Helgarpósturinn - 04.12.1981, Blaðsíða 20

20
Föstudagur 4. desember 1981
_Jie/garpásturinrL
Tvær góðar úr jólaplötuflóðinu
Purrkur Pilnikk —
Ekki enn
Purrkur Pilnikk er óneitan-
ur eftir. Og það er ekki litið
skrefið sem Purrkurinn hefur
tekið á þessum fáu mánuðum á
lega eittþað merkilegasta sem
fram hefur komið i islenskri ný-
bylgju á þessu ári. Undir mott-
óinu „málið er ekki að geta,
heldur gera” var hljómsveitin,
stofnuö ívor af fjórum reynslu-
litlum tónlistarmönnum og.
innan fárra daga höfðu þeir'
hrist frammúr erminni þræl-
skemmtilega og frumlega 10
laga smáskifu, Tilf.
Á Tilf var það afrakstur
reynsluleysisins sem kom mest
á óvart, en á nýrri breiöskifu
Purrksins, Ekki enn, er fram-
fórin þaðfyrsta sem maður tek-
milli platnanna, sérstaklega
þegar haft er i huga aö hljóm-
sveitin var ekki einusinni starf-
andi stóran hluta þess tima.
Purrkurinn getur vel það sem
hann er að gera.
Ég býst þó við aö mörgum
þyki Ekki enn óaðgengileg,
jafnvel fráhrindandi, við fyrstu
hlustun. Bæði eru lögin (17) flest
stutt og hröö og nokkurn ti'ma
tekur að átta sig á textablaöinu,
þarsem textarnir eru hljóðrit-
aðir i bókstaflegri merkingu
þess orðs. En þetta eru þó
kannski frekar kostirplötunnar,
en ókostir. HUn verður nefnilega
æ betri eftir þvi sem oftar er á
hana hlustað og karakter hvers
lagskemur beturi ljós. Auk þess
er textaframburður Einars i
flestum tilfellum það skýr að
hijóðskriftinætti ekki að vefjast
fyrir neinum þegar frammí
sækir.
Purrkur Pilnikk og Ekki enn
verða ofarlega á blaöi þegar
nýbylgja ársins verður gerð
upp.
Mike Pollock — Take
Me Back
Hér fáum við að kynnast
trúbadúrnum Mike Pollock. Af
11 lögum plötunnar eru aðeins
þ’jú þarsem fleiri hljóðfæri
koma við sögu en kassagitar
hans og rödd. Og það er ekki
hægt að segja annað en að Mike
sé ágætis trúbadúr. Sem söngv-
ari kemur hann þægilega á
óvart, rödd hans virðist vera
sem sniðin fyrir svona tónlist, —
það er helst þegar áhrifin frá
Mick Jagger koma of sterkt i
ljós að maöur er ekki nógu
ánægður með hana. Kassagitar-
leikurinn er einfaldur eins og
vera ber, bakkar röddina vel
H>p, en er þó á köflum helsttil
flatur fyrir minn smekk. Lögin
eru flest nokkuð góð, samt ekki
frumleg, — besta lagið þykir
mér What’s Real?, sem er
reyndar eina rokklagið á plöt-
unni. Textarnir eru etv. sterk-
asta hlið Mike,hér eru bæði fall-
egir ástartextar og beittir
ádeilutextar. Athyglisverðasti
textinn er Our Song, sem virðist
vera uppgjör við Bubba
Morthens: „You like to paint,
the whole world black/You like
to take, without giving
back/You like to bathe, in the
spotlight/Surrounded by yes
men, both day and night// A
Juggler with words, void of
solutions/Always crying about
the shape You’re in/If I try to
say my opinion/You say that
I’m acting just like a Child”.
Andir og
Hin örvandi hönd
„Það er þó kostur við þessi is-
lensku nútimaverk, að þau eru
stutt”, sögðu ýmsir tónleika-
gestir um Tengsl Atla Heimis og
kiarinettkonsert Askels Más-
sonar hjá Sinfóniuhljómsveit-
inni siðustu tvö skipti, þ.e. 19. og
26. nóv. Þeim hinum sömu óar
þá liklega við að sjá Atla hóta
þvi óbeint að setja saman e.k.
langa sinfóniu úr fjórum verk-
um eftir sig skyldum Tengslum.
Askell er ekki enn kominn með
sama stórveldishroka og lætur
sér nægja meöaldrægar flaug-
ar.
Það er nú svosem auövitað, að
við múgamenn þurfum að heyra
slungin verk nokkrum sinnum
til að vita, hvort okkur muni
nokkru sinni finnast nokkuð um
þau. Nú hefi ég heyrt Tengsl
a.m.k. einu sinni áður ásamt
skyldum verkum eftir Atla, og
trúið mér: þetta venst. Það er
tónskáldinu varla að skapi, þvi
að þess dómi þarf músik vist
hvorki að vera falleg né
skemmtileg. Aðalatriðið er að
hendur
hún veki viðbrögð, þó ekki væri
nema leiðindi, en enn betra er
þó að fá baul. Annars er maöur
farinn að þekkja Atla úr öðrum
nútimaskeranda, og það er
reyndar auöheyrt, að hann kann
meira fyrir sér tæknilega en As-
kell. En þessi verk segja litið
um andriki þeirra tveggja, og
báðir hafa þeir samið gullfalleg
smáverk, sem unun er á að
hlýða. En þviumlikt fullnægir
vist ekki þeirra innra metnaði
einsog áöur sagði.
Einar Jóhannesson lék frá-
bærlega á klarinettið hvað sem
ööru leið. Askell tileinkar verkið
foreldrum sinum. Mér kom þó
föðuramma hans meir i hug,
þegar dálitill gusugangur var i
stykkinu. Mikið var hún reið við
mig, blessunin, þegar ég kom
heim frá Tékkó haustið 1968 og
fór að tala illa um Rússa.
Aðrar hendur
A fyrri tónleikunum lék auk
þess Michael Ponti 3. pianókon-
sert Prókofféffs. Þetta er
glannalega skemmtinn konsert
einsog við er að búast frá þeim
ágæta Sergei, sem virðist fyrir-
munað að geta komið nokkru
leiðinlegu frá sér og hefur
kannski aldrei ætlaö að ástunda
það. Og Ponti er sannkallaður
eldglæringamaður, sem á sér
varla marga lika nú um stundir.
Meðferö hans á aukalaginu La
Campanelia eftir Paganini-
Liszt gerði ekki annað en stað-
festa það álit. —Loks lék hljóm-
sveitin undir stjórn Reinhards
Schwarz Rinarsinfóniuna (nr.
3) eftir Robert Schumann.Þetta
fallega verk var vel spilað, en
verkaði næstum þvi sem vöggu-
visa eftir lætin i Atla og Micha-
el.
Seinni tónleikunum stýrði
Gabriel Chmura frá Póllandi—
Israel. Það var góð stjórn og
betri en i báðum þeim löndum.
Tragiski forleikurinn eftir
Brahmsbar nafn með rentu og
komst ágætavel til skila. Ekki
var sveitin siöri á töltinu i Inn-
gangi og tilbrigöum Rossinis,
þar sem Einar Jóhannesson lék
aftur einleik. Það gerði hann að
visu meö prýði og réð þó naum-
ast við allt tónaflúrið. 1) Rossini
er einn þeirra, sem likist tærri
uppsprettu, sem músikin virðist
streyma frá án afláts, eðlilega
og átakalitið. Það er eitthvað
annað hjá sumum. Hem, hem,
þa best a sei ekki meira (Þór-
bergur, Sálmurinn).
Siöust var italska sinfónian
eftir Felix Mendelsoha Sagt er,
að þegar aðrir foreldrar þóttust
góðir að geta gefið börnum sin-
um einhverja hljóðpipu, hvað þá
slaghörpu, þá gaf faöir Felixar
Einar — „lék frábærlega á klari-
nettiö”
honum heila hljómsveit til að
leika sér að. En Felix fór ekki
illa með sitt pund, og hér sam-
einuöust þessir tveir menn af
húsi og kynþætti Daviðs, tón-
skáldið og stjórnandinn, i eftir-
minnilegum flutningi.
Forhönd
Loks er að geta tveggja Há-
skólatónleika 20. og 27. nóv. A
hinum fyrri spilaði blásara-
kvintett verk eftir Rússann
Yiktor E vald og Kanadamann-
inn Morley Calvert. Blásarar
voru Lárus Sveinsson og Jón
Sigurösson á trompett, Josehp
Ognibene á horn,William Ger-
gory á básúnu og Bjarni Guö-
mundsson á túbu. Bæði höfund-
ar og verk eru okkur harla ó-
kunn, en bæði voru þau og flutn-
ingurinn hin ánægjulegasta há-
degisafþreying.
Enn meira gaman var þó að
heyra Helgu Ingólfsdóttur spila
Andlát og útför Jakobs eftir Jo-
hann Kuhnauá sembalinn sinn.
Kuhnau þessi var uppi um 1700,
lögfræðingur og rithöfundur
einsog menn voru stundum á
þeirri öld, en auk þess tónskáld
og forhönd J.S. Bachs sem kant-
or við Tómasarkirkjuna i Leip-
zig. Hann hefur vissulega staðið
heldur betur i skugga eftir-
manns sins, en er engu aö siður
merkur brautryðjandi. Hann
mun vera fyrsti maður, sem
semur einleikssónötur fyrir
hljómborð. Þær eru 6 talsins og
fjalla um atburði i Heilagri
Ritningu. Þetta er þvi jafnframt
einhver elsta prógrammmúsik,
sem til er. Maður gæti þvi búiast
við, að þetta væru fálmkenndar
tilraunir og léttvægar, og þann-
ig sjást þær einatt afgreiddar i
tónlistarsögubókum. En þetta
reyndist vera hin yndislegasta
tónlist, og Helga spillti henni á-
reiðaniega ekki hiö minnsta,
nema siður væri. Það er lika
hollt að gera sér Ijóst, aö áslátt-
arhljóðfæri þess tima gáfu ekki
tæknilegt færi á mjög kraft-
miklum tilþrifum.
1 dag kl. 12.30 leikur svo Hall
dór Haraidsson i Norræna hús-
inu pianóverk eftir þann mikla
ungverska meistara Béla Bar
tók.
1) Þetta er lygi. Eg heyrði i
útvarpinu, að hann réð við allt-
saman. Ég hafði bara ekki heyrl
það uppi á 19. bekk.
kvöldlokkur
Bd\«kovvNky ■ Dvorak
STREICHERSERENADEN STRING SERENADES
Berkier R#íamxnler • Hert>ert vörrfCif' il rT^
Innilegar
Pjotr Tsjaikovsky (1840-93):
Serenata fyrir strengjasveit I C-
dúr, op. 48
Antonfn Dvorák (1841-1904):
Serenata fyrir strengjasveit í E-
dúr, op. 22
Flytjendur: Filharmóniuhljóm-
sveitin f Berlin
Stjómandi: Herbert von Karaj-
an
(Jtgefandi: Deutsche Grammo-
phon, 2532 012 (digital), 1981
Þessi fádæma vinsælu verk
eru nú fáanleg i spánnýrri digi-
tal-upptöku. Báðar eru þessar
serenötur meðal bestu tónsmiöa
sinnar tegundar, á 19. öld. Að-
eins serenötur Brahms geta
talist jafnokar, en hann mun
hafa samið tvær slikar. Aðeins
fimm ár skilja að þessar tvær
serenötur og virðist fyrirmynd
beggja tónverkanna vera 18.
öldin, sú öld sem skóp hina
klassísku serenötu, kvöldlokk-
una sem leikin var undir berum
himni.
Báðir gera þeir Tsjaikovsky
og Dvorák sér far um að ná
fram þeim blæ og stil, sem ein-
kennt hafði slik tónverk á dög-
um Mozarts. 1 byrjun 19. aldar
var serenatan orðin nokkuð af-
dönkuð og einkum leikin sem
„salon-tónlist”, enda virðist
formið henta illa rómantikinni á
fyrsta skeiði þeirrar stefnu. Þá
voru serenötur Beethovens
fyrst og fremst kammertón-
verk.
Þótt bæði þessi verk séu undir
sterkum áhrifum 18. aldar ser-
enötunnar, og geti talist til glað-
legri verka tónskáldanna, er
reginmunur á þeim og verkum
Mozarts. Dramatiskur þungi er
aldrei langt undan i verkum
Tsjaikovskys og Dvoráks. Slav-
nesk áhrif auka mjög á róman-
tiskan tón og gera verkin þjóð-
leg. Allt þess háttar er viðs
fjarri I verkum Mozarts og gerir
gæfumuninn, að rokókóstill 18.
aldar er bæði hlutlægur og al-
þjóölegur.
Það er t.d. erfitt að gera sér I
hugarlund, jafn fjarlæga heima
og þá sem birtast i Menúett
Dvoráks (2. kafliáeftir Moder-
ato-innganginum), og menuett
upplysingarinnar. Menúett
Dvoráks er miklu nær þvf að
vera vals. Þó er greinilegt að
tónskáldiö reynir aö viðhalda
leikandi og dansrænu eldri ser-
enata og still verksins er svita,
allt frá hinu stutta Moderato
(sem kemur i stað Allegros,
sem er vanalegur inngangur),
til Larghetto og Finale-kaflans.
Þótt Tsjaikovsky sé sá af
þeim tveimur, sem meira dýrk-
aði 18. öldina, verður að telja
Serenötu hans i C-dúr enn fjar-
lægari þeim tima en tónsmið
Dvoráks. Hún er fyrst og fremst
symfónfsk og kaflamir eru að-
eins fjórir, í stað þeirra fimm,
sem byggja upp serenötu Dvor-
áks. Þó er verk Tsjaikovskys
greinilega i anda hljómsveitar-
svitu, sem hann samdi og skipt
var í einstök stykki eftir Mozart
og raðað saman f hljómsveitar-
búning („Mozartiana” no. 4).
Tsjaikovsky var sjálfur mjög
ánægður með þessa serenötu
sina og hældi henni á kostnað
„hins hávaðasama 1812 For-
leiks”, sem hann taldi mislukk-
að og leiðinlegt verk. Serenatan
hefst á Sonatinu, sem er mikil-
vægasti kaflinn. Annars ein-
kennir verkið, skiptingin milli
sterkra og veikra kafla. Þetta
gerirserenötu Tsjaikovskys svo
ólika hinni jöfnu tónlist Dvor-
áks. Þó verð ég að játa, að mér
finnsthún tilþrifameira verk.en
þar hefur melódían kannski
meira að segja en formið.
Karajan gerir þessum verk-
um prýðileg skil. Einkum er
hann næmur fyrir tempóinu og
tekst að laða fram allan þann
innileik, sem felst i þessari tón-
list. Lfkt og á fyrri digital-upp-
tökum, finnur maður aukna ná-
lægð og meiri nákvæmnii'hljdð-
setningu. Það er ekki svo d-
merkilegt atriði, þegar hlustað
er á verk, þar sem strengirnir
spila jafn stóra rullu. Eins og ég
hef áður getið, er það svo með
þessa nýju upptökutækni, að
maður greinir betur sérstöðu
hvers hljóðfæris, jafnvel þegar
þau leika mörg saman i einu
heildarhljómfalli.
Það er þó fyrst og fremst
hugsun Karajans, sem gefur
þessari útgáfu gildi og færir
hlustandann nær þessum tveim-
ur tónskáldum. Þótt ég hafi
stundum bölvað þessum frá-
bæra stjórnanda fyrir þjösna-
skap og þótt ég sé fremur litill
aðdáandi slavneskrar tónlistar,
verð ég að játa það, að þessi
plata lætur mig ekki ósnortinn
og hún vex eftir hverja hlustun.
1^1
Hljómplö tur-klassík
ettir Halldór öjörn Runólfsson