Helgarpósturinn - 25.08.1983, Síða 4

4
Fimmtudagur 25. ágúst 1983
^posturinn
Menntastefna eöa ringulreið
Hvernig sprakk framhalds-
skólakerfið
purfa allir að verða stúdentar?
Hvítir kollar, dökk föt og dragtir, er það ekki orðið þannig aftur?
Á hverju vori og reyndar oftar á ári birtast nýstúdentar á götunum
glaðir og fagnandi (reyndar var mikið gert af því hér í eina tíð að
mótmæla þessum blessuðu húfum), þeir eru á leið út í lífið og
til frekari menntunar. Til hvers er verið að mennta allt þetta fólk?
Hvers konar menntun er verið að stefna að? Hver er menntastefn-
an á íslandi?
Svörin sem fást við þessum spurningum eru
margvísleg. Skólamenn efast margir um að
stefnan sé nokkur, en þeir sem ráðum ráða
benda á að mikið hafi verið unnið að endur-
bótum á skólakerfinu. Svo mikið er víst að
það er ekki heiglum hent að átta sig á stefn-
unni/stefnuleysinu.
Hver á að
borga brúsann?
Grunnskólalög voru sett fyrir 9 árum. Með
þeim var landsprófið, sían, felld niður og
nemendum opnuð leið til framhaldsmenntun-
ar. Frumvarp um samræmdan framhalds-
skóla hefur velkst um í þinginu ár eftir ár.
Tugir álitsgerða liggja fyrir, málið hefur verið
mikið rætt af öllum hugsanlegum aðilum, en
það stendur á því að taka endanlega ákvörð-
un, að því er virðist einkum vegna þess að
menn eru ekki sammála um hver eigi að borga
brúsann. Á meðan þróast skólarnir áfram,
hver reynir að bjarga sér og kenna eftir bestu
getu, og nemendum fjölgar.
Það er Ijóst að víða er pottur brotinn í
skólakerfinu, t.d. eru fleiri nemendur á fyrsta
ári framhaldsmenntunar en þeir sem ljúka 9.
bekk grunnskólans, því fallið í framhaldsskól-
unum er verulegt. Þar hefur verið komið upp
svokölluðum núlláföngum til að hjálpa þeim
sem koma illa undirbúnir upp í skólana.
Krakkarnir og kennararnir kvarta undan
námsleiða, kennarar segjast finna fyrir þrýst-
ingi frá foreldrum sem vilja að börnin ljúki
stúdentsprófi hvað sem tautar og raular.
Straumurinn heldur áfram upp, upp að húf-
unni hvítu. Þegar kemur upp í háskólann
kárnar gamanið, þar er allt löngu sprungið
undan þeim mikla fjölda sem leitar háskóla-
menntunar, húsnæði er af skornum skammti,
fastráðið kennaralið allt of fátt og fé skortir til
að skólinn geti annað hlutverki sínu.
Nemendum hefur leynt og ljóst verið beint
upp á við án þess að skilgreint væri til hvers.
Nú eru ráðherrar að glíma við afleiðingu
menntastefnunnar, Albert og Ragnhildur
munda hnífinn og vilja skera niður fjárveit-
ingar til Lánasjóðs íslenskra námsmanna sem
á næsta ári mun þurfa um 1,1 milljarð til að
standa við skuldbindingar sínar.
Sennilega líður að því að stjórnvöld fari í
alvöru að fást við vanda skólakerfisins. Hall-
dór Guðjónsson kennslustjóri Háskólans seg-
ist t.d. vera viss um það að á næstu þremur til
fjórum árum hljóti eitthvað að gerast til
lausnar flækjunni. Ragnhildur Helgadóttir
menntamálaráðherra hefur þegar skipað tvær
nefndir sem eiga að fást við tengsl skóla og
fjölskyldu annars vegar og skóla og atvinnu-
lífs hins vegar.
Inn í
frumskóginn
Áður en lengra verður haldið væri ráð að
skilgreina hvað menntastefna er. Hér er stuðst
við þann skilning að menntastefna sé með-
vituð pólitísk ákvörðun um það hvers konar
menntun beri að veita, hver tilgangurinn sé
með henni og hverju (hverjum) menntunin
eigi að þjóna. Með ákvörðunum er hægt að
stýra menntuninni í hvaða átt sem er, t.d. með
því að veita fjármagni í ákveðnar greinar,
ákveðna tegund skóla, eða með því að skil-
greina hugtakið menntun á ákveðinn hátt.
Til að finna leið í gegnum frumskóg
menntakerfisins í átt að stefnunni/stefnuleys-
inu er vænlegt að hverfa aftur í tímann til
menntamálaára Gylfa Þ., undir lok viðreisnar.
Menntastefnan sem ríkti hér á landi fram
undir 1970 byggðist á skiptingu milli verklegr-
ar menntunar og bóklegrar. Samkvæmt eld-
gömlum hefðum er menntamaður sá sem afl-
að hefur sér mikillar þekkingar, hann veit
mikið. Aðrir eru tæplega flokkaðir sem
menntamenn. Hlutverk skólans var m.a. að
vinsa úr þessa „gáfuðu“, senda þá áfram til
þess að þeir myndu síðan taka við stjórn sam-
félagsins (sbr. gömlu embættismannaskól-
ana),til þess var t.d. landsprófið. Verklega
námið var lengi vel í höndum meistara (kerfi
ættað frá miðöldum) sem gátu haldið fjölda
nemenda í skefjum, en síðan færðist það
smám saman inn í iðnskólana. Sérskólar sáu
um að mennta fólk til ákveðinna starfa s.s.
hjúkrunarkonur, kennara, sjómenn o.fl. Til-
tölulega fáir tóku stúdentspróf, einkum þeir
sem efni höfðu á að mennta sig og komu úr
efri lögum þjóðfélagsins (með undantekning-
um þó). Þetta kerfi er að hluta til enn við lýði,
en frá því um 1970 hefur gífurleg þensla átt sér