Helgarpósturinn - 18.12.1981, Side 22

22
Dansgleði
Það veröur naumast annað
sagt en síðustu sinfóniutónleik-
ar hafi verið oss ihaldsmönnum
til mikils eftirlætis.
Fyrst kom nú hin dávæna
dyggðuga svita úr ballettinum
Blindisleikeftir Jón Asgeirsson.
Manni var nokkur forvitni á,
hvernigþessimúsik stæðisig án
þess að hafa sér tii fulltingis
dansarana ,,með mörgum snún-
ingum alltum kring, með stappi
aftur á bak og áfram, með hoppi
upp og niður, með hlaupum til
og frá”. Og hún stóð meira en
vel fyrirsinu, bæði áheyrileg og
hæfilega slungin. Hinsvegar
mátti hún kallast i daufara lagi
fluttmiðað við það, sem maður
heyrði i fyrra. Má um valda, að
hinn þýski stjórnandi, Lutz Her-
big, hafi ekki verið ýkja kunn-
ugur verkinu og þvi farið gæti-
legar en ella.
Píanókonsertar Mozarts 23
talsins lofa sig sjálfir allir sem
einn. Ég hef þó vist aldrei heyrt
þennan eina fyrir þrjú pianó,
sem Leifur Þórarinsson segir að
sé ekki nema i meðallagi, enda
saminn handa saumaklúbbi
hefðarmeyja i Vinarborg og
miðaður við getu þeirra. Gisli
Magnússon lék nú þann nr. 21,
Fös
KV 467.Stef úr honum voru vist
notuð i einhverja sænska kvik-
mynd, Elvira Madrigan, og á
plötuumslagi einu litur svo út
sem konsertinn sé byggður á
stefi úr kvikmyndinni. Gisli er
ekki ýkja tilþrifamikill pianisti,
en ákaflega fágaður. Og miðaö
við þá kúltiveruðu innlifun spil-
aði hann þennan konsert nán-
ast óaðfinnanlega.
Hinsvegar er Mozart þannig
vaxinn einsog aðrir miklir
meistarar að það má fara með
hann á margar lundir, þjösnast
á honum, jassa hann, poppa
hann upp, skrumskæla hann, og
alltaf stendur hann jafnkeikur,
rétt einsog Hallgrimur Péturs-
son, hvernig sem menn snúa út
úr Passiusálmunum, — og
kannski einmitt vegna þess.
Fá klassisk verk er maður
jafnvandlátur á hvað flutning
varðar og 7. sinfdniu Bcethov-
ens. Það er lika undrunarefni i
hvert sinn að sjá, hversu fáir
hljóðfæraleikarar eiga að flytja
þetta kynngikröf tuga verk.
Ekki nema rúm 40 manns, þar
af aðeins 2 horn, 3 trompetar og
Jón Asgeirsson — dávæn
dyggðug svita úr ballettinum
Blindisleik.
1 trommari. Hvaðan kemur all-
ur þessi ægikraftur? Hann kem-
ur, ef vel er stjórnað. Leiðsögu-
maður minn i músik i mennta-
skóla sagðist varla hafa orðið
fyrir voðalegri sjón en andlitinu
á Olav Kielland, þegar hann
sneri sér við, eftir að hafa
stjórnað þeirri sjöundu i Þjöð-
leikhúsinu. Hvað hefði orðið, ef
Beethoven hefðiráðið yfir öllum
sömu appirötum og nútima-
tónskáld?
Lutz Herbig tókst þessi flutn-
ingur ásinn hátt.Hann gerðisér
mikið far um að hafa skýran
mun á veikum og sterkum tökt-
um. Sumir leitast við að hafa
þetta einn djöfulgang frá upp-
hafi til enda. En kannski var
það fyrir þetta bragð, að lok 2.
og 3. þáttar virtust i' daufara
lagi miðað við venju. Það var á-
reiðanlega ekki af neinu getu-
leysi, aflið var nægjanlegt á
öðrum stöðum. Og i heild var
þetta ágætt, og hrollurinn fór
stundum milli skinns og hör-
unds.
Ekki veit ég, hvort einhverj-
um hefur nokkru sinni dottið i
hug að semja ballett við þessa
sinfóniu, sem oft hefur verið
nefnd Dansasinfónlanog siðasti
þátturinn Dionysusarhátið. En
það held ég yrðu meiri lætin.
Þegar út var gengið af þess-
ánægjulegu tónleikum, lá þó við
að maður saknaði þess, að ekki
hafði verið á þeim neitt ótvirætt
framúrstefnuverk. Þau þurfa að
vera með. Þó ekkisé nema til að
hafa eitthvað til að nöldra yfir.
Kapphlaupið
um lögbrotin
Vofa ein fer um landið — vofa
videósins —. Gagnvart henni
virðast ráðamenn þjóðarinnar,
og þarmeö einnig ráðamenn
rikisfjölmiðlanna standa ger-
samlega ráðþrota. Enn sem
komið er er erfitt að gera sér
grein fyrir þvi hvort hér er að-
eins um stundarfyrirbæri, eins-
konar „æði”, að ræða, eða hvort
hér er um að ræða byltingu —■
varanlega byltingu — i fjölmiðl-
un landsmanna. Ekki höfum við
Akureyringar fremur en aðrir
landsmenn fariö varhluta af
þessu videóæði. Hér hefur þó
videóbyltingin orðið með nokk-
uð öðrum hætti en til dæmis i
Reykjavik að minnsta kosti enn
sem komið er. Þegar hafa
nokkrar blokkir komið sér upp
einkakerfum og á næstu vikum
tekur til starfa fyrsta stöðin sem
margar blokkir tengjast við,
eða alls 516 ibúðir, og er hún i
hinu svokallaða Lundahverfi of-
arlega á Brekkunni. Ákveðið
var á siöastliðnu sumri af
nokkrum ibúum hverfisins að
kanna undirtektir meðal fólks
við það að koma upp slikri stöð.
Að sögn forgöngumanna þessa
fyritækis varástæðan til þess að
slikar hugmyndir vöknuöu sá
ótti að fyrirtæki á borð við
Videosón, annaðhvort rekið af
heimamönnum eða útibú frá að-
ilum fyrir sunnan, kynni að
hasla sér völl i hverfinu. Undir-
tektir fólks urðu i sem
skemmstu máli sagt m jög góðar
og fyrir skemmstu var gengið
frá stofnun einskonar sam-
vinnufélags um rekstur stöðv-
arinnar. Framkvæmdir við
kapallagnir eru þegar hafnar,
en þær hafa tafist nokkuð þar
sem bæjarstjórn synjaði um
heimild til þess að lagt yrði yfir
bæjarland. Synjun þessi var að
visu á misskilningi byggð, þar
sern álitið var að um einkafyrir-
tæki væri að ræða sem rekið
væri i ágóðaskyni.
Þegar i upphafi var sú stefna
■ tekiri aðfara nokkuð aðrar leiðir
varðandi efnisval heldur en
gengur og gerist hjá hliðstæðum
stöðvum. Þannig verður að
forðast að sýna annað efni en
það sem höfðar til „allrar fjöl-
skyldunnar”, og hlutur barna-
efnis verður mikill án þess þó að
um offramboð verði að ræða, og
reynt verður að takmarka út-
sendingartimann nokkuð mikið.
Stjórn videofélagsins sem að
sjálfsögðu er kosin af félögun-
um mun sjá um efnisval og
þannig virka sem einskonar (Jt-
varpsráð en að sjálfsögðu verð-
ur tekið mikið mið af óskum al-
mennings i hverfinu i þvi sam-
bandi. Hugmyndin er að rásirn-
ar verði tvær þannig að viðtækir
möguleikar ættu aö verða fyrir
hendi til að sinna sem flestum
óskum um efnisval.
Það er ef til vill að bera i
bakkafullan lækinn að reyna að
koma með útskýringu á þvi
hversvegna álitiegur hlutiþjóð-
arinnartekursig allti einu til og
fer að keppast við að brjóta lög i
grið og erg. Ekki bara ein lög
heldur mörg. Blessaðir þing-
mennirnir okkar stiga i pontu
hver á fætur öðrum og lýsa yfir
áhyggjum sinum og hneykslun
um leið og þeir finna til van-
máttar sins. Ef til vill er eina af
orsökum þess hvernig komið er
einmitt að finna i þessum van-
mætti Alþingis. Þingmenn eru
oft að vasast i hlutum sem koma
löggjafarstarfinu ekkert við.
Þeir hafa hreinlega ekki tima til
að setja ný lög i stað annarra
sem úrelt verða t.d. vegna
tækniframfara. Ef menn sjá
breytinga þörf er bara rokið til
og skipuð nefnd. Að sjálfsögðu
skipa þingmennirnir sig sjálfir i
þessar nefndir, eða þá flokks-
gæðinga. Gott dæmi um þetta er
einmitt Útvarpslaganefndin
sem skipuð var i haust.
Miklu hagkvæmara hefði ver-
ið i þvi tilfelli að skipa til dæmis
þriggja manna sérfræðinga-
nefnd sem i ættu sæti tveir menn
með fjölmiðlamenntun og einn
lögfróður. Stjórnmáiaskoðanir
þeirra hefðu engu máli skipt i
þvi sambandi. Og það er fárán-
legt að láta menn sem háttsettir
eru innan Rikisútvarpsins koma
þarna nærri, þar sem vitað er að
videoæðið er að miklu leyti
sprottið af óánægju með þá
stofnun. Menn kenna fjárskorti
um vanmátt Rikisútvarpsins og
kann það að vera rétt að nokkru
leyti, en ekki þýðir að kyrja
stöðugt sönginn um hærri lög-
takskræf afnotagjöld. Ef þau
þurfa að hækka þarf að gera þau
að mánaðargjöldum og ekki
lögtakskræf. Það að gera þau
lögtakskræf eru einhver stærstu
mistökin sem gerð hafa verið i
islenskri fjölmiðlasögu, þar sem
við það varð stofnunin óháð
neytendum sinum, varð að enn
einu tannhjólinu i valdabákni
þvi sem i daglegu tali er nefnt
„hið opinbera”.
Forráðamenn Rikisútvarps-
ins svo og stjórnvöld geta mikið
lært af þeirri tilraun sem ibúar
Lundahverfisins hyggjast gera
með að koma á fót lýðræðislega
stjörnuðu sjónvarpi. Hugsan-
lega er hér komin málamiðlun
milli þeirra sjónarmiða sem
vilja gefa ljósvakafjölmiðlun
frjálsa og hinna sem telja slikt
óhyggilegt.
isiensk list
16 islenskir myndlistarmenn
Ctgefandi: Bókaútgáfan
Hildur, 1981, 176, bls.
Nýlega kom út bók frá bóka-
útgáfunni Hildur, um 16
islenska myndlistarmenn. Bók-
in er i veglegu broti, prýdd
fjölda mynda, bæði i litog svart-
hvitu. Það eru 12 rithöfundar
sem kynna listamennina, allt
þjóðkunnir skrifarar.
Formálsorð eru eftir forseta
Islands, Vigdisi Finnbogadótt-
ur.
Margir koma við sögu
þessarar útgáfu, bæði
ljósmyndarar, hönnuðir og
prentstofur, sem of langt mál
yrði upp að telja. Nægir að geta
þess, að prentun er góð og lit-
greining með ágætum, þannig
að bókin verður að teljast mjög
vönduði alla staði.
Það er ávallt nýlunda, þegar
bækur um islenska myndiist eru
gefnar út. Þvi miður gerist það
allt of sjaldan og bókakostur um
listamenn okkar er þvi vægast
sagt, allt of rýr. Alvarlegar
rannsóknir á þessu sviði virðast
seint ætla að lita dagsins ljós og
heimildarrit um myndiist eru af
skornum skammti. Það er
raunar furðulegt að svo skuli
vera, þegar gætt er að þvi, hve
auðveit er að afla heimiida og
náigast listaverk tii athugunar,
(þvi tiltöluiega litið af islenskri
myndlist hefur dreifst til
annarra landa). Það ætti þvi
ekki að vera hörguli á rit-
verkum, um islenska myndlist,
ef allt væri með felldu. En
listirnar sitja ekki allar við
sama borð og erfitt reynist að fá
styrki til nauðsyniegra
rannsókna, á sviði sjónrænna
mennta.
Það er þó bót i máli, að með
vissu millibili eru gefnar út
bækur, á borð við Islensk list og
má þvi þakka mönnum á borð
við Gunnar S. Þorleifsson, en
hann hefur haft veg og vanda af
útgáfunni.
Þeir rithöfundar sem leggja
hönd á plóginn, eru Jóhann
Hjálmarsson, sem ritar um Al-
freð Fióka og Einar G.
Baldvinsson. Guðbjörg
Kristjánsdóttir ritar um As-
gerði Búadóttur. Aðaisteinn
Ingólfsson fjailar um þá Leif
Breiðfjörð og Gunnar Orn
Þorsteinn frá Hamri tekur fyrir
Magnús Tómasson, Hring Jó-
hannesson og Þorbjörgu
Höksuldsdóttur. Þá skrifar
Matthias Jóhannessen um
Braga Ásgeirsson og Bera
Nordal um Jóhannes Jó-
hannesson, Sigurður A.
Magnússon um Einar
Hákonarson, Árni Bergmann
um Baltasar, Guðbergur
Bergsson um Jón Gunnar
Arnason. Þá gerir Baldur
Óskarsson, Vilhjálmi Bergssyni
skil og Thor Vilhjálmsson,
Ragnheiði Jónsdóttur. Lestina
rekur svo Indriöi G. Þrosteins-
son, með umfjöllun um Eirík
Smith.
AF þessu má ráða, hve yfir-
gripsmikil bók þessi er. Þá má
teljast merkilegt, að listamenn
sem stóðu i eldlinunni á 7.
áratugnum og i byrjun þess 8.,
fá hér riflegt pláss. Hér á ég við
þá sem kenndir voru við SÚM,
eða voru viðriðnir þann félags-
skap. Flestir þessara
listamanna eru fæddir á
timabilinu 1930—45. Ef bætt er
við þeim, sem eru af sömu
kynslóð, er megnið af bókinni
komið. Aðeins einn þessara 16,
er fæddur eftir 1945, en fjórir
íslensk list —
„verður að teljast
mjög vönduð
I alla staði”
hefur hins vegar látið i minni
pokann og ber að harma það að
islenska sjónvarpið skuli ekki
geta virkjað þá hæfileikamenn
sem við eigum i kvikmyndun og
dagskrárgerð i meira mæli en
nú er.
Sjónvarpið er nú farið að
bjóða upp á nýja breska seriu,
njósnaþáttinn Refskák. Þessi
þáttur er i anda hinnar sönnu
bresku njósnasöguhefðar sem
við tslendingar fengum siðast
að kynnast i sögu Grahams
Green, Hinn mannlegi þáttur,
er kom út i fyrra . Atburðarás-
in er byggð upp á gátum sem
siðan er svo svarað af hárbeittri
rökvisi, en ekki tilfinningasemi
sem einkennir yfirleitt svipaöar
sögur frá Ameriku. Reyndar tel
ég þá sjónvarpsmenn hafa verið
afar fundvisa á gott erlent sjón-
varpsefni, þó svo að nokkrum
sinnum hafi átt sér stað slys,
likt og með Hart gegn hörðu. Þö
finnst mér skorta verulega á
framboð sjónvarpsþátta frá
öðrum löndum en Bretlandi og
fyrir 1930.
Það má þvi segja, að bók
þessi spanni eina kynsióð lista-
manna, með nokkrum undan-
tekningum þó. En þetta er einn-
ig sú kynslóð, sem litið eða ekk-
ert iiefur verið fjallað um i
ritum, utan dagblöðum og sýn-
ingarskrám. Þótt islensk list
veiti takmarkaða innsýn i lif og
starf þessara listamanna, er
hún mikill fengur vegna þess,
sem áður er nefnt.
Ég er ekki i vafa um að bók
þessi eigi eftir að hljóta vin-
sældir, vegna þess að hún bygg-
ir á stuttri umfjöliun, gjarnan i
formi viötals, auk þess sem hún
er skreytt myndum af og eftir
viðkomandi listamenn.
Bandarikjunum. Norðurlöndin
virðast hafa gleymst i bili, að ég
tali nú ekki um Þýskaland,
Frakkland, Holland, Belgiu og
Italiu, svo nokkur góö
sjónvarpslönd séu nefnd.
Það er eins og ekkert sé að
gerast sem okkur kemur við i
sjónvarpsmálum þessara
landa. Ég er með öðrum orðum
ekki alls kostar sammála video-
sjúklingunum sem þola helst
ekki annað sjónvarpsefni
en þaö sem er með ensku tali.
Ég bið t.d. ennþá eftir að fá að
sjá eitthvað af þessum sænsku
myndum sem sjónvarpið boðaði
kaup á núna i haust. Sviar eiga
margt af þvi besta og jafnframt
skemmtilegasta sem gert hefur
verið á stuttu skeiði kvikmynd-
anna, allt frá þvi fyrir 1920 og
fram á þennan dag. Fæst af
þessu hefur reyndar þótt boðieg
vara i islenskum kvikmynda-
húsum, en þar held ég að stjórn-
endur framboös hafi ráðið
meira en neytendur. Það er leitt
til þess að vita ef sjónvarpið
ætlar að elta kvikmyndahúsin út
i blindu á annað efni en það sem
engilsaxneskt er.
Is/ensk list
Bókmenntir
eftir Halldór Björn Runólfsson