, hlusti á fréttir i út- varpinu eða horfi ' á sjón- varpið, þar er ekkert um lif kvenna. Það er lika óljóst fyrir mörgum, ekki sist konumsjálfum. En ef þetta er skoðað í samhengi við þjóðfélagið kemur i ljós að konur leggja fram óhemju mikið starf, en bera sára- litiö úr býtum. Margir karlmenn halda, að konan svifi innanum heimilistæki og sófasett með falleg brjóst og biði eftir þvi aö maðurinn komi heim fær- andi hendi. En staðreyndin er sú aö 70% giftra kvenna vinna úti, og margar þeirra eru aðalfyrirvinnur heimil- anna. Þeir sem starfa við fjöl- miðlana eru flestir karl- menn og óvart sjá þeir ekki i gegnum þessa glans- mynd, hvaö lif kvenna er erfitt. Mig langaði til aö bæta úr þessu, og líka leiða fram konur sem ég hef kynnst vegna þess að þær eru skemmtilegar og ekki síöur miklar het jur. Ég valdi þá leið aö reyna að gera þessi viðtöl skemmtileg fyrst og fremst vegna þess, að þessar kon- ur, sem ég talaði viö eru sjálfar skemmtilegar. En um leið er þetta úttekt á llfi kvenna sem eru svo gifur- lega stór hluti af þjóðinni — bara i ASI eru milli 20 og 30 þúsund konur. En þetta er ekki „grimm” bók, það getur veriö að tónninn sé of ljúfur og ég hefði átt að vera harðari. Það má kannski segja að það sé kvenlegur tónn I viötölunum — i gamaldags merkingu þess orðs. Samt kemur þarna ýmis- legt ófagurt f ljós. Meðal annars það að ótrúlega margar konur eiga eða Inga Huld Hákonardóttir hafa átt eiginmenn sem hreinlega voru búnir að vinna sig i hel 45-50 ára og standa einar eftir. Eða þær halda uppi drykkjusjúk- lingum og sjá fyrir heimil- inu. Við slikar aðstæður verða konurnar ódýrt og varnarlaust vinnuafl en þjóðfélaginu ákaflega verðmætar. Það komu upp ótrú- legustu hlutir, þegar ég sat með þessum konum og ræddi viö þær. Þar á meðal þetta sjónarmið sem kem- ur fram i samtalinu við Eyju Bjamfreösdóttur að karlmenn sýna konum oft furðulega fyrirlitningu og tillitsleysi i samskiptum sinum við þær, segir Inga Huld Hákonardóttir blaða- maður.

x

Helgarpósturinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.