Helgarpósturinn - 13.11.1981, Blaðsíða 10

„Ég var bíllinh, bílstjórinn,
fangavörðurinn og fangelsið”
Jón á Veðrará tekinn tali
á tveimur ágætum heímilum,
Deildartungu og siðan á Kaðal-
stööum, þá fer ég til Reykjavikur
og ec þar til 1967 eða þar til við
fluttum hingað vestur á Veðrará.
Hvað varðar uppeldi mitt á
Kirkjubóli, var þaö kannski frá-
brugðið að þvi leyti að Kirkju-
bólsheimiliö hélt i fammislenska
siði lengur en mörg önnur heimili
á landinu. Viö erum afskaplega fá
á minum aldri sem getum sagt
það með sanni, að hafa lifað það
að hafa setið hjá kviarám. Ég
byrjaði að sjtja hjá með öðrum 6
ára gamall 1940. Ég hafði þennan
starfa að sitjahjá kviaránum i 10
ár.1'
er einsog opnist önnur veröld.
Þarna sat ég hjá margan sumar-
daginn, þarna smalaðiég og þetta
var minn héimur.
En heimurinn hafði breyst ansi
mikið, ansi mikið, þegar ég kom
aftur vestiflr eftir 16 ár. Ég var
bilinn að fara viða um landiö, og
þá fannst mér fjörðurinn ekki
jafn stór*einsog migiminnti hann
væri og árnar ?kki eins vatns-
miklar einsos þær voru i huga
minum. Þessi hrikaleiki hér i
fjöllum sem mér fannst nií alltaf
vera i minningunni, hann var al-
veg kominn Ur huga mér af þvi ég *
hafði verið við Vestur-Grænland
eitt sumar á saltfiski, og vest-
firsku fjöllin þau minnkuðu mikið
við að sjá grænlensku fjöllin.”
, Talið er, aö vart verði sam-
koma haldin með gleðibrag i V-
Isafjarðarsýslu öðru visi en Jón á ^
Veðrará sé til'staðar. Hvort sem
það eru héraðsmðt ungmennafé-
laga, hestamót, bindindismót, ell-
egar þá drykkjumót, þykif- verða
litið úr mótshaldi sé Veðrarár-
bóndinn ekki nálægur og gildir þá
einu hvort hann var sívilklæddur
eða i lögreglujúniforminu, þvi
fram undir þetta var Jdn .á Veðr-
ará- héraðslögreglumaður með
bevisfrá sýslumanni frá J>vi herr-
ans ári 1872. Þetta skýristsiðar. 1
eldhússkotinu á Veðrará rabba ég
við Jón bónda Guðjónsson, það er
tekið að skyggja og ,niikilúðlegt
andlit bónda orðið að ikuggaspili.
,,Hjörð rekur handar
vanur”
„Þegar ég fer að heiman 17 ára
gamallUt i lifið og ætla aðfara að
vinna fyrir mér einsog aðrir, þá
kem ég eftir nokkrar vikur með
hönd i fatla.og þaðer litið að gera
með 17ára mann meðhönd i fatla
og saumaða fingur. Ég fékk það
tækifæri að verða að liði þannig
þessar þr jár vikur að rölta fram á
Dal og reka kviarær heim. Ég tel
mig alla tið hafa notið þess að
vera með sauðkindum fram á
dalnum þarna heima sem ég
kalla alltafheima, og ég fer oft og
tiðum heim, og þegar ég er kom-
inn fram fyrir Sel i Bjarnardal þá
,,Áttum ekki að taka
fyrsta sopann”
Fóstrun á bindindisheimili
íeiðir taliÖ4»óhjákvæmilega að
bindindismálum og ungmennafé-
lagshreyfingu:
,,Ég mun hafa gengið i ung-
mennafélag 12ára gamall og eitt
af*þvi sem maður öðlaðist þar,
var að læra að koma fyrir sig orði
og þess nýtur maður enn þann
dag i dag. Þau voru kannski ekki
mörg orðin sem maður sagði, en
maðurfékk að standa upp og það
var li'fsreynsla út af fyrir sig að fá
að læra að tala frammi fyrir öðr-
um."
Nú voru unnin bindindisheit i
þann tið þegar menn gengu i ung-
mennafélag. Hvernig var afstað-
an til þeirra sem drukku?
„Þess má kannski geta fyrst,
að þegar ég gekk i ungmennafé-
lagið Bifröstyiér i önundarfirði,
þá hafði enginn félagann^ neytt
.áfengiseða tóbaks, og ég vilsegja
fyrir mi'na parta, að þetta heit
hélt ég, meðan ég var hér á
Kirkjubóli, en svo skolaðist þetta
nú út, en það var einkennilegt, að
i þvi eina ungmennafélagi sem ég
gekk" i á Suðurlandi, þá sneru
hlutirnir öðru visi við, það voru
sárafáir sem. héldu þetta gamla
ungmennafélagsíeit. Hvað varð-
aði afstöðuna tiT víns og vin-
drykkju, þá man ég nú ekki eftir
öðru boðorði en þvi að menn ættu
ekki að taka fyrsta sopann, búið.
Ég man ekki eftir þvi að hafa
heyrt þetta öðruvisi útfært þarna,
en i hita kappræðna milli manna
kom margt fleira i ljós en þetta
boðorð, en ég held menn hafi ekki
þótt öalandi eða óferjandi þótt
*þeir smökkuðu vin.”
— En aldarandinn hefur breyst,
Jón, hefur bindindisheitinu al-
gjörlega verið varpað fyrir róða?
„Það var reynt að aðlagastnii-
timanum, lögunum var breytt og
þannig að linað var á bindindis-
heitinu og nú eigum við að leið-
beina unglingum hvaða áhrif og
afleiðingar vindrykkjan hefur i
för með sér. Við stóðum frammi
fyrir þvi, að aðeins 10% af þess-
um 20 þúsund félögum i landinu
héldu bindindisheitið. Mér finnst
hart til þessa að hugsa, að það
skijli ekki v^fa fleiri sem geta
staðið sig.”
— En nú hefur maður það fyrir
augunum,aðá skemmtunum sem
haldnar eru á vegum ungmenna-
félaga bæði hér vestra og viðar,
að þar bókstaflega flæðir áfengið
og héreinnig um að ræða böm oni
12 ára al.dur semef til vill fá far-
arleyfi vegna þess að ungmenna-
félagshreyfingin hefur haft bind-
indi að leiðarljósi, hvað um
þetta?
„Þvi miður hefur þetta verið
svona og við höfum stundum ver-
ið með upp i tólf lögregluþjóna til
þessað Utiloka áfengi á stöðunum
og manni þykir það hart, þegar i
lögum héraðssambandsins hér i
vestursýslunni er algjörlega
baqnað á öllum samkomum að
neyta vins, að það skuli vera fé-
lagarnir sjálfir sem þverbrjóta
þetta boðorð og við sem erum i
stjórn sambandsins stöndum
agndofa frammi fyrir þessu. Það
virðist ekki vera möguleiki á þvi,
að koma fólki i skilning um það,
að þessar hátiðir, þeas. héraðs-
mótin, eru fjölskylduhátiðar og
fólk á að geta komið þarna með
sinar fjölskyldur og verið þarna á
staðnum. En reynslan er allt önn-
ur Foreldrar hafa ekki komið,
þeirsenda krakkana eftirlitslaus,
og bindindishreyfingin hér á
Vestfjörðúm hefur ekki rétt okkur
litlafingur til stuðnings.”
— Ég átta mig ekki á þvi?
„Bindindisfélögin, þau eru
kannski dauð, en það eru áfengis-
Enda þótt Jón á Veðrará sé ekki
aldinn að árum er hann samt
tengiliður við hið fonra bænda-
samfélag...
„Þegar móðir min dó 1937, var
mér komið fyrir á Kirkjubóli i
Bjarnardal hér i önundarfirði hjá
Bessabe Halldórsdóttur, móður
Guðmundar Inga og þeirra syst-
kina. Þar var ég þar til ég varð 17
ára gamall. Þá fer ég suður og er
svona hingað og þangað við ýmis
störf. Byrjaði á sildarbát héðan
frá Bolungarvik með Guðmundi
Jakobssyni sem er núna meö Æg-
isútgáfuna. Hann var þá með
Faxa gamla úr Garðinum. Siðan
fer ég upp i Borgarf jörð og er þar
myndir og texti: Finnbogi Hermannsson