Helgarpósturinn - 21.01.1983, Qupperneq 5

5
Helgar--;---
iposturinn
Föstudagur 21. janúar 1983
Herinn kemst
á sporiö
Um miðjan október 1978 fékk amerískur
yfirmaður birgðadeildar hersins í hendur
„óeðlilega háa“ reikninga fyrir viðgerðir á
bandarískum herbílum frá bifreiðaverkstæði
í Reykjavík. Þótti honum þetta einkennilegt,
þar sem herinn rak fullkomna viðgerðarþjón-
ustu á Vellinum. Ekki þótti ástæða til að gera
athugasemd við þessa reikninga en þess í stað
var bandarískur rannsóknarlögreglumaður á
Vellinum. John R. Michaud, fenginn til að
fara ofan í saumana á starfsemi birgða-
deildarinnar. Hann komst fljótlega að því, að
frá Hjólbarðasölunni í Reykjavík hafði ver-
ið pantað reiðinnar ósköp af dekkjum. Þegar
hann fór að bera saman greiddar pantanir og
birgðir kom í ljós verulegt misrænri: ekki bar
á öðru en að herinn hefði verið látinn borga
fyrir 1788 dekk, sem aldrei höfðu komið þar í
skemmu. Áætlað verð þessara dekkja var 153
þúsund dalir.
Sex vikum síðar, 1. desember 1978, heim-
sótti Michaud Rannsóknarlögreglu ríkisins í
Auðbrekku í Kópavogi og skýrði frá grun-
semdum sínum og niðurstöðum. Kvað hann
málið komið á það stig, að nokkrir íslending-
ar, sem ynnu á vegum hersins, virtust alvar-
lega flæktir í það og einnig blandaðist inn í
málið áðurnefnt íslenskt fyrirtæki, Hjóla-
barðasalan s.f. Því væri þess óskað af hálfu
yfirstjórnar varnarliðsins, að fram færi opin-
ber rannsókn á málinu.
Hjá RLR eru öll mál „viðkvæm" ogeins og
gjarnan þegar herinn á í hlut, þetta mál enn-
þá viðkvæmara. Var því þegar farið að safna
ýmsum upplýsingum og gögnum í ntálinu og
viku síðar var farið að kalla til yfirheyrslu
hina grunuðu. Fyrst var náð í Berg - sem
kvaðst ekkert vita um hugsanlega vöntun á
hjólbörðum eða nokkuð óeðlilegt í sambandi
við hjólbarðakaupin. Daginn eftir var Georg
kallaður fyrir: hann vissi heldur ekkert um
neitt óeðlilegt. Þá voru þeir Bergur færðir
fyrir dómara þar sem þeir staðfestu skýrslur
sínar og neituðu að eiga aðild að nokkru mis-
ferli. En þeir sluppu ekki svo glatt og voru
umsvifalaust úrskurðaðir í tíu daga gæslu-
varðhald.
Sam-
komulag
Enn var haldið áfram að vinna í málinu og
daginn eftir, 10. desember, var Guðjón Jóns-
son kvaddur í yfirheyrslu. Þá kom annað
hljóð í strokkinn því Guðjón sagði allt af
létta. Hann byrjaði á að skýra frá því að
fljótlega eftir að hann hafi gert samninginn
við varnarliðið um dekkjasölu á Völlinn hafi
Bergur Þ. Bjarnason, sem þá var deildar-
stjóri í þeirri deild er veitti hjólbörðum við-
töku, komið að málið við sig og farið fram á,
að þeir gerðu með sér samkomulag. Sam-
komulagið átti að vera í því fólgið að Bergur
gerði pantanir á hjólbörðum, sem Guðjón
fengi greiddar að fullu, en hann skilaði hins
vegar ekki öllum dekkjum til hersins. Fengi
Guðjón þannig greitt fyrir fleiri dekk en hann
afhenti. Talaði Bergur um að Guðjón fengi
25% af hagnaðinum, skv. því sem Guðjón
sagði frá fyrstu yfirheyrslu, en Bergur sjáífur
fengi 75%. Á þetta féllst Guðjón fortölu-
laust.
Á næstu mánuðum gekk allt eins og í sögu
og peningarnir streymdu úr hernaðarhítinni.
Næsta haust, 1977, kont Bergur að ntáli við
Guðjón og fór fram á að fá einnig hagnaðar-
hluta af þeint dekkjum, sem herinn fékk
refjalaust. Það vildi Guðjón ekki en féllst í
staðinn á að fá aðeins 10% af þýfinu í stað
fjórðungsins, sem áður hafði verið samið um.
Málið
hugsaðí
Síðumúla
Þennan sama dag, 10. desember, var Helgi
Ernir kallaður til yfirheyrslu í fyrsta sinn.
Hann kvaðst ekkert vita urn misferlið og
sagði að sér kæmi það mjög á óvart, ef unt
slíkt væri að ræða. Hann gæti heldur ekki séð
hvernig hægt væri að falsa skjöl og aðra papp-
íra í þessu sambandi. Þennan framburð stað-
festi hann fyrir dónti síðar sama dag - og var
að því búnu úrskurðaður í gæsluvarðhald.
Tveimur dögum síðar kom hann aftur til yfir-
heyrslu og var þá búinn að hugsa málið nokk-
uð, því hann vildi lagfæra fyrri framburð
sinn. Bar hann nú að Bergur hefði átt upp-
tökin að svikunum og að hann hefði verið
búinn að fá Guðjón til liðs við sig ef af yrði.
Helgi sagðist strax hafa séð, að ef dæmið ætti
að ganga upp yrði að fá starfsmann á dekkja-
verkstæði, Hrein Sigurðsson, með í spilið því
Hreinn sá um að skrá dekkjanotkun á hverj-
um bíl hcrsins. Bergur ræddi síðan við Hrein,
sem sló til.
Helgi sagði svo frá í þessari yfirheyrslu, að
árlega væri gerð vörutalning og samanburður
við bókhald, þannig að þeir kumpánar hefðu
einungis þurft að láta bókhaldið stemma þeg-
ar það var gert. Þeir hafi farið þannig að, að
Hreinn hafi skráð meiri dekkjanotkun á bíl-
ana en hún hafi verið, jafnframt því að nýta
betur dekkin, sem voru til staðar. Með þessu
hafi þeir safnað í bókhaldinu dekkjum, sem
ekki voru til og síðan gert pöntun upp á þá
upphæð, sem aldrei kom en var greidd. Einn-
ig hafi þeir notað þá aðferð á tímabili, að
hækka verð á hverjum hjólbarða á pappírun-
um þannig, að í bókhaldinu safnaðist ákveðin
upphæð, sem hægt var að greiða nteð
reikning til að stemma bókhaldið af, þannig
að tala keyptra hjólbarða í bókhaldinu bæri
jafnan saman við lager.
Fjölgar í
kringum
dálítið ævintýri
í upphafi, sagði Helgi, skiptu þeir hagn-
aðinum jafnt í fernt, þannig að Guðjón,
Bergur, Helgi og Hreinn fengu 25% hver.
Þegar Bergur var hækkaður í tign og Georg
Pálsson tók við deildarstjórastarfinu töldu
þeir nauðsynlegt að taka Georg inn í hópinn
„til að þetta gæti gengið". Þá breyttust hagn-
aðarhlutföll þannig, að Guðjón fékk 10%,
hann sjálfur (Helgi) og Bergur 25% hvor og
Georg o'g Hreinn 20% hvor.
Georg Pálsson, sem að öllu samanlögðu
hafði minnst upp úr krafsinu, tók við
deildarstjórastarfinu í birgðadeild eftir að
Bergur var hækkaður í tign Fljótlega eftir
stöðuskiptin kom Bergur að máli við Georg,
að því er Georg sagði í yfirheyrslum, og sagði
frá því að þeir Helgi og forstjóri Hjólabarða-
sölunnar s.f. væru með „dálítið ævintýri" í
kringum hjólbarðapantanir. Georg treysti
sér ekki til að færast undan - taldi að líklega
ntyndi hann missa stöðuna ef hann gerði það,
því Bergur var þrátt fyrir allt hans yfirmaður.
Hreinn viðurkenndi strax í fyrstu yfir-
heyrslu að vera viðriðinn misferlið: hann
hefði fengið tilboð frá Bergi unt að „þéna
aukapening" og þegið það til að geta keypt
sér bíl, sem hann hafi ekki átt fyrir.
Á þriðju
milljón í
skaðabætur
Fimm dögum eftir að yfirheyrslur hófust
voru fjórntenningarnir reknir úr vinnu hjá
hernum. Rannsókninni var haldið áfram hjá
Rannsóknarlögreglu ríkisins fram á sumar
'19, og stundum jafnhliða fyrir Sakadómi
Reykjavíkur. Ákæra á hendur þeim fintm var
svo gefin út í ársbyrjun 1980 og hófst þá fljót-
lega hin eiginlega dómsrannsókn. Um sunt-
arið 1981 vargefin út viðbótarákæra á hendur
Guðjóni Jónssyni fyrir að hafa tekið út vörur
úr geymslu Hjólabarðasölunnar og fleiri
dekkja- og varahlutafyrirtækja í hans eigu,
heimildarlaust út úr Tollvörugeymslunni.
Var það mál sameinað dekkjamálinu á Kefla-
víkurflugvelli og tafði það nokkuö meðferð
málsins fyrir sakadómi, eða þannig að dómur
var ekki kveðinn upp fyrr en nú um jólin af
Haraldi Henryssyni, sakadómara. Komst
dómarinn að þeirri niðurstöðu, að heildar-
upphæðin, sem fimmmenningarnir höfðu
svikið út úrhernum, væri tæplega 138 þúsund
bandarískir dalir, eða sem svarar liðlega
tveimur og hálfri milljón króna á gengi dags-
ins í dag. Voru þeir dæmdir til að greiða þessa
upphæð „in solidum" eins og það heitir á
lagamáli, þ.e. einn fyrir alla og allir fyrir
einn. Við þessa upphæð bætast vextir, sem
geta skipt tugum þúsunda - ef ekki hundr-
uðum þúsunda áður en yfir lýkur, því sektin
er reiknuð í dollurum, sömu mynt og svikin
var út.
Tugthús
Að auki fengu þeir misjafnlega þunga
fangelsisdóma. Guðjón var dæmdur í fjórtán
mánaða fangelsi. í dómsorðinu segir m.a.:
„Ákærði hefur við nteðferð málsins sagt, að
aðstæður sínar hafi verið mjög erfiðar á tíma-
bili því, sem hér um ræðir. Hann hafi lent í
því óhappi á árinu 1975 að lítill drengur varð
fyrir bifreið hans og beið bana af. Ákærði
var ákærður fyrir manndráp af gáleysi en var
sýknaður með dómi... Hins vegar kvað hann
allt sitt líf hafa tekið gjörbreytingu til hins
verra við þetta og svo hafi komið, að hjóna-
band hans hafi leyst upp og hann lagst í sinnu-
leysi. Einnig hafi hann áður átt við heilsuleysi
að stríða, m.a. vegna krabbameins í ristli. Á
þessu tímabili hafi hann hitt nteðákærðu
Berg og Helga. sem átt hafi auðvelt með að
telja hann á að taka þátt í misferli því, sem
hér er m.a. unt fjallað...
...ákærði var ekki talinn upphafsntaður að
atferli því... heldurvar hann talinn áþátttöku
í því af nteðákærðum Bergi og Helga. Ákærði
hefur við rannsókn ntálsins og meðferð mjög
reynt að upplýsa það sem best og sýnt í alla
staði góða framkomu."
Höfuð-
paurinn
Bergur Þ. Bjarnason var einnig dæmdur í
fjórtán mánaða íangelsi. Við ákvörðun refs-
ingar hafði dómari í huga, „að ákærði er
annar upphafsntanna að misferlinu og sá, er
aðallega taldi þá Guðjón. Georg og Hrein á
þátttöku í því. Hann skipulagði það einnig og
sá að langmestu leyti um framkvæmdina.
Misnotaði hann hér gróflega stöðu sína sent
yfirmaður hjá varnarliðinu. Einnig verður
ekki fram hjá því litið í þessu sambandi, að
framkoma ákærða við rannsókn og meðferð
málsins hefur síst verið til þess fallin, að upp-
lýsa málið..."
Helgi fékk tíu mánaða tugthúsdóm, enda
annar upphafsmanna að misferlinu. Georg
fékk fimm mánaða dóm og þar af þrjá mán-
uði skilorðsbundna í þrjú ár. „Hann átti þátt í
að svíkja verulegar fjárhæðir út úr vinnu-
veitanda sínum og misnotaði þar stöðu sína
sem yfirntaður", segir unt hann í dóminum.
„Hins vegar má líta til þess, að yfirmaður
ákærða hafði frumkvæði að því að ákærði tók
þátt í þessu og er ekki með öllu unnt að líta
fram hjá þeim framburði ákærða, að liann
hafi jafnvel óttast um stöðu sína ef hann yrði
ekki nteð..."
Hreinn fékk sex mánaða dóm og þar af
þrjá mánuði skilorðsbundna í þrjú ár.
Skaðabæturnar skiptast á milli þeirra í
nokkra hluta eftir því hvernig tókst að sanna
aðild þeirra að hverri einstakri sendingu, sent
ákært var út af en þær voru alls þrjátíu. Af
sumum ákæruliðunum voru þeir sýknaðir,
ýmist allir eða éinhverjir úr hópnurn.
★ ★ ★
Það skal tekið fram að síðustu, að nöfnum
þeirra fimm manna, sem dæmdir voru fyrir
dekkjasvikin, hefur hér veriö breytt. Önnur
nöfn og dagsetningareru eins og fyrir kentur í
dómi Sakadóms Reykjavíkur í þessu máli,
sem hófst svo sakleysislega norður við Mý-
vatn sumarið 1976.

VERKTAKAR
STARFSH0PAR
FYRIRTÆKI
ATHUGIÐ
Viö bjóöum heitan mat
í hitabökkum fyrir stærri
og smærri vinnuhópa.
Einnig bjóöum viö á staönum heitan mat,
samlokur, kaffi, smurt brauö
og allt sem svangur maöur þarf.
Sjáum einnig um veizluhöld ú
heimahúsum.
Bætt og betri þjónusta.
Matstofa Miöfells sf.,
Funahöföa 7, sími 84939.