Helgarpósturinn - 04.12.1981, Blaðsíða 10

10
G ætið ykkar á glögginu...
Nú held ég veröldin sé endanlega komin á haus. Hingað til hefur
maður þógetað gengið aö vissum staðreyndum visum, svo sem eins
og innihaldi orðanna „hægri” og „vinstri”, „strið” og „friður”,
„langur” og „mjór” o.s.frv.
Nú er það ekki lengur hægt.
Hugsið um þetta.
Hér um daginn kom einhver úr pólitikinniog hélt þvi fram opinber-
Vikupóstur frá Gunnari Gunnarssyni
lega, aö það að vera ihald, væri að vera vinstra megin i stjórnmál-
um, en róttækir væru þeir sem væru hægra megin og gott ef ekki
lika þessir sem eru i kratinu.
Nú segja nokkrir úr hópi hinna vel upplýstu og greindu stjórnmála-
ritstjóra.aðþegarhundruð þúsunda manna iEvrópu fara út og efna
til funda um friðinn, heimta frið og niðurfellingu kjarnavopna, þá sé
það i raun að æsa til ófriðar og kalla á Rússann. Ég vissi reyndar að
Rússagrila er máttug og henni leggst margt til. En friðargöngur?
Er ekki reglan einföld? Maður fer út á stræti og torg með skoðana-
bræðrum og vekur athygli á brýnum málstað?
Merkir það i rauninni eitthvað allt annað?
Nú á dögum eru verkföll góð og gild, ef þau eru i Póllandi, en óþjóö-
holl, já hættuleg í flestu tilliti, ef þau eru á Islandi.
Ég held ég fari og fái mér jólaglögg.
Þetta glögg, sem fólk er farið að drekka ótæpilega allan desember-
mánuð fram til jóla, er drykkur gerður úr hituðu rauövini ásamt
ýmsu kryddi og ávöxtum. Ég viðurkenni, að það er hressandi i
skammdegismyrkri og kuldum, að fá sér svo sem eitt staup. En ég
erekki viss um að drykkurinn efli skilning á heimspólitik.
Glöggdrykkja er skandinaviskur siöur, sem allt i einu hefur skotið
hér rótum.
Hugsið um það.
Sænska mafian er sistarfandi og leiöir hennar eru órannsakanlegar.
Ég fer ekki lengra út i þetta — aðrir og mér snjallari fréttaskýr-
endur ættu samt að rannsaka þetta mál.
Tveir kafbátar fyrir austan land?
Þaö er greinilega ekki tekið út með sitjandi sældinni að vinna hjá
Varnarliöinu.
Hvernig skyldu þeir annars vita að þeir eru rússneskir?
Er ekki hugsanlegt aö þeir séu sænskir?
Föstudagur 4. desember 1981
Skákþraut
Svo hefur veriö ráð fyrir gert
aö eftirleiöis veröi skákþættir i
blaðinu aðra hverja viku, en
skákþrautir hina vikuna, handa
lesendum aö spreyta sig á. Af
þeim sökum er ekki úr vegi að
ræða svolltið um skákþrautir.
Margir skákmenn fara alveg á
mis við skákþrautir, telja þær of
ólikar tefldu tafli til þess aö
gaman sé að þeim eða hafa af
einhverri ástæðu eöa hreinlega
ástæðuleysi aldrei byrjað á þvi
að glima við taflþrautir — og
svipt sjálfa sig margri ánægju-
stund á þann hátt. Viö skulum
þvi reyna að brúa bilið yfir til
skákþrautanna.
Upphafið
Enginn efi er á þvi aö skák-
þrautir eiga rætur sinar til
tefldra skáka að rekja. Menn
hafa geymt i minni falleg eða
sérkennileg tafllok, hafa skrifað
þau niður og þá stundum snyrt
þau i leiöinni, sleppt þeim
mönnum er ekki komu beinlínis
við sögu.
Elstu ritaðar skákþrautir eru
ævagamlar. Við skulum lita
eina arabiska. Heimild min tel-
ur hana tiu alda gamla. Þótt við
trúum þvi varlega, er vist að
hún er ævaforn.
Hvitur á leik og krafan er að
hann vinni. t raun getur hann
mátað i fimmta leik: 1. Hh7+
Kg8 2. Rf6+ Kf8 3. e7+ Rxe7 4.
Hf7+ Rxf7 5. Re6 mát.
Litum aðeins á lokastöðuna á
annarri mynd:
Þetta er eftirminnileg staða:
riddararnir fjórir i hnapp og
kóngurinn mát!
Þessi staða ber ýmis einkenni
fyrstu skákþrautanna: svartur
hefur ofurefli liðs og hvitur er i
svo mikilli neyð aö ekki dugar
minna en kylfuhögg i hverjum
leik, ella verður hann mát.
Reyndar hættir þeim sem eru að
byrja að fást við skákþrauta-
samningu til hins sama enn i
dag.
En af þessum sökum myndi
þessi þraut ekki fá háa einkunn
hjá dómurum á vorum dögum.
Lausnin myndi þykja full
harkaleg: hvit er nauöugur einn
kostur að skáka i hverjum leik
vegna þess að mátið vofir yfir
honum, en svartur á aðeins eitt
svar hverju sinni. Hér kemur
svo önnur þraut litlu yngri en
miklu nær nútimanum aö allri
gerð.
Hér á hvítur yfirburði og hlýt-
ur að geta mátað fljótlega, en
krafan er að hann geri þaö I öðr-
um leik. Sem stendur getur
svartur borið riddarann fyrir,
hvorum megin sem hvitur skák-
ar. Einfalt er að máta i 3. leik,
t.d. 1. Hh8+ Re8 2. Hf8 Kc8
(honum er nauðugur einn kost-
ur) og 3. Hxe8 mát. Grófari leið
aðsama marki er 1. Had7+ Ke8
(eða c8) 2. Hxd6 og Hd8 mát.
En i öðrum leik?
Lausnin er 1. Hhg7 sem er
laglegur leikur frá sjónarmiði
fagurfræðinnar, hrókarnir eru
nú samhverfir um miölinuna
sem kóngarnir og riddarinn
standa á. Nú á svartur tiu leiki,
en hvitur getur alltaf mátað i
næsta leik. Ég eftirlæt mönnum
að rekja þetta sjálfir, nefni að-
eins 1. - Rf7 2. Hg8 mát, sem
sýnir hvers vegna hrókurinn
þurfti að flytja sig um set.
Hvitur á að máta i öðrum leik.
Skákdæmiog tafllok
Skákþrautir greinast i tvo að-
alflokka: skákdæmi og tafllok.
1 skákdæmi er þess krafist að
mátaö sé i tilteknum leikja-
fjölda, oftast I 2. eða 3. leik, en
stundum eru leikirnir fleiri.
1 tafllokum er krafan annað-
hvort: hvitur vinnur eða hvitur
heldur jafntefli. Alltaf er gert
ráð fyrir að hvitur eigi leik.
Tvær frumkröfur til þessara
þrauta eru að eigi sé nema ein
leið til lausnar og að staðan hafi
getað komið fram I tefldri skák.
Auk þess má gera ráð fyrir aö
ekki séu fleiri menn á borði en
nauðsynlegt er: hver maður
hafi ákveðnu hlutverki aö
gegna. Það þykir kostur aö
lausnin sé ekki auðfundin. I
skákdæmi kemur sjaldan fyrir
að lausnarleikurinn sé leikur
sem manni dytti i hug að leika i
tefldri skák, til dæmis er ólik-
legt að hún hefjist á þvi að mað-
ur sé drepinn eða kóngi skákað,
þótt aö visu séu til undantekn-
ingar frá þessu. Enda er það svo
aö þegar menn finna ótrúlegar
leiðir til jafnteflis eða vinnings I
tefldu tafli eru leikirnir oft kall-
aöir próblem-leikir, skákdæma-
leikir. Skákdæmin hafa smám
saman fjarlægst teflt tafl og lúta
sinni eigin fagurfræöi, en þó eru
ýmsar hugmyndir þar komnar
beina leið úr tefldu tafli.
. Tafllokin liggja nær tefldu
tafli. Þar er ekki alltaf vist aö
fyrsti leikur lausnarinnar sé
erfiður, stundum hefst lausnin á
eðlilegan hátt, en siöar kemur
einhver snúningur sem erfitt er
aö koma auga á.
Ýmsir kunnir taflmeistarar
hafa fengist við samningu skák-
dæma, en þó er hitt algengara
aö þeir fáist við gerð taflloka og
mjög margir glima við þau til
þess að æfa sig i endatafli.
Enda þótt upphafsstöður i
skákdæmum séu stundum all-
fjarri þvi sem liklegt er að komi
fram i tefldu tafli og fæli þannig
suma skákmenn frá, er hitt lika
algengt að staðan sé eðlileg. Viö
skulum lita á eitt dæmi um það.
Mát I öðrum leik.
Weenink
Hér er lausnarleikurinn ofur
eðlilegur: 1. Dc4. Hvitur hótar
nú máti i næsta leik: 2. Dxc7
mát. Svartur þarf aö verjast
þvi. Hann á þrjá möguleika: a)
1. - Bc6. En nú stendur biskup-
inn i vegi fyrir peöinu og hvitur
getur mátað með 2. Db4.
b) 1. - c7-c6. Nú stendur peðið i
vegi fyrir biskupnum og hvitur
getur mátað með 2. Dd4
c) 1. c7-c5. Nú tekur peðið reit
frá kóngnum og hvitur mátar
með 2. De6
Tvö fyrri mátin eru hrein:
hver grannreitur kóngsins er
valdaður einu sinni en ekki oft-
ar. Þau eru lika sparneytin: all-
ir menn hvits eiga hlut að þeim.
Slik mát eru kölluö módeimát.
Dæmið er i heild ágætt dæmi
um sparneytni, höfundur notar
ekki fleiri menn en nauðsynlegt
er.
Spilaþraut helgarinnar
S AG4
HKD74
T AK84
L G2
S KD10973 S 8652
H 92 H 6
T 7 T 10953
L A1085 L D976
S-----
H AG10853
T DG62
L K43
Suöur spilar sex hjörtu. Vest-
ur byrjaði sögn á einum spaða.
Hann lét Ut spaða kóng.
Ráðning:
'uinpuiiq
j uu;iejje3 BQeds i ddn epds qb
uueq jnQjaA go uuisp ejne[
9 uui Qejids iA(j jo uinuoR nn
8o nSuiuuojp eQeds pues? se
ejnei egio uniu Jojsoa isoS
ejnej So eQeds i isoS So s? njo
nuiQjoq i uiijds pf j(j njsnQis nui
-Qjoq i tuui bqjoa qb ssoö[ jpæS
So iSeis[n8ji ejpfj ubqis ‘unijqrq
I[o jm(a} ‘uui3e[s ja<J jeduiojj
uubr 'iunjnei uiioaj umi|0[
qb uueq jedej qcj ‘ijne[ nsm[
So uinus? qoui jnQns iijex
— Friðrik Dungal.