Helgarpósturinn - 27.11.1981, Blaðsíða 4

Í8W » - V'.*.' "'* "I ') i' '• r I ’| ' '■ '■»'< I ' <
Föstudagur 27. nóvemb»^gftl

ZJL w L
1 r ■i
■ i
A hverju ári beinist athygli þjóbarinnar um stund ab sáttasemjara rikisins. Atök á
vinnumarkabi fara nú oröiö öll fram undir hans eftirliti i Karphúsinu viö Borgartún i
Reykjavik, og eins og allir vita skipta þau átök þjóöina verulegu máli. Ein slik samn-
ingalota er á enda núna, og Guölaugur Þorvaldsson fer vonandi aö fá þó ekki væri nema
regiulegan svefn á ný. Þó hefur þessi törn veriö heldur létt, eins og kunnugt er.
í erfiöum samningaviöræöum reynir mikiö á manninn i miöjunni. Einn fulltrúi vinnu-
veitenda f mörgum samningum hefur veriö Davfö Scheving Thorsteinsson. Hann var
spuröur hvaö helst einkenndi Guölaug sem sáttasemjara.
„Þaö er skipulagshæfileikarnir. En hann er einnig góöum almennum gáfum gæddur,
mikill reiknimeistari,fljótur aö átta sig á hlutunum. Auk þess vil ég svo benda á hans
góöa og iétta skap, sem oft hjálpar til á erfiöum stundum i samningum”.
Fulltrúi iaunþega, sem fyrir nokkrum dögum stóö i erfiöum samningum undir stjórn
Guölaugs sagöi: „Hann er ljúflingur úr Grindavfkinni. Mikill indælismaöur. En ég efast
um að fulltrúar launþega hafi veriö mjög hrifnir af honum I þessum viðræöum. Hann
hélt sig heldur of fast viö 3.25 prósentin i sáttatillögum sinum fyrir okkar smekk.
Guðlaugur Þorvaldsson fæddist i
Grindavik i vogarmerkinu i október árið
1924, sonur hjónanna Þorvaldar Kiemens-
sonar og Stefániu Tómasdóttur. Hann ólst
upp þar suður með sjó, en fór svo i Flens-
borgarskólann i Hafnarfirði, þar sem
hann stundaði nám i þrjá vetur. Þaðan
dreif hann sig noröur til Akureyrar, tók
þar gagnfræðapróf utanskóla og var þrjá
vetur i menntaskólanum. Þá var stúd-
entsprófið komið.
Eftir stúdentinn var hann einn vetur við
kennslu. Það var vestur á Núpi i Dýra-
firöi. Hann var þá um tvitugt og eins og
Kristján Benjaminsson, góður vinur
Guðlaugs i áratugi orðaði það: „Þar
kynntist hann námsmeynni Kristinu
Kristinsdóttur, sem þá var 17 ára, og þau
hafa ekki skiiið siðan”. Þau eignuðust 4
syni, og eru 3 þeirra á lifi.
Eftir stúdentsprófið fékk Guðlaugur 4
ára styrk til landafræði- og náttúrufræði-
náms i Noregi. „En þá var strið”, sagði
Guðlaugur, „og ég varð að afsala mér
styrknum. Úr varð að ég fór i viðskipta-
fræði i Háskóla Islands.” Þegar Guðlaug-
ur er spurður hvers vegna viðskiptafræö-
in hefði orðið fyrir vaiinu sagðist hann i
rauninni hafa beitt útilokunaraðferðinni.
„Éghefalla tiðhaftmeiriáhuga á málum
náttúrufræðilegs eðlis”.
Kristján Benjaminsson segir þann
áhuga ekkert fara framhjá þeim sem
hann þekkja, þvi hann sé afskaplega fróð-
ur um landafræði, og alla tið hafa þau
hjónin ferðast mikið. Aðeins eru þau ef til
vill farin aö hægja á núna, en þau eiga
fallegan sumarbústað i Skorradal, aust-
anverðu við vatnið og þar dvelja þau eins
mikið og þau geta á sumrin.
Guðlaugur er einnig áhugamaður um
iþróttir, og þá sérstaklega badminton.
Hann var á timabili formaður TBR og var
keppnismaður þegar hann var yngri —
þokkalegur á þess tima mælikvarða. Og
enn spilar hann reglulega badminton með
mönnum sem leikiö hafa saman i áratugi.
Eftir viðskiptafræðinámið lá leiðin á
Hagstofu Islands og þar var hann i 16 ár,
frá 1950 til 1966. Jafnframt starfi sinu þar
vann hann i lausamennsku við vikublaðið
Fálkann, — var reyndar byrjaður þar
þegar hann var ennþá i námi. Svo bætti
hann við sig stundakennslu i verslunar-
skólanum. „Það gerði ég eiginlega á
morgnana milli klukkan 8 og 9, áður en ég
fór i vinnuna, og i hádeginu. Svo áriö 1956
byrja ég i stundakennslu við Háskólann”.
Eftir nokkurra ára stundakennslu var
Guðlaugur settur prófessor, en hann sagði
þvi starfi fljótt aftur af sér. Svo var hann
skipaður aftur veturinn 1966 til 67 og
prófessor var hann þar til hann var kjör-
inn rektor. Árið áður hafði hann hinsveg-
ar gegnt stöðu ráðuneytisstjóra i fjár-
málaráðuneytinu, en bara i eitt ár.
Guðlaugur var ekki bara prófessor viö
háskóiann. Hann hefur vist alltaf verið
dálitill prófessor i hinni merkingu orðsins.
Hann á það semsagt til að vera afskap-
lega utan við sig. Félagi hans úr badmin-
ton, sem hann stundar reglulega, segir
t.d. að það iiði varla sá æfingatimi að
hann gleymi ekki iþróttaskónum, bolnum
eða handklæðinu eða einhverju svoleiðis.
„Það sem ég er eiginlega mest hissa á er
að hann skuli ekki vera stöðugt að týna
billyklunum, eða bara sjálfum bilnum”.
Meðal vina og ættingja eru til nokkrar
sögur af prófessornum Guðlaugi. Ein
ágæt er á þá leið að hann og fjölskylda
hans var einu sinni sem oftar á leið i
veislu hjá kunningjafólki hér i borg. Veisl-
an var i fjölbýlishúsi, og á leiðinni inn
varð Guðlaugur viðskila við hina fjöl-
skyldumeðlimina. Hann þurfti að læsa
bilnum eða eitthvað þessháttar. Svo geng-
ur hann inn, upp stigann og opnar hurðina
að ibúðinni. Hann þekkti húsráðendur vel,
svo tók hann af sér yfirhöfnina i mestu
makindum og setti hana i fatahengið. Svo
gengur hann til stofu. Þá hrekkur hann i
kút, þvi að i stofunni sátu ókunnug hjón.
Guðlaugur hafði farið ibúðavillt. Hjónun-
um brá ekki siður en honum, en eftir
venjulegar afsakanir og þvi sem svona
aðstæöum fylgir, fór Guölaugur upp á
næstu hæð fyrir ofan, þar sem fólkið var
farið að undrast um hann. Varð af tals-
verð kæti þegar fólkið heyrði sögu hans,
og ekki minnkaði hún þegar i ljós kom að
eiginmaðurinn á neðri hæðinni var sjó-
maður, sem aðeins nokkrum klukku-
stundum áður hafði komið i land eftir
hálfsmánaðar útivist. Leiddu menn að þvi
getum að eiginkonunni hafi reynst erfitt
að skýra út fyrir honum heimilislega
framkomu þessa ókunna manns.
Guðlaugur þótti góður kennari. Hann
hafði góð tök á nemendum sinum, þó ekki
væri hörkunni fyrir að fara, og sem fræði-
maður i viðskiptafræði þótti hann einnig
vel yfir meðallagi. Einn gamall nemandi
hans úr viðskiptafræðinni sagði: „Hann
var vel liðinn sem kennari, enda var hann
ekki siður þægilegur maður þá en nú”.
Eftir sex ár i prófessorsembætti varð
hann rektor Háskólans. Það er það starf
sem hann segir sjálfur hafa fengið hvað
mesta ánægju útúr. „Mér hefur i rauninni
allstaðar liðið vel. En ef til vill hef ég notið
min einna best i rektorsstöðunni”.
Honum vannst þó ekki mikill timi til að
sinna þvi starfi. Eftir nokkur ár var hann
orðinn sáttasemjari rikisins. Guðlaugur
hafði verið i sáttanefnd frá 1971 og aðstoð-
armaður Torfa Hjartarsonar, sem þá var
sáttasemjari. 1 þvi starfi þótti hann úr-
ræðagóður og naut virðingar beggja aðila.
Hann átti til dæmis, ef til vill ásamt fleir-
um, hugmyndina að þvi að leysa sérkröf-
urnar með þvi að meta þær i prósentum.
Þessi sérkröfumál voru að verða nánast
óleysanleg, og lausnin þótti mjög snjöll á
sinum tima.
Það var þó langt frá þvi að Guðlaugur
tæki embætti rikissáttasemjara fegins
hendi. Staðreyndin er sú að hann tók sér
langan umhugsunartima, eftir að Gunnar
Thoroddsen, þáverandi félagsmálaráð-
herra bað hann um að taka það að sér.
Hann kunni vel við sig I rektorsstarfinu
eins og fram kom hér áðan, og sáttasemj-
arastarfið er ekki eintómur dans á rósum.
En Guðlaugur var nánast eini maðurinn
sem báðir aðilar gátu sætt sig við og að
lokum sló hann til. Hann fékk siðan leyfi
frá störfum sáttasemjara um leið og hann
tók við starfinu, enda þurfti að setja nýjan
mann i rektorsembættið og nokkur timi
leið þar til sá var kosinn.
Almennt er Guðlaugur vel liðinn sem
sáttasemjari, eins og i öllu öðru sem hann
hefur tekið sér fyrir hendur. „I upphafi
voru einhverjar efasemdir um að hann
væri nógu sterkur til að taka af skarið
þegar á reyndi, en reynslan hefur sýnt að
þær voru ástæðulausar. Ekki sist eftir
þessa siðustu samningalotu. Það ganga
auðvitað sögusagnir um að þessir samn-
ingar hafi verið búnir til af rikisstjórninni
og svo framvegis, en það breytir ekki þvi
að allir sem komið hafa nálægt samning-
um i ár, tala um hve harður og ákveðinn
sáttasemjari hafi verið”, segir maður
sem reynslu hefur af samningum.
Það er svolitið sérstakt andrúmsloft i
Karphúsinu þegar hörku fundir standa
þar yfir. Loft er lævi blandið, spenningur
er mikill og milli samningsaðila er ein-
kennilegt „love and hate” samband. Und-
irritaðursat i samninganefnd fyrir blaða-
menn i erfiðri lotu i fyrra — i samningana
þá fór vika, og eiginlega allan timann
sátum við i Karphúsinu. Og allan timann
sat Guðlaugur yfir okkur. Þetta var eins
og i skátaútilegu, og Guðlaugur var tjald-.
búðastjórinn. A milli þess sem málin voru
rædd I alvöru liðu oft margar klukku-
stundir og þá var hann hrókur alls fagn-
aðar. Hann kenndi ráð til að halda
sér vakandi (kaffi og vindlar), einu sinni
sauð hann egg i allan mannskapinn, og
eitt sinn þegar samninganefnd blaða-
mannanna kom úr matarhléi skellti hann
á okkur visu:
Engir vilja sættir sjá
sérhver annan platar.
Koma mettir matstað frá
margir blaðasnatar.
Svona er alvaran stundum mikil eftir
sólarhrings samningafundi. Skömmu áð-
ur en blaðamenn voru i Karphúsinu höfðu
þjónar setið þar. Skyndilega kom tals-
verður leki i þakið á herbergi þeirra. Þá
skellti Guðlaugur þessari visu á þá:
Þakiðer lekt og þjónarnir blautir
þeir fá nú blandið i drykkinn sinn
stefnir nú allt á bakkusarbrautir
og biðstöðu langa með samninginn.
Varla verður Guðlaugur mér þakklátur
fyrir að birta þessar visur, en þær sýna að
hann er ágætur hagyrðingur, eins og flest-
ir vina hans benda reyndar á. Hann er
mikill gleðimaður, og sleppir sjaldnast
tækifæri til að lyfta sér upp. A slikum
stundum fljúga visurnar. Gunnar Peter-
sen orti til Guðlaugs á fimmtugsafmæli
hans 1974, þegar hann var ennþá rektor:
Góðan daginn Grindvíkingur
gaman er hjá þér i dag.
Gamlir vinir glösum lyfta
gleðjast yfir þinum hag
þú ert enn að vaxa i verki
verði öll þin framtið góð.
Góðhjartaði gleðimaður
gæfa fyrir okkar þjóð.
“ Fimmtugurertframamaður
falur engum, laus við prett.
Vigður sjálfu vogamerki
vegur mál og breytir rétt.
Menntun andans mikið sinnir
margfróðui; um efni slik.
Meturkannskimeira flestu
menninguna iGrindavik.
Nóg um kveðskapinn. Eftir stuttan feril
iembættisáttasemjara kom enn hreyfing
á Guðlaug. Forsetaembættið var laust.
Varla er þörf á þviað rekja þá sögu I smá-
atriðum. Guðlaugur bauð sig fram, eftir
vandlega umhugsun.og skellti sér i kosn-
ingaslaginn á fullu. Hann var sigur-
stranglegur allan timann — en tapaði.
Þórður Sverrisson var kosningastjóri
Guðlaugs:
„Það var með ólikindum hvað maður-
inn hafði mikið starfsþrek. Hann bókstaf-
lega stoppaði ekki i tvo eða þrjá mánuði
og eftir kosningalotuna fór hann beint til
starfa við sáttasemjaraembættið. Þar tók
við geysilega erfið samningalota. Okkur
cdatt ekki i hug annað en að hann mundi
taka sér gott fri eftir kosningar, en hann
var strax mættur til vinnu. Hann hefur
óhemju vinnuþrek, maðurinn.”
Þórður segir eins og vinir Guðlaugs að
ósigurinnhafiekki tekið svo mjög á hann.
„Þetta var hörð keppni og allan timann lá
i loftinu að hann gæti sigrað. Það voru þvi
auðvitað vonbrigði fyrir hann að tapa. En.
égheldaðhannhafi tekið þessu alveg sér-
staklega vel”.
Kristján Benjaminsson hefur svipaða.
sögu að segja: „Hann hringdi i mig strax
morguninn eftir og var þá léttur eins og
,hann á vanda til. Hann er ekki maður sem
felur tilfinningar sinar með yfirborðskæti,
svo það var greinilegt að hann tók ósigrin-
um ekki illa”.
Þegar vinir Guðlaugs og samstarfs-
menn eru spurðir um hvað helst einkenni
hann sem manneksju kemur alltaf upp
sama orðið: Hann er einstakt ljúfmenni.
Kristján Benjaminsson segir: „Guðlaug-
ur er maður með glæsilega námsbraut og
starfferil að baki. Hann er eftirsóttur til
margvislegra starfa. En hann er þess-
háttar manngerð að hann veit ekki af
svona hlutum. Hann kemur fram við alla
eins og jafningja”.
Annað sem allir eru sammála um: Guð-
laugur er mikillgleðimaður. Og það segir
hann reyndar sjálfur að hann sé. Kristján
Benjaminsson sagði hann hafa fjarska-
lega gaman af þvi að rifa sig útúr amstri
hversdagsins og gera sér og vinum sinum
eitthvað til gleðskapar. „En hann er hófs-
maöur i gleði sinni. Hann er enginn sukk-
ari. En hann, og þau hjónin, gera mikið af
þvi að skemmta sér og hafa t.d. sérstak-
lega gaman af þvi að dansa.”
Ljúfmenni, gleðimaður, skemmtilega
uppstökkur, en fljótur niður aftur,
léttlyndur og indæll, segja vinirnir. En
hvað segir Guðlaugur sjálfur?
„Ég var talinn feiminn og óframfærinn
i æsku, og hef reyndar aldrei verið mikið
fyrir að hafa mig i frammi, þó örlögin hafi
hagað þvi svo að það er ég stundum. Ég
held að þetta hafi einkennt mig lengi. Ég
er rólyndismaður. Ef til vill má segja að
ég sé of skaplitill, en með árunum hefur
sú hlið á mér komist i meira jafnvægi.
Það er náttúrlega i seinna lagi”.
Þegar vinir Guðlaugs og samstarfs-
menn eru spurðir um galla á manninum
verður oftast fátt um svör. En einn þeirra
benti á að i harðri kosningabaráttu kæmi
ýmislegt fram sem annars væri látið
liggja milli hluta. Og i þeirra baráttu
bentu andstæðingar Guðlaugs einkum á
að Guðlaugur væri ekki skörungur, og
jafnvel að hann væri litlaus. „Hann er
enginn dýrlingur”, sagði Kristján Benja-
minsson.
_eftir Guðjón Arngrímsson_