Helgarpósturinn - 11.12.1981, Blaðsíða 4

4
Fö^tudagur 11. desember 1981 helgarpástúrinn
NAFN: Markús Á. Einarsson STAÐA: Deildarstjóri veöurspádeildar, Veðurstofu íslands FÆDDUR:
5/3 1939HEIMILI: Þrúðvangur 9,Hafnarfirði FJÖLSKYLDUHAGIR:E\g\nkona Hanna S. Hálfdánardóttir,
og eiga þau þrjú börn BIFREIÐ: Peugeot 504 árg. 1978 ÁHUGAMÁL: Tónlist og félagsmál
Spái nokkrum staðbundnum
útvarps- og sjónvarpsstöðvum
Nú i vikunni skilaöi myndbandanefndin svokalla&a áliti sinu og I niburstö&um hennar kom m.a. i ljós
að lög hafa veriö margbrotin f sambandi viö videóæðið. En önnur nefnd hefur starfaö i þessu máli um
skeið, og sú nefnd hefur það markmið að koma meö tillögur um hvernig á að breyta lögunum sem hvaö
verst hafa veriö brotin — útvarpsiögunum. Markús A. Einarsson veðurfræðingur er formaöur út-
varpslaganefndar, og situr auk þess i útvarpsráði fyrir Framsóknarflokkinn. Hann er f Yfirheyrslu i
dag.
— Hver er tilgangur útvarps-
lagancfndar?
„Tilgangur útvarpslaganefnd-
ar er að endurskoða útvarpslög
og nefndarmenn lita svo á aö við
skoðum allan útvarpsrekstur i
landinu, ekki bara á vegum rikis-
útvarps.
— Ilvenær hóf nefndin störf og
hvenær á hún að Ijúka störfum?
,,Við héldum fyrsta fund okkar
9. október ihaust. Við höfum hist
8 sinnum nú þegar, en um það
hvenær viðljúkum störfum get ég
ekkert sagt. Okkur voru ekki sett
nein timamörk en við stefnum aö
þvi að vinna reglulega að málinu,
þar til niðurstaða er fengin. Eitt
er ég þó viss um, og það er að all-
ur veturinn fer i þetta”.
— Ilverjir eru i nefndinni?
„1 nefndinni eru auk min, þeir
Andrés Björnsson útvarpsstjóri,
Vilhjálmur Hjálmarsson, for-
maöur útvarpsráðs, Ölafur R.
Einarsson menntaskólakennari,
Kristján J. Gunnarsson fræðslu-
stjóri, Benedikt Gröndal alþingis-
maður og Ellert B. Schram rit-
stjóri”.
— Nú hcfur þú að visu góöa
reynslu sem sjónvarpsmaður úr
veðurfregnum, en hver er
ástæðan fyrir þvi að þú ert for-
maður nefndar sem þessarar?
Ertu sérfræðingur í útvarpslög-
um?
„Þessu verður þú nú i rauninni
að beina til þeirra sem skipa mig i
nefndina. Það er varla á minu
færi að meta eigin verðleika.
Hitt er þaðaðéghef komið nálægt
útvarpsmálum, ritað um út-
varpsmál, tekið þátt i útvarpi og
sjónvarpi með ýmsum hætti,
viðar en i veðurfregnum.
Hvort það eru einhverjir verð-
leikar, eða ekki, það skal ósagt
látið. Ég hef verið beðinn um að
gera þetta og hef tekið þvi með
ánægju”.
— Mjög margir nefndarmanna
eru eða hafa verið i útvarpsráði
og þvi einskonar ritstjórar þeirr-
ar stöðvar sem nú mun væntan-
lega missa einkarétt sinn. Finnst
þér það eðlilegt?
,,Það er rétt. Flestir þessara
manna eru eða hafa veriö i út-
varpsráði og þeirra á meðal
menn sem hafa góða yfirsýn yfir
útvarpsrekstur i landinu, sem
hingað til hefur reyndar eingöngu
veriði höndum rikisútvarpsins og-
er raunar erfitt að hugsa sér
reynslu af útvarpsrekstri annar-
staðar hér innanlands.
Skipan nefndarinnar er með
þeim hætti að meirihluti nefndar-
manna eru skipaðir af þingflokk-
um. Þingflokkarnir treysta akkú-
rat þessum mönnum til þessara
starfa og ég get hiklaust sagt að
hér er um ákaflega starfhæfan
hóp að ræða”.
— Vantar ekki I þennan hóp
. fulltrúa hins almenna útvarps-
hlustanda?
,,Þá er spurning hvar þú ætlar
að finna hann. Ert þú hinn al-
menni neytandi? Hver er það? Ég
held að erfitt sé að skilgreina það.
Ég gæti sjálfsagt nefnt all marga
aðila i þjóðfélaginu sem út af
fyrir sig gætu átt fulltrúa i þessari
nefnd. En nefndir mega nú ekki
vera of stórar i fyrsta lagi, og auk
þess held ég að þú getir andað ró-
lega vegna þess að við munum
hafa, og höfum reyndar þegar
haft, samband við suma þá aðila
sem við vitum aö áhuga hafa á út-
varpsrekstri. Til dæmis höfum
við boðið samtökum um frjálsan
útvarpsrekstur að senda hug-
myndir sinar til okkar”.
— Er ekki ljóst að þessi nefnd,
eins og myndbandanefndin, mun
leggja tii að slakað verði á einka-
rétti rikisútvarpsins á útvarpi?
,,Ég vil ekki á neinn hátt fara
að lýsa áliti nefndarinnar sem er
ókomið. Ég get ekki sagt eitt ein-
asta orö i nafni hennar. Hitt er
það, að það er mjög til umræðu i
útvarpslaganefnd að leggja það
til að fleirum verði veittur réttur
til útvarps en rikisútvarpinu. En
þá skulum við lika undirstrika
það að það verður aö uppfylltum
ákveðnum skilyrðum, sem er af-
ar flókið mál og margþætt og mun
taka mikinn tima.
— Hver er þin persónulega
skoðun á þessu?
,,Ég hef ekki farið dult með þá
skoðun min að það beri að rýmka
einkarétt útvarps. Breytt viðhorf
og breytt tækni bjóöa uppá fjöl-
breyttari útvarpsrekstur. Það
hefur hinsvegar alltaf verið min
skoðun að útvarpsrekstur einka-
aðila verður að fara eftir ákveðn-
um reglum, og yrði að haga með
þeim hætti að ekki væri skemmt
fyrir fjárhagsgrundvelli rikisút-
varpsins, sem ég tel að muni um
ókomna framtið veröa megin
fjölmiðillinn. Þvi ber skylda til að
veita öllum landsmönnum fjöl-
breytilegt útvarps- og sjónvarps-
efni. En ég vil undirstrika að ég
hef ekki neinar áhyggjur af þvi að
útvarpsrekstur annarra aðila sé
rikisútvarpinu hættulegur hvaö
varðar samkeppni i dagskrár-
gerð. Slikt er einungis af hinu
góða”.
— Er þetta skoðun sem hefur
hljómgrunn i Framsóknarflokkn-
um?
,,Ég get ekki sagt til um neina
opinbera skoöun Framsóknar-
flokksins á þessum málum, vegna
þess að ég man ekki eftir neinni
formlegri ályktun, beinlinis um
þetta atriði. Enég hygg sjálfur að
talsverður hljómgrunnur sé
meðal framsóknarmanna fyrir
þessu. Þeir vilja þó fara varlega,
vegna þess að framsóknarmenn
eru mjög miklir og góðir
stuðningsmenn rikisútvarpsins.
Þú hefur einnig eflaust heyrt það
á menntamálaráðherra að und-
anförnu að hann litur svo á að ill-
mögulegt sé annað en einhver
rýmkun eigi sér stað.
— Þessi „ákveðnu skilyrði” eru
afar vitt hugtak. I hvaða átt er
liklegt að þau gangi?
,,A þessu stigi vil ég sem
minnst um það segja. Engin af-
staða hefur verið tekin til þess i
nefndinni. En það gefur auga leið
að það þarf að setja skilyrði um
búnað svo þetta uppfylli ákveðnar
gæðakröfur og trufli ekki annað.
Ýmsir tæknilegir hlutir skapa
strax ákveðin skilyrði. Siðan eru
mörg önnur atriði sem taka þarf
tillit til svo þetta falli inni þær al-
mennu reglur sem um fjölmiðlun
af þessu tagi gilda”.
— En ef ég spyr þig þá persónu-
lega. Ef við lítum i kringum okk-
ur, fyrst til hinna óteljandi frjálsu
stöðva i Bandarikjunum, svo til
Bretlands, þar sem frelsið er
verulegum takmörkunum háð og
til Noregs, þar sem nánast er um
að ræða landshlutaútvarp rikisút-
varpsins — hvert þessara stiga
ætti helst við hér á landi?
„Ég vil ekki að við hengjum
okkur á neitt kerfi sem fyrir er.
Og varðandi norðurlandaþjóðir,
þú nefnir Noreg, þá getum við þvi
miður ekki mjög mikið lært af
þeim ennþá. Það er eins með þær
og okkur að mikil umræða á sér
stað þar. Sumstaðar er tilrauna-
starfsemi i gangi, eins og Nær-
radio i Sviþjóð. Hvergi er komið
heildarskipulag á málin.
En ég get séð fyrir mér nokkrar
vandaðar útvarpsstöövar ef til
villeinstaka sjónvarpsstöðvar, ef
einkaaðilar ráða við slikt, sem
starfa myndarlega við hlið öflugs
rikisútvarps”.
— Ef einkaaðilar ráða við
slikt , segirðu. Yrði það á færi
margra aðila aö reka slikar
stöðvar, eöa örfárra fjársterkra
aöila eins og t.d. SÍS?
„Sem betur fer tel ég að unnt sé
að koma á útvarpssendingum án
þessaðþará bakvið þurfi að vera
mjög fjársterkir aöilar. Það er
auk þess min persónulega skoðun
að hæpiö sé að leyfa aðilum sem
tengjast stjórnmálaflokkum eða
stórum viöskiptaaðilum almenn-
an útvarpsrekstur”.
— Breytir þaö ekki talsveröu ef
hér verður eftir nokkur ár hægt
með aðstoð gervihnatta að horfa
á sjónvarpsdagskrár margra
þjóða annarra en islendinga?
„Jú. Og þegar svo er komið þá
á það áreiðanlega eftir að breyta
mjög þeim viðhorfum sem eru
ofarlega á baugi i dag, t.d. hvað
varðar videóvæðingu.
Ég óttast þetta ekkert. Ég hef
trú á að hægt verði að taka á móti
öllum þessum tækninýjungum
með þeim hætti að það verði allt
jákvætt og okkur til gagns og
ánægju”.
— En er það ekki staðreynd að
það er að miklu leyti þröngsýnu
útvarpsráði að kenna að svona er
komið. Horfði máliö ekki allt
öðruvisi við nú ef hér væri rás 2.
og landshlutaútvarp?
,,Ég skil ekki almennilega við
hvaðþú átt þegar þú segir „svona
er komið”.
— Að nú allt i einu virðist það
vilji almennings i landinu að út-
varp verði gefið frjálst.
„Það er svolitið erfitt aö svara
þessari spurningu svo vel sé. í
fyrsta lagi er það þin staöhæfing
að útvarpsráð sé þröngsýnt. Ég
tel satt að segja að útvarpsráð sé
að vissu leyti þverskurður af al-
menningi og reyni að miða dag-
skrá rikisútvarpsins við það að
hún geti haft eitthvað fyrir alla.
Ég vil lika skjóta inni, af þvi þú
nefnir frjálst útvarp, að ég er
ákaflega óánægður með það hug-
tak. Þegar einkaréttur verður
kannski afnuminn þá er ég nefni-
lega sannfærður um að þá verður
rikisútvarpið það frjálsasta ef
hægt er að nota það orð, vegna
þess að þvi mun bera skylda til að
láta öll sjónarmið koma fram. Ég
vil tala um einkarekstur útvarps
fremur en frjálst útvarp. Það'er
dálitið ósanngjarnt að kenna út-
varpsráði um að ekki skuli vera
hér rás tvö eða landshlutaútvarp,
vegna þess að útvarpsráð hefur
unnið að þvi að reyna að koma
fram ýmsum endurbótum og
nýjungum, m.a. hvað varðar dag-
skrá 2. En það er nú einu sinni svo
að útvarpsráð hefur ekkert fjár-
málalegt vald i þessari stofnun,
og það er undir stjórnvöldum
komið hver verbur framgangur
slikra mála.
Það slær mig lika aöeins að
spurningin er svolitið neikvæð
þegar þú segir að svona sé komið,
þ.e. að almenningur vilji aukna
fjölbreytni. Mér finnst þau við-
horf almennings satt að segja
ekki neikvæð. Nú er ákveðin þró-
un, bæöi i fjölmiðlun og annarri
tækni,og hún hefur kallaö þetta
fram smám saman. Ég vil ekki
taka undir að það sé neikvæð þró-
un”.
— Það sem ég átti við var að
þaö sé kannski ekki þessi tækni-
breyting sem veldur þvi að fólk
vill nú frjálst útvarp, heldur lé-
legt rikisútvarp.
„Ég er nú nokkuð ánægður að
þú kemur inná þetta. Það er satt
að segja landlægt að gagnrýna út-
varp og sjónvarp. Sjaldan er þó
um að ræða efnislega gagnrýni,
heldur er oftast að sjá i fjöl-
miðlunum gagnrýni þar sem
menn lýsa óánægju sinni með að
of litið sé af þessu, eða of mikið af
öðru. Þetta er að minu mati oft
ósanngjörn gagnrýniá meðan við
höfum t.d. aðeins eina rás i út-
varpi, en eigum jafnframt að sjá
til þess aðdagskráin sé f jölbreytt.
Það er skylda okkar að sjá til
þess.
Með þessu er ég ekki að segja
að gagnrýni sé af hinu illa, ef hún
er efnisleg. Þá er hún auðvitað
leiðbeinandi og það eru hreinar
linur að dagskrá 2 mundi auka á
fjölbreytni dagskrár og auka á
léttari hlutann i dagskránni. En
mér fyndist þörfin á einkareknu
útvarpi ekki mikil ef fólk sætti sig
við aðra rás, sem lausn á málinu
og annað ekki. Eigum við ekki
heldur að lita þannig á, að menn
vilji gjarnan með þvi að afnema
einkaréttinn, athuga hvort ekki sé
hægt að leiða fram ný viðhorf
nýja tækni og aukna fjölbreytni.
Mér finnst ósanngjarnt að leggja
málin þannig upp að það sé rikis-
útvarpinu að kenna að fleiri vilji
stunda útvarpsrekstur. Gæti það
ekki alveg eins verið starfsemi
rikisútvarpsins að bakka?”
— Nú ert þú atvinnumaður i
spámennsku. Hvernig séröu fyrir
þér ástandið i útvarps- og sjón-'
varpsfjölmiðlun eftir svona tiu
ár?
„Eftir svo sem tiu ár, á ég von á
þvi að sjá rikisútvarpið i nýju
húsi, tæknilega vel vætt, með fjöl-
breytta og góða dagskrá fyrir alla
landsmenn. Auk þess vonast ég
eftir að sjá nokkrar útvarps- og
sjónvarpsstöðvar, staðbundnar
sem auki á fjölbreytnina og gæðin
með góðu efni. Þarna verði heil-
brigð og góð samkeppni og
væntanlega einnig samstarf.
Skemmtilegast af öllu væri ef við
ættum þá kost á að ná ef við vild-
um, dagskrám frá nágrönnum
okkar i austri og vestri, til þess
enn að auka fjölbreytnina. Þá
ættum við að vera ákaflega vel
sett.
Hvað verður þá um videóið?
Verður áhersla á það ekki oröin
meiri en nú er? Ég hygg að fram-
þróun i þessu öllu verði nokkuð
hraðfara og að þau viðhorf sem
nú rikja eigi margoft eftir að
breytast á næstu tiu árum”.
eftir Guðjón Arngrimsson
myndir: Jim Smart