Helgarpósturinn - 04.12.1981, Blaðsíða 15

14
Föstudagur 4. desember 1981
__helgarpásturinn- neigarpu^tut n ## #
rosn
íoer lyoi
15
Ekki alls fyrir löngu var haldið i Reykja-
vfk þing Verkamannasambands íslands.og
uröu þar mikil átök um þaö hvaöa stefnu
skyidi taka i kjaramálum. Lyktir uröu þær
sem kunnugt er aö tiiiögur hins svokallaöa
„meirihluta” voru aö endingu samþykkt-
ar, en meö aöeins fjögurra atkvæöa meiri-
hiuta. Tiliögur minnihlutans sem felldar
voru meö svo iitlum mun, voru um margt
miklum mun róttækari.og geröu þærmeöai
annars ráö fyrir þvi aö yfirvinna yröi aö
mestu leyti afnumin á tiltölulega skömm-
um tima. Tillögur þessar voru fyrst og
fremst settar á oddinn af forystumönnum
verkalýösfétagsins Einingar á Akureyri en
þar höföu þær veriö samþykktar á féiags-
fundi skömmu áöur eftir miklar umræöur,
enda mun t.d. formaöur félagsins hafa ver-
iö mótfallinn þeim i upphafi þótt hann yröi
siöan aö fylgja þeim eftir á Verkamanna-
sambandsþinginu. Hlutu þær meiri hljóm-
grunn meöal þingfulitrúa en jafnvel aö-
standendur þeirra höföu gert sér vonir um.
Má i þvf sambandi ekki hvaö sist benda á
stuöning kvenna viö þær.
Einn þeirra sem hvaödrýgstan þátt áttu I
mótun þessara tiliagna var vafalftiö Guö-
mundur Sæmundsson, vandræöabarniö
innan Islenskrar verkalýöshreyfingar, há-
skólaborgari, öskukall, rithöfundur og
kabarettskáld meö meiru. Guömundur
vakti fyrst alþjóöarathygli er hann bauö sig
fram tii forseta ASI á þingi sambandsins I
nóvember á siöasta ári. Hann hefur sjálfur
látiö þau orö falla um þetta framboö sitt, aö
enginn hafi skoraö á hann aö gefa kost á sér
— þaö hafi heldur enginn beöiö hann um aö
gera þaö ekki. Nokkuö táknrænt dæmi um
hinn litrlka feril þessa verkamannssonar úr
Reykjavlk sem gekk menntaveginn, stund-
aöi háskólakennslu, en vendir siöan sinu
kvæöi I kross. Gerist verkamaöur I Reykja-
vlk en flyst siöan noröur til Akureyrar og
fer aö vinna þar I öskupni sem engan veg-
inn getur talist meöal hinna viröulegri
starfa. Heimili Guömundar á Akureyri
stendur viö götuna meö langa nafniö sem
svo mörgum aökomumönnum vefst tunga
tum tönn þegar þeir eiga aö nefna, Helga-
magrastræti. Þar býr hann ásamt konu
sinni sem starfar á Félagsmáiastofnun
Akureyrar og tveggja ára syni Atla Sævari.
Guömundur er heimavinnandisem stendur.
„Bara húsmóöir”, eins og sumir segja.
Þeir feögar taka á móti biaöamanni
Helgarpóstsins þegar hann ber aö garöi
einn morgun og æskir viðtals. Þaö er Ijúf-
lega veitt. Kaffi er fram boriö og segul-
bandstækiö sem hann Baddi Jún var svo
vinsamlegur aö lána er sett i gang. Spjalliö
getur hafist.
Hynniisi láiæhf
Þú ert Reykvlkingur aö uppruna er ekki
svo?
„Jú, ég er fæddur og uppalinn i reyk-
vlskri verkamannafjölskyldu. Faöir minn
haföi allt frá unga aldri unniö fyrir sér
höröum höndum, og oft voru kjörin kröpp.
Sem barn kynntist ég þvi vel hvaö fátækt
er.
Kynni þin af verkalýösmálum hafa þvl
væntanlega hafist snemma?
„Ég kynntist snemma þeirri hliö verka-
lýösmála sem snýr aö þvi aö komast af.
Þaö var mikilharka íverkalýösbaráttunni i
þá daga, sé miðaö við lognmolluna i dag.
Ég gleymi þvi aldrei þegar pabbi kom
slasaöur heim af verkfallsvakt — ég held
það hafi veriðárið 1954. Hann hafði veriö að
reyna aö stööva verkfallsbrjót sem i' stað-
inn reyndi aö keyra hann niöur. Hann
bjargaði li'fi sinu meöþvi. aö stökkva upp á
bilinn, þannig aö hann fótbrotnaði bara en
varö ekki alveg undir.”
En þú gengur svo menntaveginn eins og
þaö er kallaö?
„Já eins og aörir heiöviröir verkamenn
vildi pabbi aö ég yröi eitthvað meira en
stritari. Hann sendi mig þvi i menntaskóla
eins og þaö er kallaö. Ég fór i menntaskóla.
Síöan stundaöi ég nám viö Háskóla Islands,
og aö þvi loknu hélt ég til Noregs þar sem
ég var viö nám i fjögur ár.”
A þessum árum hófust afskipti þin af
stjórnmálum?
„Ég hef alitaf veriö áhugamaöur um
pólitik. Meöan ég var viö nám hér við Há-
skólann kynntist ég Samtökum frjálslyndra
og vinstri manna, og gekk i þau. Ég geröist
ritstjóri blaös þeirra, og þegar svo kjósa
skyldi til Alþingis geröist ég kosningastjóri
þeirra. Viö munum þá,fyrstir mér vitan-
lega, hafa tekiö upp þá reglu aö gera
kjósendur ekki aö merkjum i kjörskrám.
Hiö sama munu reyndar einnig hafa gert I
þetta sama skipti aöstandendur hins stór-
merkilega O-lista, lista Framboösflokks-
ins, enda voru þessir tveir listar skyldir aö
ýmsu leyti.
Hvaö áttu viö meö þvi?
„Báöum var beint gegn flokksræði og al-
ræðisvaldi flokkanna yfir fólkinu. En þaö
fór nú svo fyrir rest,aö Samtök frjálslyndra
og vinstri manna féllu i nákvæmlega sama
flokksfariö og aörir, enda stóö liklega
aldrei annaö til frá hendi rútineraöra
flokksmanna eins og Hannlbals og sona
hans, og þá á ég bæöi við,andlega og lif|-
(fræöi,lega syni hans.”
Henlugra væri ao pegja
í Noregi kynnist þú slöan hreyfingu
Marx-Leninista?
„Þegar ég kom utan var mikil og vaxandi
starfserpi meöal ungs, róttæks fólks, og ég
kynntistþessu mjög fljótlega eftir aö ég var
kominn út, enda bar mikið á því innan há-
skólans þar sem ég stundaði nám. Eg
hreifst strax af þessum hugmyndum og
starfaði meö þessum róttæku hópum.Ekki
hvaö slst hreifst ég mjög af hugmyndum
þeim sem ættaðar voru frá kinversku
mainingarbyltingunni. Þessar hugmyndir
voru ásamt blómahreyfingu þeirri sem
mikillar hylli naut meðal ungs fólks á
Vesturlöndum, mjög skyldar þeim lýð-
ræöishugmyndum sem settar voru á oddinn
i stúdentauppreisnunum i Frakklandi
1968.”
Þegar þú kemur svo heim frá námi vind-
ur þú þinu kvæöi I kross og ferð aö vinna
verkamannavinnu.
„Já, en að visu ekki strax. Ég kenndi
fyrst málvisindi I Háskólanum sem stunda-
kennari i tvö ár. Þá fann ég aö nám mitt, og
sú grein sem ég haföi lagt stund á, fellur
heldur illa aö áhugasviöi mlnu, en mitt
áhugamál haföi I raun og veru alltaf veriö
pólitik ieinu eöa ööru formi. Þótt mér þætti
i sjálfu sér alls ekkert leiöinlegt aö kenna,
féll greinin illa aö þessum áhugamálum,
svo ég ákvaö aö hætta, til þess aö geta snúið
mér að þvi sem ég haföi alltaf haft áhuga á.
Þar voru verkalýösmálin ofarlega á blaði.
Til þess aö taka þátt I verkalýösbaráttu
þarf maður helst aö vera einhvers konar
verkamaöur, þannig aö ég dreif mig i það
aö fara aö vinna verkamannavinnu, og
kynnast þannig þessum málum úr þeirri
áttinni, fremur en af bókum. Ég vildi reyna
verkalýðsbaráttuna á eigin skrokki.”
Haföiröu hug á þvi aö gerast verkalýös-
leiötogi?
„Nei, en þaö er hugsjón min aö geta ef til
vill oröiö aö einhverju liöi I verkalýös-
baráttunni. Heföi ég aöeins áhuga á frama,
er til miklu heppilegri leið en sú sem ég hef
valið. Þá væri hentugra aö vera þægur og
hollur foringjunum, eöa láta kaupa sig til
aö þegja. Ég vil heldur vera hollur hinum
almennu félögum hreyfingarinnar sem
engu fá aö ráöa”.
Vilmundur shildi ehhi orsöhina
Þú telur aö mikiö skorti á þaö aö lýöræöi
riki innan verkalýöshreyfingarinnar.”
„Já, ég tel að einn af helstu annmörkum
islenskrar verkalýöshreyfingar sé skortur-
inn á lýöræði innan hennar, og skorturinn á
virkni hins almenna félaga I starfi og
baráttu hreyfingarinnar, sem reyndar hef-
ur verið ákaflega rislitil hin siðari ár.
Hreyfingin á nú einu sinni aö vera hags-
munatæki hins vinnandi fólks, og ef þaö
notar ekki þetta hagsmunatæki sitt, þá er
þaö notaö af óvininum beint eöa óbeint. Ég
held aö fólk sé búiö aö fá nóg af þessu fá-
mennis- og klikuveldi. Þetta eru ekki leng-
ur félög heldur stofnanir á borð viö sjúkra-
samlög eöa landhelgisgæslu. Verði ekki
breyting hér á hlýtur fólk að yfirgefa þessa
hreyfingu og skapa sér önnur baráttutæki
til aö ná fram kröfum sinum. Þaö er þvi
lifsspursmál fyrir hreyfinguna aö bót verði
ráöin á”.
Ertu þá sammála þeim hugmyndum sem
Vilmundur Gylfason setti fram I sumar?
„Aö sumu leyti. Hann tekur aö visu aö-
eins hluta af röksemdum okkar lýðræbis-
sinna fyrir, og álltur höfuöorsökina fyrir
hinu slæma ástandi I verkalýöshreyfing-
unni, og lýöræöisskortinum innan hennar,
vera ólýöræöislegar kosningareglur. Vissu-
lega eru kosningareglurnar ólýöræöislegar,
en ég álit aö þær séu miklu frekar afleiöing.
Orsökin er flokksræðið. Hreyfingunni er
stýrt af flokkum, mismunandi sterkum, og
þeir bftast um völdin innan hennar, skipta
meö sér yfirráöum yfir félögunum. Einn
flokkur ræöur einu félaginu og annar hinu.
Völdin eru oröin aö pólitisku bitbeini. Aö
minu áliti á enginn hinna fjögurra stjórn-
málaflokka sömu hagsmuna aö gæta og
verkalýöurinn. Afskipti þeirra af málefn-
um verkalýöshreyfingarinnar eru verka-
lýönum sist i hag.”
Og geturöu nefnt dæmi um þaö hvernig
þetta flokksræöi innan verkalýös-
hreyfingarinnar virkar i framkvæmd?
„Þar má nefna sem dæmi kosningar I
embætti á Alþýðusambandsþinginu.
Undanfari þeirra var mikiö makk milli
flokka. Alþýöubandalagiö og Sjálfstæöis-
flokkurinn tóku þar höndum saman um að
skipta meö sér völdum i hinu mesta bróö-
erni. Svona lagaö gerist á öllum þingum i
sambandi viö kosningar á fólki — Þetta
gerist i félögunum þegar tilnefna á fólk I
stjórnir. Og þetta gerist einnig I þvi sem er
langtum mikilvægara — i sjálfum starfsaö-
feröum forystumannanna. Þannig er allt
gert — stundum kannski óafvitandi — til
þess aö fæla hinn almenna félaga frá starfi.
Allt er gert svo óaölaðandi fyrir venjulegt
fólk.”
Og þarna er sjálfur verkalýösflokkurinn
Áiþýöubandalagið undir sömu sökina
seldur og hinir?
„Já og sök þess er jafnvel meiri en
annarra vegna þess að völd þess eru meiri I
verkalýöshreyfingunni en annarra flokka.
Aö magni til hefur Alþýöubandalagiö þvi á-
stundaö mestan lýðræðisskort I starfi þar.
Hitt er svo annaö mál ab allaballarnir eru
svosem ekkert verri en aörir. Ég held aö
hinir flokkarnir myndu gera nákvæmlega
þaö sama ef þeir væri I sömu aðstöðu.”
í öshuna á AKureyri
Svo flytur þú norður til Akureyrar þar
sem þú ferö aö vinna I öskunni?
„Já okkur hjónin langaöi aö breyta til,
svo að viö slógum til og fluttum norður
þegar tækifæri bauöst. Ég vildi halda á-
fram aö vinna útivinnu, en ekki vinnu sem
byöi upp á of langa vinnuviku. Askan féll
vel aö þessum óskum mlnum og mér hefur
likaö vel viö starfið og sérstaklega vel viö
vinnufélagana.”
Og hvernig var svo aö koma norður?
„Þaö var að mörgu leyti gott og lærdóms-
rikt. Mér finnst betra að búa hér heldur en
fyrir sunnan. Þaö er ekki sama stressiö á
mannlifinu. Svo er auöveldara aö átta sig á
umhverfinu hér, til dæmis þegar maöur
ferö að kynnast uppbyggingu valdakerfis-
ins hér i bænum.”
Er samtrygging valdaaflanna meira á-
berandi hér en til dæmis I Reykjavik?
„Já, þaö eru augljós tengsl á milli hags-
munaaðila. Atvinnurekendur, þar meö talið
Sambandiö, einn stærsti atvinnurekandinn
hér, eru harðtrúlofaöir bæjaryfirvöldum,
verkalýöshreyfingu og flokkunum. Þetta er
alltsaman meira og minna tengt I einu alls-
herjar samkrulli. Ég get nefnt sem dæmi að
formaöur stærsta verkalýösfélags staðar-
ins er jafnframt I stjórn Útgeröarfélags
Akureyringa, og er þvi komin upp sú kynd-
uga staöa aö hann veröur aö semja við
sjálfan sig I kjarasamningum. Fram-
kvæmdastjóri tJtgerðarfélagsins er i stjórn
Kaupfélags Eyfiröinga, og starfsmaður
stærsta launþegafélagsins er einnig i stjórn
Kaupfélagsins, en eins og kunnugt er þá er
Kaupfélagiö mikið valdaafl hér I bæ.”
Þú gerir hér engan greinarmun á sam-
vinnufyrirtækjum, opinberum fyrirtækjum
og einkafyrirtækjum.
Þau eru öll aö mlnu viti atvinnurekendur
þarsem þau hafa öll fólk á launum i vinnu.
Viö hin opinberu fyrirtæki og fyrirtæki I
„félagslegri eigu” þarf aö semja um kaup
og kjör likt og um einkafyrirtæki væri að
ræöa. Gagnvart þvi verkafólki sem hjá
þeim vinnur er þvi litill munur á þeim. Þaö
er sama brasiö aö semja um kaup og kjör
viö fulitrúa KEA, Akureyrarbæjar og Út-
geröarfélagsins, eins og viö fulltrúa hinna
harðsviruöustu einkaatvinnurekenda.
Tvœr leiðir lloKKsræðisins
Þiö Einingarmenn létuð i minnipokann á
siðasta Verkamannasambandsþingi.
„Aö sönnu létum viö i minnipokann
en þar meö er ekki öll s'agan sögö enn. Við
erum ekki hættir. Jafnvel hinir nýgerðu
samningar breyta þar enguum. Tillögur
okkar voru felldar meö aöeins fjögurra at-
kvæöa meirihluta. Viö heföum vafalaust
náö meirihluta á þessu þingi, ef við hefðum
ekki* verið svo óheppin aö hafa innan
hreyfingar verkalýösins menn, sem beittu
ákaflega óheibarlegum aöferöum við aö
berjast gegn þessum tillögum okkar, og
sem rangtúlkuöu þær á alla lund. Viö feng-
um þvi aö lokum fjórum atkvæðum minna
en Guömundur Jaki og liö hans, sem bar
fram tillögur I anda efnahagsstefnu rikis-
stjórnarinnar. Hér er aö sjálfsögöu komið
enn eitt dæmiö um þaö hvernig flokksræöið
verkar innan verkalýöshreyfingarinnar.
Þetta minnir óneitanlega á Pólland fyrir
stofnun Samstööu, sem og i öörum löndum
undir stjórn sovéska fasismans. Þar er
verkalýöshreyfingin ekkert annað en tagl-
hnýtingur hins pólitiska valds.”
Nú varö útkoman úr samningunum allt
önnur en þessar kröfugerðir báöar. Hvern-
ig viltu skýra það?
Einingartillögunni — eöa minnihlutatil-
lögunni svonefndu — var auövitað hafnaö.
En þótt útkoman hafi oröiö önnur en kröfu-
gerð ASI sagöi til um, þá er þar enginn
eðlismunur á. Þetta eru aöeins tvær leiöir
aö þvi sama marki aö þjóna hagsmun-
um þeirra flokka sem eru í rikisstjórn, og
raunar allra flokkanna.þviaö þeir taka all-
ir hagsmuni kerfisins framyfir hagsmuni,
þarfir og óskir hins vinnandi fólks. Ég tel aö
þessir nýju samningar séu hvorki betri né
verri en kröfugerð ASt. Þeir eru að visu
grennri og minna skreyttir félagsmála-
pakkaglingri, en þeir eru jafn andstæöir
hagsmunum vinnandi fólks.
. \N ' •
• 1 ' t

Guömundur
Sæmundsson
r nelgarpdsisviðlaii
- t i
$

Styð Kvennalramboöin
Meöal þeirra sem studdu tillögur ykkar
voru konur áberandi. Hver er ástæban?
„Astæöan er sú aö þessar tillögur falla á-
kaflega vel aö hagsmunabaráttu kvenna.
Uppistaöan I tillögum okkar er afnám
vinnuþrælkunar. Vinnuþrælkunin er ein
stærsta hindrunin i veginum fyrir þvi aö
konur nái sömu aöstööu og karlar. Konur á
almennum vinnumarkaöi vinna yfirleitt
tvöfalda vinnu, þvi aö þegar þær koma
heim frá vinnu sinni þá taka heimilisstörfin
viö. Hinsvegar eru svo húsmæöur sem eru
eiginkonur vinnuþræla, og þær eru auðvitað
einar um þaö aö annast heimili sin þar sem
þær fá enga aöstoð frá körlum. Það er þvl
eölilegt aö þessar raunar gömlu hugmyndir
um aö dagvinnan ein nægi til framfærslu
njóti verulegs fylgis meöal kvenna.
l*u erl M iainréiiissinni
„Ég reyni að vera eins mikill jafnréttis-
sinni og ég get, og ég álit aö konur hafi
fengiö allt of litiö af þeim réttindum sem
cru aillr
samð Ihaldlð
þeim ber, og aö abstaöa þeirra sé allt önnur
en aðstaöa karla. Þær lifa i rauninni allt
ööru lifi en karlmenn og hafa þar af
leiðandi allt aörar viömiðanir og viöhorf.
Mér finnst oft eins og karlar séu alltaf alla
ævina að halda áfram þvi sem þeir byrjuðu
á i barnaleikjum sinum, þaö er aö segja aö
fullnægja sinni eigin þörf fyrir metorö og
aðdáun annarra, þörfinni fyrir aö vera
stærstur og mestur. Konur hafa ekki
þennan metnaö fyrir eigin hönd. Þeim er
miklu fremur umhugaö um heildina, eða ef
til vill öllu heldur litlu heildina, fjölskyld-
una og börnin. Þær hugsa miklu meira um
að einstaklingunum liöi vel. Þessi viöhorf
eru geysilega mikilvæg i hinu kalda sam-
félagi nútimans. Þetta eru hin „mjúku”
viöhorf sem Skandinavar kalla svo. Þau
þurfa ab koma I staö þeirrar vélrænu tækni-
hyggju sem til dæmis stjórnkerfiö mótast
svo mjög af.”
Þú ert þá fylgjandi fyrirhuguöum
kvennaframboðum til sveitarstjórna.
„Já, ég tel aö á meðan stjórnmála-
flokkarnir neita þvi i raun aö gera konur
jafnréttháar i hinu pólitiska starfi, og
meöan þeir neita aö taka tillit til hinna nýju
viöhorfa, hinna mjúku viöhorfa, sé þaö rétt
aö konur bjóöi fram svo aö þær nái áhrifum
á þann hátt.
Ert þú ekkert hræddur um aö slikt sér-
framboö^til dæmis hér á Akureyri.leiöi aö-
eins til þess aö Ihaldsöflunum verði afhent-
ur meirihlutinn á silfurfati þar sem ljóst er
aö kvennaframboö muni einkum taka at-
kvæöi frá vinstriflokkunum?
„Hér i bæ hafa ihaldsöflin nú þegar völd-
in á silfurfati þvi sem nefnt er bæjarstjórn
Akureyrar. Ég vil kalla þau öfl sem ráöa
Alþýöubandalaginu, Alþýöuflokknum og
Framsóknarflokknum Ihaldsöfl — engu
siður en ihaldsöflin innan Sjálfstæöis-
flokksins. Þeir eru allir sama ihaldiö.
Þetta eru mismunandi tegundir ihaldsafla,
og þaö skiptir minnstu máli hver þeirra fer
meö meirihlutann. Hér er ég auövitaö aö
tala um forystumenn flokkanna en ekki
fólkið innan þeirra. 1 öllum flokkum er til á-
gætis fólk.”
En geta þessar konur, sem hafa hinar
sundurleitustu stjórnmálaskoðanir,
nokkurn timann komiö saman stefnuskrá
sem mark er takandi á?
„Það er ekki erfitt aö komast aö sam-
eiginlegri niðurstöðu, einmitt út frá þvf
sem ég nefndi áöan — þessum tvenns konar
viöhorfum. Þau eru miklu meiri pólitik
heldur en mismunurinn á milli flokka. Þaö
er meiri munur á mjúku viöhorfunum og
tækniviöhorfunum, heldur en er á milli 1
stjórnmálaflokkanna til dæmis I bæjarmál-
unum. Ég álit aö það veröi engum vand-
kvæöum bundiö aö koma fram meö nýja og
heilsteypta stefnu á vegum kvennafram-
boösins, stefnu sem sker sig frá stefnu allra
stjórnmálaflokkanna, stefnu sem er sam-
eiginleg stefna ailra kvennanna burtséö frá
þvi hvaöa stjórnmálaflokk þær hafa áöur
stutt. Viö skulum muna aö fólk styöur eöa
hefur stutt þann stjórnmálaflokkinn sem
þvi finnst skástur, ekki bestur. Nú gefst
konum, jafnréttissinnum og andstæöingum
tæknihyggjunnar kostur á aö styöja fram-
boö sem fellur betur aö skoðunum þeirra en
nokkur flokkur.”
Er þessu framboöi þá stefnt gegn flokks-
ræöinu i bæjarstjórn?
„Þvi er kannski stefnt gegn viðhorfum og
aöferöum flokksræöisins, þaö er aö segja
þessum sameiginlegu viöhorfum og aöferö-
um þeirra allra — aö ota sinum tota og
halda völdunum innan eins litilla kllkna og
hægt er. Aö þvi leyti sýnist mér aö kvenna-
framboöinu sé beinlinis beint gegn flokkun-
um og flokksræöinu.”
En’hvað þá um Sólnes,beri hann fram
sérlista, er þaö ekki möguleiki fyrir þá sem
óánægbir eru meö flokksræöið aö láta álit
sitt i ljós?
Sólnes er flis út úr Sjálfstæöisflokknum,
en ég hef ekki ennþá séö aö hann hafi viö-
horf sem frábrugðin séuviöhiorfum þess
flokks til bæjarmáia eöa landsmála. Hann
er enginn valkostur fyrir þá sem breyta
vilja um stefnu. Hann getur veriö valkost-
ur fyrir þá sem eru óánægöir meö einn eöa
tvo menn innan Sjálfstæðisflokksins og
vilja einhverja aöra tvo i staðinn. Samt sem
áöur er viðbúið aö listi sem Sólnes kynni aö
bera fram, gæti nælt i eitthvaö af at-
kvæöum óánægöra kjósenda. J5n slíkt er
engin lausn.”
Grau hárin Koiléllu
Þú hefur nokkuð fengist við aö skrifa
kabaretta og annaö gamanefni.
„Já, einkanlega siöustu tvö árin hef ég
veriö dálitið inn á þeirri linu. Ég hef átt hlut
aö þvi aö semja og setja upp kabaretta.
Mér hefur fundist það ágætis aöferö til aö
ná til fólks á annan hátt en i hinni hefö-
bundnu umræðu.
Þetta er semsé einn anginn af sömu bar-
áttunni?
„Já, þab þarf enginn aö búast viö þvi aö
ég fari að búa til kabarett eða reviu sem
engin pólitik eöa gagnrýni er i. Ég hef eng-
an metnað og myndi aldrei nenna sliku. En
geti ég komið skoðunum minum á framfæri
meö þessu móti — ekki bara minum eigin
skoöunum — heldur verið eins konar ventill
fyrir skoðanir fólks, til dæmis á stjórn-
málaforingjunum og valdsmönnum, þá tel
ég tilganginum aö þessum skrifum náö.”
Og fyrsta kaberettinn samdir þú fyrir
Leikfélagið.
„Já, fyrsta stórverkiö á þessusviöi var
þegar félagar úr Leikfélagi Akureyrar á-
kváöu að setja upp kabaretí I fyrra til aö
reyna aö koma félaginu á réttan kjöl. En
eins og kunnugt er var fjárhagur þess
bágur, svo ekki sé meira sagt, um þær
mundir, og fyrirsjáanlegt aö starfsemi at-
vinnuleikhúss á Akureyri myndi leggjast
niöur yrði ekki eitthvaö að gert. Ég kom
inn i þetta og samdi nokkra þætti sem
fluttir voru i þessum kabarett Leikfélagsins
sem sýndur var i Sjálfstæðishúsinu I fyrra.
Þessi sýning hlaut afbragösgóöar viötökur,
og segja sumir aö hún hafi algjörlega rétt
viö fjárhag Leikfélagsins.”
En áöur haföir þú eitthvaö fengist viö aö
semja I þessum dúr?
„Ég haföi áöur samið þætti, örstutta
skemmtiþættimebgrlni og söng af ýmsum
tilefnum. Þetta voru hlutir sem lengi höföu
blundaö i mér, og mig haföi lengi langaö til
að takast á viö stærra verkefni i þessum
dúr og sá draumur rættist með Leikfélags-
kabarettinum.”
Núna á dögunum var svo frumsýndur
eftir þig annar kabarett i Sjálfstæöishúsinu.
„Já. „Gráu hárin” fóru þar af staö meö
pomp og prakt fyrir nokkrum vikum en þaö
ævintýri varö heldur endásieppt.
Sýningarnar á þessum kabarett uröu ékki
nema tvær. Eftir þessar tvær sýningar
uröum viö sem aö leiklistarhliö þessarar
sýningar stóöum sammála um þaö aö viö-
tökurnar væru ekki nægilega góöar til þess
aö ástæöa væri til aö halda áfram. Gráu
hárin kolféllu.”
Hverja telur þú vera ástæöuna til þess aö
svona skyldi fara?
„Ég tel aö fleiri ástæður en ein geti legið
þar aö baki. En hver er jafnan sjálfum sér
næstur, og ég vil gjarna taka talsvert af
sökinni á sjálfan mig. Ég tók það aö mér að
vera leikstjóri, aö visu aöeins yfir hinum
leiknu atriöum sýningarinnar og ekki
kabarettinum i heild. En þaö var nú einmitt
þaö sem vantaöi, heildarleikstjórn yfir allri
sýningunni. Ég var ekki fær um aö annast
það, enda hvorki leikari né leikstjóri aö
mennt. Þetta er þaö sem greinir þennan
kabarétt frá kabarettinum I fyrra. Kaba-
rettstjórann vantaöi. I fyrra var þaö Sunna
Borg sem skilaði þessu hlutverki meö svo
miklum ágætum. Þar má glögglega sjá
hversu miklu máli þaö skiptir i svona
sýningu að yfirstjórnin sé góö. Einnig var
tækniþekkingin öll i lamasessi; lélegir
mikrófónar, illa stillt hljóðkerfi og þvium-
likt. Fleiri atriöi má einnig til nefna.”Til
dæmis held ég aö heildarmyndin hefði orðið
betri ef viö heföum gefið okkur meiri tima
til samæfinga á öllum kabarrettinum.
Atriöin i þessum kabarett voru I sjálfu sér
alls ekki svo slæm efnislega, en þau voru ó-
nothæf vegna þess aö heildarmyndina
vantaöi. Þá má ef til vill einnig geta þess aö
tslendingar viröast fara á dansleiki meö
allt annaö I huga en þaö aö fara aö dansa
samkvæmisdansa, eins og ætlast var til að
sýningu lokinni. Um þá hliö, svo og músik-
hliö kabarettsins, skyldi sjá átta manna
hljómsveit undir stjórn Karls Jónatans-
sonar. Þetta viröist einfaldlega ekki hafa
fallið i kramiö hjá Sjallagestum.”
Ég er enginn brandaraKall
Ertu spaugsamur aö eölisfari?
„Það má ef til vill segja þaö, ef gengib er
út frá þvi að ég get skrifað kýmilega á
stundum. En ég held þaö sé samdóma álit
þeirra sem þekkja mig, aö ég sé hreint eng-
inn brandarakarl i samræöum.”
Ertu bjartsýnismaður?
„Já og nei. Ég held aö ég sé hvortveggja i
senn, raunsær og bjartsýnn. Ég geri mér
fyllilega grein fyrir þvi aö baráttan fyrir
bættu þjóöfélagi, bættri verkalýös-
hreyfingu og öðru þvíumllku á eftir að
taka langan tima. Þar er ekki um neitt!
skammtimamál aö ræöa. En ég er bjart- j
sýnn á þaö aö þessi barátta muni vinnast.
Stundum er ég jafnvel bjartsýnn um of, til
dæmis þegar ég helli mér út i hluti sem hafa
ótraustan grundvöll, samanber kabarettinn |
sem við vorum aö tala um áöan.”
Þú hefur trú á mannskepnunni?
„Ég hef óbifandi trú á fólki, og er sann-1
færöur um þaö aö ef fólk fær réttar upp-
lýsingar, þá muni þaö bregöast rétt viö
hlutunum og varpa af sér þvi oki sem á þaö
er lagt.”
Ertu ennþá sami byltingarsinnaði[
kommúnistinn og hér á árum áöur eöa[
hefurðu hneigst meira til borgaralegra viö-
horfa eins og svo margir vinstri sinnaöir!
menntamenn af þinni kynslóð?
„Ég vona að ég hafi ekki hneigst til[
borgaralegra viöhorfa á þessum tima, eins[
og geröist meö svo marga menntamennl
sem uröu róttækir um eöa uppúr stúdentaó-l
eiröunum 1968, einnig hér á tslandi. En égl
held aö skobanir mínar hafi aö mörgu leytií
slipast og orðiö fyllri en þær voru. Ég telf
mig vera sama kommúnistann. En þab er|
að ýmsu leyti vont aö nota þetta orö —
kommúnisti —, vegna þess hvaö fólk mis-
skilur það, tengir þaö Rússum og Alþýðu-1
bandalagi. En ef oröiö er notaö i þeirrit
merkingu aö völdin eigi ekki að vera i[
höndum peningamannanna og auövalds-
herranna, þá er ég kommúnisti. Hinsvegarl
þá hafa skoöanir minar breyst meö tilliti til
þeirra aöferöa sem viö beittum og meö til-[
liti til þess hvaö sé jákvætt I baráttunni, til j
dæmis fyrir lýöræöi. Lýöræöi er jú einu
sinni þaö aö fólkið ráöi, og lýöræöi il
borgaralegu þjóöfélagi veröur aldrei annab 1
en þaö aö fólkiö ráöi aðeins meiru I dag en i j
gær. En i kommúnisku þjóöfélagi hlýtur j
þaö aö leiða af sjálfu sér, aö fólkið ráöi öllu j
og þá meina ég öllu. Aö þessu leyti er minn i
kommúnismi algjörlega andstæöur þeim
kommúnisma sem til dæmis situr aö völd-
um I Sovétrikjunum þar sem fólkiö ræöur
engu en flokkurinn öllu. Minn kommúnismi
er miklu meira I ætt viö þaö sem rætt er og
hugsaö I litlum samtökum á vinstrikantin-
um sem heita Kommúnistasamtökin, og
ekki siöur þaö sem blundar til dæmis I L
pólskri verkalýöshreyfingu. Pólland er það
land sem alþýöa heims mun horfa mestum : j
vonaraugum til/ næstu framtlö.”

_
viðial: Reynir Anlonsson

myndir: Jim Smarl