Helgarpósturinn - 06.11.1981, Blaðsíða 9

—JielgarpósturinrL- Föstudag
ur 6. nóvémber 1981
ÚR HEIMI VÍSINDANNA
ÍL f Umsjón: Þór Jakobsson
1 janúar slðastliðrum var rætt samskipti sin aö mun viö Kina, hér I þættinum um áhrif land mikillar fortiöar — og mik- JKL
„menningarbyltingarinnar” i
Kina á visindi þar i landi. Bvlting
þessi virtist i augum forviöa út-
lendinga til þess gerð að ganga
milli bois og höfuðs á menning-
unni. Ringulreið réði lögum og
lofum og ólögum. Hið fárán-
legasta ofstæki kom I veg fyrir
sannleiksleit i iandinu. Martröð
þessari linnti þó um siðir og kin-
versk fræðimennska hefur eflst
ár frá ári siðan 1976.
Ef til vill finnst sumum, að þaö
séað bera i bakkafullan lækinn að
minnast á ný á visindi i svo fjar-
lægu landi. En hafa ber i huga, að
hér er ekki um smástaula i sam-
félagi þjóðanna að ræöa.
Fimmtungur mannkyns og
raunar nokkru fleiri hafa vaknað
af menningarlegri martröð og
gert upp hug sinn. Lúsiönar,
furðu samhentar milljónir manna
— ekki tiu milljónir eöa hundrað,
heldur þúsund milljónir manna —
fá leyfi til aö hugsa. Þaö munar
um minna og fer fjarri, aö tiðindi
austan úr Kina komi okkur ekki
viö.
Hvorki hef ég þó blaðrými né
næga þekkingu til að lýsa vel
breytingum til batnaöar óg fram-
förum i Kina siðasta hálfa ára-
tuginn, en ungu áhugafólki um
þetta heillandi land visa ég á 600
Kina:
illar framtiðar.
í bókinni eru greinar eftir 28
sérfræðinga. Þar eru kaflar um
sögu vlsinda i landinu. Siðan er
hver fræðigreinin á fætur annarri
valin og gert grein fyrir ástundun
þeirra um þessar mundir. Má þar
nefna stæröfræði, eðlisfræði,
efnafræöi, stjörnufræöi, landa-
fræði, jaröfræöi, jaröeðlisfræöi,
veðurfræði og haffræði. Enn-
fremur eru kafiar um lifeðlis-
fræði, læknisfræði, grasa- og
dýrafræöi (liffræði), þá kaflar um
verkfræði, orkuvinnslu ýmiss
konar, rafeindafræði og vistfræði.
Að lokum er sagt frá félagsvis-
indum i Kina.
I viðauka er m.a. listi yfir
visindaleg timarit, sem koma út i
landinu, og ýmsar mikilvægar
ræöur og greinargeröir um
visindalegar áætianir.
Brotist um í kerfinu
Ritgerðasafni þessu um visindi
i Kina var nýlega gerð skil I
timaritinu Science og hælir þar
bandariskur Kinafræöingur,
Michel Oksenberg, bókinni.
Nokkuð mun þar þó skorta á upp-
lýsingar um sjálfa starfsemina
við lausn visindalegra verkefna,
stjórnmál i visindaheiminum og
menningarveldi
vaknar
blaðsiðna bók, sem kom út I fyrra
(1980) hjá Stanford University
Press, Stanford, Californiu. Þessi
þykka bók er ritgerðarsafn sem
kallast „Science in
Contemporary China” ( Visindi i
Kina nú á dögum). Leo
A. Orleans sá um útgáfuna (verö
$35). Islendingar ættu að auka
þviumlikt. Ferili rannsóknanna
getur vist verið býsna flókinn og
reynir þar oft á þolrif ungra
visindamanna i glimu þeirra viö
skrifstofubákn og möppudýr. Það
er ekki þrautalaust fyrir hug-
myndarikt fólk að hljóta náð fyrir
augum kerfiskalla sem hampa
þaulsætni i starfi, pólitiskri
tryggð og öðrum slikum dyggðum
fyrst og fremst.
Þrátt fyrir allt er ekki allt i
sómanum enn þar eystra, skortur
á tækjum tefur fyrir framförum,
forréttindi óverðskuldaðra
manna setja mörgum hæfari stól-
inn fyrir dyrnar, pukur og leyni-
makk spillir sums staöar fyrir.
En þetta eru reyndar lýsingar
sem betur eiga viö i mörgum
öðrum löndum.
Kinverjar hyggja gott til fram-
tiöarinnar og ætla sér aö fara
betur að ráði sinu i þessum efnum
næsta aldarfjórðunginn en þeir
geröu hinn næstliðna. Sjálfsagt
geta þeir i einhverjum mæli
vitnaö i spakmæli Maos sáluga
eftir sem áður, sér til halds og
trausts, — en það er önnur saga
Mest er um vert, að þeir hafa
opnað hug sinn og land fyrir
nýjum, örvandi skoöunum á sviði
menningar og mennta. Það mun á
hinn bóginn auka áhrif þeirra I
heimi visindanna.
eða áskrifendahappdrætti. í þvi
tilefnihefur Visirsennilega slegið
öllum öörum við. Hefur hann get-
að boöið upp á heila bila meðan
Dagblaðið heíur kannski orðið að
láta .:áér nægja kasettutæki eða
einhver ámóta ómerkilegheit.
Það er munur aö eiga hauka I
horni meðal bílasala. Þjóðviljinn
er ekki mjög vinamargur meðal
bissnessmanna bæjarins þó að
hann geri sér stundum dælt við
þá. Hann langaöi þó til að vera
með og fyrir nokkrum vikum
hafa setið i rikisstjórn siöan og
tekið þátt I kj araráninu, er ekkert
flokksblaðanna fært um aö taka
upp málstað launafólks. Stjórnar-
andstaðan núverandi getur
reyndar ekki stillt sig um að
reyna að notfæra sér ástandið til
atkvæðaveiða og slær stundum
um sig meö kjöroröum eins og að
lægstu launin séu smánarblettur
á þjóðinni. En i næstu setningu
eru þeir kannski farnir að gráta
yfir kjörum atvinnurekenda svo
að ljóst er hver hugur fylgir máli.
Um áberandi yfirburði Neista
Fjölmiölarnir hafa verið vin-
sælt umræðuefni á undanförnum
árum enda hafa miklar breyting-
ar átt sér stað á þeim. Fer ekki
milli mála að mikilvægi þeirra i
þjóðlifinu fer vaxandi. Eina blað-
ið sem hefur fastan dálk um fjöl-
miðlana er þó Helgarpósturinn.
Blöðin eiga i feiknalega harðri
samkeppni sin á milli og hefur
það haft margvísleg áhrif á þau.
Þykja þau um margt hafa orðið
llicari hvert öðru, t.d. helgarblöö-
in.Einniger reynt á fjárhag blað-
anna til hins ýtrasta með þvi aö
hafa blaðsiðufjöldann alltaf að-
eins meiri en tekjurnar leyfa.
Enn má nefna að blaöamenn eru
undir meiri pressu en áður að
sýna hugmyndaauögi og áræði,
sem þýðir að dómstólar landsins
gina yfir þeim eins og snjóhengj-
ur.
En auk þessa hafa blööin tekið
upp á allskyns auglýsingabrellum
sem koma blaðamennsku ekkert
við. Allir kannast viö Visisrallyin
og kappsiglingar Dagblaðsins.
Einnig heldur Dagblaðið hæfi-
leikakeppnir og Helgarpósturinn
er með þöngulhausa og fegurðar-
samkeppnir karla. Þetta er það
sem kallað er að búa til fréttir.
Lika eru til ýmsar brellur tii að
tæla fólk til að gerast áskrifendur
og nefnast þær áskrifendakeppnir
bauð hann upp á Skotlandsferð.
Gætti hann þess þó mjögvel að
útskýra málið vandlega fyrir
styrktarmönnum blaðsins áöur
svo þeir styggðust ekki. Timann
les ég ekki mjög oft en ólyginn
sagði mér aö hann ætlaði að hafa
hangiketslæri i verðlaun i jólaget-
raun sinni. Spurt yrði einnar ein-
faldrar spurningar og þeir sem
svöruðu henni rétt fengju eitt
læri. Hinir fengju eins mörg og
þeir vildu.
Allt er þetta gott og blessað út
af f yrirsig ef einhver jir skemmta
sér. H versu mikils viröi þaö er er
annaö mál. Blöðinhafa ekki sýnt
mári gæði en áður i vinnubrögð-
um og það skiptir vissulega
mestu máli. Efnisval er tilviljun-
arkennt og tilraunir til málefna-
legrar umræöu takmarkaðar. Sú
hindrun sem þessu veldur blasir
við: Blöðin eru ekki eins frjáls og
óháð pólitiskt og þau vilja vera
láta. Þau eru öll flokksblöö með
einum eða öðrum hætti og flokk-
arnir eru hver öörum glám-
skyggnari á tilveruna. (Helgar-
pósturinn hefur hér vissa sér-
stöðu sem ,,menningar”-blað.)
Tökum kjaramálin sem dæmi.
Veruleg kjararýrnunhefur átt sér
stað hjá öllu launafólki siðan i
samningunum 1977. En þar sem
allir stjórnmálaflokkarnir fjórir
Einu sQómmálasamtökin hér á
landi sem af heilindum styðja
kröfuna um leiðréttingu laun-
anna og benda jafnframt á væn-
lega leið til að ná henni fram eru
Fylkingin. Hún á sér enga svikula
fortíð eins og flokkarnir. Hún er
heldur ekki hagsmunalega bund-
in atvinnurekendum.
Málgagn Fylkingarinnar er
Neisti. Hefur hann lengi haft sér-
stöðu meðal i'slenskra blaða. Sér-
stakt mikilvægi hans nú þessar
vikurnar stafar af þvi að kjara-
deilur ráðast að miklu leyti af
lyktum þess f jölmiðlastriös sem
þeim fylgja. Aðstandendur Neista
hafa þvi ákveðið aö auglýsa hann
dálítið upp. Fyrir hendi voru
ýmsir möguleikar, eins og áður
greinir. En við ákváðum að reyna
nýja leið sem gæfi betri mögu-
leika á að kynna baráttumál
blaðs og samtaka. Hefur verið
skipulögð fjölbreytt dagskrá i
heila viku.
Neistavikan mun standa yfir
7.—13. nóvember. Hefst hún á
Hótel Borg kl. 14.00 á bókmennta-
og tónlistardagskrá. Mæta þar
Baldvin Halldórsson, Dagur, Ein-
ar Ólafsson, Guömundur Hall-
varösson, Kristján Jónsson,
Simon Ivarsson, Stella Hauks-
dóttir, Vilborg Dagbjartsdóttir og
Þorgeir Þorgeirsson. Einnig
VETTVANGUR
munu Pétur Hraunfjörð og fleiri
flytja syrpu um verkfallið 1970.
A sunnudag 8. nóv. hefst siðan
sölusýning nokkurra kunnra mál-
ara að Laugavegi 53A, kl. 15.00.
Meðal þátttakenda verða Alfreð
Flóki, Árni Ingólfsson, Guðrún
Svava, Hringur, Jón Gunnar
Arnason og Ólafur Gislason.
Verður sýningin opin kl. 17.00 til
22.00 alla daga til 15. nóvember.
Allarmyndirnar eru til sölu á vin-
samlegu veröi. Mánudaginn 9.
nóvember verður kvenfrelsisbar-
áttan á dagskrá. Munu Hildur
Jónsdóttir og Svava Guðmunds-
dóttir troða upp i' flokkshöllinni. A
þriðjudaginn 10. nóvember kl.
20.30 aöHótel Borg verða kynntar
glænýjar niðurstöður úr vinnu-
verndarkönnun meðal iðnaðar-
manna.
Einnig mun Vemharður Linnet
fjalla um jassinn og réttindabar-
áttu svartra i Bandarikjunum. Á
miðvikudag.ásamastað og tima,
rtiun birtast hinn erlendi gestur
vikunnar, norski blaðamaðurinn
Aslak Arhus, og flytja hina
áhrifamiklu fjölvarpasýningu
sina um E1 Salvador og Mið-
Ameri'ku. Er hann nýkominn frá
þeim heimshluta og hefur viðað
að sér bæði myndefni, tónlistar-
efni og lesnu efni um hann. A
fimmtudag i'flokkshöllinni verður
fluttur ofbeldisannál' herstöðvar-
málsins i umsjón Arna Hjartar-
sonar og Kristinar Lárusdóttir. A
föstudag 13. nóvember verður
slúttað með skemmtun i Hreyfils-
húsinu. Verður þar upplestur,
jass og dragspilasláttur.
Meðþessu mm Neisti slá önnur
blöð landsins út.ekki aðeins hvað
varöar áreiðanleika i fréttaflutn-
ingi, heldur einnig á sviði hátiðar-
halda.
Pótemkintjöld Gunnars fallin

VÍSIl
ki vegna atvinnuástands:
hfnun ne ereiöi
irpási
rm

ERTU SÁTTUR VIÐ
VER KALÝÐS AÐ ALIN N?
inulitsins hrlKalegrl en
lingl á að
imana tai
Hermannsson. tramavamdasllðr
i attiygii á vandanun: t umraðun
GLEYMDIST AÐ FRAM-
REIKNA LAUNALIÐINN:
\skriftarsími
3: gsstgcsjrss srcrs