Helgarpósturinn - 25.08.1983, Side 6

6
Steingrímur Hermannsson forsætisráð-
herra þarf strax að fara að skrifa stefnuræðu
sína, sem hann heldur í þingbyrjun í haust.
Meginefni ræðunnar, nefnilega stefna
ríkisstjórnarinnar í höfuðþáttum efnahags-
mála, þarf að komast á hreint til að unnt sé að
halda áfram vinnu við fjárlagafrumvarp
stjórnarinnar.
Fjárlagagerðin hefur gengið óvenju hægt
fyrir sig að þessu sinni. „Vinnan við fjáriögin
er hálfum mánuði til þremur vikum á eftir
áætlun" segir Magnús Pétursson, yfirmaður
Fjárlaga- og hagsýslustofnunar.
,,Þjóðin getur komið í
ráðuneytið og séð sjálf
hvað er til skiptanna...“
Hér kemur tvennt til. í fyrsta lagi er beðið
eftir því að ríkisstjórnin taki nauðsynlegar
lykilákvarðanir í gengis-, vaxta- og lánamál-
um, svo og í peninga- og launamálum. Stefna
í öllum þessum málum verður svo að grund-
vallarforsendum fjárlagafrumvarpsins og
fjárfestingar- og lánsfjáráætlun. Til að hægt
sé að koma fjárlagafrumvarpinu saman, þó
ekki væri nema verðbólguspánni í frumvarp-
inu, þarf stefna í þessum málum að liggja ljós
fyrir á næstu dögum. Fjárlaga- og hagsýslu-
stofnun þarf að vita umfang einstakra þátta
efnahagsmálanna til að reikna réttar tölur inn
í fjárlagafrumvarpið þannig að unnt sé að búa
það til prentunar á tilsettum tíma. Ráðherra-
nefnd ríkisstjórnarinnar hefur unnið að þess-
um málum síðustu vikur í samvinnu við Þjóð-
hagsstofnun og Seðlabankann. Ríkisstjórnar-
fundir í þessari viku og þeirri næstu munu að
miklu leyti snúast um þessi höfuðatriði.
Annað sem vafist hefur fyrir ráðherrum
ríkisstjórnarinnar og tafið gerð þessara fjár-
laga er fyrirhugaður niðurskurður ríkisút-
gjalda. „Það vantar að ákveða niðurskurð-
inn, hvað hann á að vera mikill og hvar hann
á að lendaý segir Magnús Pétursson í samtali
við Helgarpóstinn. Hann sagði að enn væri
töluvert langt í land í fjárlagadæminu í heild.
Mikill vilji er sagður vera fyrir hendi innan
ríkisstjórnarinnar til að spara á öllum sviðum
og skera niður. Albert Guðmundsson hefur
kallað ráðherra til sín og fengið hugmyndir
þeirra um niðurskurð í einstökum ráðuneyt-
um. „Það er enginn ágreiningur milli ráðherra
um þessi málý segir Albert í samtali við
Helgarpóstinn. „Þetta þokast áfram. Ég er
búinn að tala viö flesta ráöherrana og fara i
gegnum þetta með þeim. Tillögurnar snúast
um það fyrst og fremst að menn sýni meiri
gætni og sparnað í ríkiskerfinu^Þær miða
ekki að því að fækka fólki hjá ríkinu. Það er
ekki meiningin að skapa vandræði eða
óöryggi hjá fólki um vinnu sína“
Morgunblaðið hafði eftir Albert Guð-
mundssyni á þriðjudaginn var, að óbilgjarnar
A.kvörðun Mitterrands Frakklandsforseta,
að beita franska hernum til að skakka leikinn
i valdabaráttu í ósamstæðu landi inni á miðju
meginlandi Afríku, er fyrst og fremst vitnis-
burður um, hve náin tengslin eru milli Frakk-
lands og fyrrverandi nýlendna þess í álfunni.
Ríkin sem urðu til úr hlutum af franska ný-
lenduveldinu eru mörg hverþað veikburða, að
þau leita fulltingis hjá drottnunarríkinu fyrr-
verandi til að tryggja tilveru sína gagnvart
ágengum nágrönnum. Frakkland hefur í því
efni skuldbindingar að rækja, sem gefnar
voru við endalok nýlendustjórnar. Jafnframt
er gamla nýlendusvæðið þýðingarmikið fyrir
franskt atvinnulíf og verslun. Þar eru hrá-
efnalindir og markaðir, sem miklu máli
skipta. Forréttindaaðstaða Frakklands til við-
skipta á þessu svæði veltur ekki síst á því, að
þar sé staðið við pólitiskar og hernaðarlegar
skuldbindingar, sem franskar ríkisstjórnir
hafa gefið.
Sósíalistaflokkur Mitterrands hefur að
ýmsu Ieyti verið gagnrýninn á viðskilnað fyrri
stjórna við nýlenduveldið og samskiptin við
Líbýskur herffugmaður sýndur frétta-
mönnum í Ndjamena, höfuðborg
Chad. Flugvél hans var skotin niður í
bardaganum um Faya-Largeau.
Khadafi á um að velja
undanhald frá Chad eða
átök við Frakka
stjórnir í ríkjunum sem upp úr því risu, en
þegar á herðir kemur á daginn, að sósíalista-
stjórn fær ekki undan því vikist að láta til sín
taka ástand í fjarlægu landi, þótt það sé þess
eðlis að brugðið geti til beggja vona um árang-
ur af viðleitni Frakka. Ella blasir við að
útþenslustefna Khadafis, leiðtoga Líbýu,
verði ríkjandi afl á stóru svæði í Afríku sunn-
an Sahara.
Innanlandsófriður hefur ríkt í Chad á ann-
an áratug. Frá upphafi hefur Líbýa blásið að
kolunum, og það áður en Khadafi kom til
sögunnar. Hefur Líbýa hreinlega lagt undir
sig belti á landamærunum, sem hefur að
geyma verðmæt jarðefni, sér í lagi úran.
Aðstæöur í Chad eru ákjósanlegar fyrir
erlenda íhlutun. Landið hefði aldrei fengið þá
mynd sem það hefur, nema fyrir skiptingu
franska nýlenduveldisins í stjórnarumdæmi.
Nyrst byggja hirðingjaþjóðflokkar, sem játa
islam, suðurjaðar Saharaeyðimerkurinnar.
Syðst í landinu er komið inn í hitabeltisskóg-
inn, og þar býr þorri landsmanna, svertingjar
sem ýmist eru kristnir eða aðhyllast skurð-
goðadýrkun.
Fimmtudagur 25. ágúst 1983 irinn
launakröfur opinberra starfsmanna gætu leitt
til uppsagna hjá ríkinu. Haukur Helgason,
stjórnarmaður í BSRB, svaraði Albert í
Alþýðublaðinu á miðvikudag og sagðist ekki
sjá betur en að með þessum ummælum væri
fjármálaráðherra að biðja um hörkuátök við
opinbera starfsmenn, að kasta stríðshanskan-
um löngu áður en samningaviðræður hæfust.
Haukur sagðist ekki muna eftir jafn rudda-
legri framkomu fjármálaráðherra í garð opin-
berra starfsmanna í tvo áratugi.
„Þetta hefur verið rangtúlkaðý segir Albert
í samtali við Helgarpóstinn. „Það sem ég
meina er að við höfum aðeins úr ákveðnu að
spila. Dæmið er mjög ljótt. Ef þjóðin vill, þá
getur hún komið upp í ráðuneyti til mín til að
sjá hvað þar er til skiptanna. Allir fá vonandi
eitthvað en ef einhverjir vilja meira en aðrir og
gera of þungar kröfur, þá getur komið að því
að ekkert verði eftir handa hluta af þessu fólki
sem þyrfti þá að segja upp. Það er ekki hægt
að kreista þetta endalaust. Við erum að fást
við uppsafnaðan vanda undanfarinna ára.
Þessi vandi er ekki forvera mínum að kenna.
Hann var ágætur fjármálaráðherra. Við vilj-
um að allir fái eitthvað, við viljum ekki að fólk
finni sig óöruggt i vinnuí1
Ekki eru öll kurl þannig komin til grafar í
fjárlagadæminu. Ljóst er að stórlega vantar
upp á tekjuhlið frumvarpsins. Tekjur af sölu-
skatti og innflutningsgjöldum dragast saman
í ár um 14-15%, að því er áætlað er. Mönnum
ber ekki saman um hve gatið er stórt. Nefndar
hafa verið tölur allt frá 1,5 milljarði króna til
3,3 milljarða. Stærðin á gatinu fer eftir því
hvaða tekju- og gjaldahugmyndir eru Iagðar
til grundvallar. Ljóst þykir að gatið verði ekki
brúað til fulls með þessum fjárlögum, enda
þótt ríkisstjórnin segist stefna að hallalausum
fjárlögum. „Gatið sem þarf að brúa er um
þrír milljarðar krónaý segir Albert Guð-
mundsson. „Það fer eftir niðurskurði á
nefndum hins opinbera, eftir því hvað hægt
verður að selja af fyrirtækjum og svo niður-
skurði á rekstrargjöldum,hvað hallinn verður
mikill. Ég yrði mjög ánægður ef hægt yrði að
IIMIMLEiMD
YFIRSVIM
ERLENO
fcsBÍiiwÍiiial 'Mi mmáf
skera niður útgjöld um helminginn af þessu
gati, um svona 1,5 milljarð. Þegar maður
horfir í þetta gat, þarf ekki nema eitt kertaljós
í myrkrinu þar til að sjá þetta takast. Það
kertaljós væri vilji almennings til að vera í
þessu með okkur"
Ymsar hugmyndir um niðurskurð fram-
kvæmda hins opinbera hafa verið nefndar.
Niðurskurðarhugmyndirnar eru allmismun-
andi eftir verkefnum en munu þýða niður-
skurð um allt að 10% að meðaltali. Hug-
myndir um niðurskurð rekstrarútgjalda eru
meira á reiki, en líkleg niðurstaða er talin
liggja á bilinu 5-6%. Framsóknarmenn segj-
ast hafa verið með mun mótaðri tillögugerð í
fjárlagaumræðunni hingað til. Þeir hafa tölu-
vert deilt á Albert Guðmundsson fyrir frum-
kvæðisleysi og yfirlýsingagleði. Þeir telja
hann t.d. hafa skotið yfir markið þegar hann
ræddi um að afnema allar nefndir ríkisins.
Meðal annarra tillagna um niðurskurð á
rekstrargjöldum sem nú er rætt um má nefna
niðurskurð á framlögum ríkissjóðs til fjár-
festingalánasjóða, jafnvel algert afnám ríkis-
framlaga til sjóðanna sem þyrftu þá að standa
undir sér sjálfir. Albert Guðmundsson hefur
einnig nefnt þann líklega möguleika að ekki
verði ráðið í störf sem losna hjá ríkinu né í
afleysingar. Þessar tillögur og aðrar hafa verið
til meðferðar hjá ráðherranefndinni undan-
farna daga, en hún er skipuð Albert Guð-
mundssyni, Alexander Stefánssyni, Halldóri
Ásgrímssyni og Matthíasi Bjarnasyni. Albert
Guðmundsson segir að tillögur um niður-
skurð í einstökum málaflokkum ráðuneyt-
anna verði að líkindum tilbúnar um eða upp
úr helgi.
„Þetta eru erfiðar ákvarðanirý segir
Magnús Pétursson hagsýslustjóri. „í sumt
þarf reglugerðarbreytingar, lagabreytingar í
annað og í sumum tilvikum nægir einföld
ákvörðun ráðherra. Sumum þessara ákvarð-
ana fylgir mikil vinna í endurskipulagningu
ýmiss konar. Þetta er einfaldlega staða sem
menn hafa ekki staðið frammi fyrir í áraraðir"
eftir
Magnús Torfa Ólafsson
Síðustu árin hefur valdabaráttan í Chad
staðið milli fylgismanna tveggja ættarhöfð-
ingja úr norðurhéruðunum. Hissene Habré,
sem nú situr í forsetahöllinni í höfuðborginni
Ndjamena, og Goukouni Oueddei, sem reynir
að steypa Habré af stóli með fulltingi Líbýu-
hers. Hafa þar orðið alger hausavíxl, frá því
Habré naut stuðnings Líbýu í fyrri erjum við
Oueddei, sem þá hlaut styrk hjá Frakklandi.
Undanfarna mánuði hafa liðsveitir Habré
og Oueddei hrakið hverjar aðrar til skiptis um
strjálbýl norðurhéruð Chad. Habré hefur frá
upphafi krafið stjórn Frakklands um Iiðsinni
samkvæmt samningi, en Mitterrand verið
tregur til að uppfylla fyrirheit fyrirrennara
sinna. Hann hófst ekki handa að senda
franskt úrvalslið og herflugvélar til Chad, fyrr
en Khadafi hafði beitt líbýska flughernum til
að hrekja menn Habré frá Faya-Largeau,
helstu vininni í eyðimerkurhluta Chad.
IVIitterrand lét það berast til franska blaðs-
ins Le Monde, um þær mundir sem fyrstu
frönsku hersveitirnar komu til Chad, að af-
skipti Bandaríkjastjórnar af átökunum í
landinu torvelduðu Frakklandi að gegna því
hlutverki sem það ætlaði sér við að stilla til
friðar. Hafði Reagan forseti sent bandaríska
flotann á Miðjarðarhafi upp að strönd Líbýu
og AWACS eftirlitsflugvélar til Súdans.
Fylgdi það sögunni í Le Monde, að Mitterrand
væri líttgefiðum sífelld tilskrif Reagans, sem
beindust að þvi að draga Frakkland inn í
bandaríska viðleitni til að steypa stjórn
Khadafi í Líbýu.
Til þess að ekki færi milli mála hvað fyrir
Frakklandsstjórn vekti, í Chad, sendi
Mitterrand trúnaðarmann sinn, Roland
Dumas að nafni, til Tripoli að ræða við
Khadafi. Jafnframt var lýst yfir, að franska
herliðið í Chad væri ekki sent þangað til
hernaðaraðgerða, en myndi verja hendur
sínar, ef á það yrði ráðist. Jafnframt skoraði
franska stjórnin á Einingarsamtök Afríku-
ríkja, að láta ástandið í landinu til sín taka í
því skyni að stilla til friðar.
Fyrst í stað eftir að franski herinn kom til
Chad, krafðist Habré forseti þess að honum
yrði beitt gegn óvinum sínum, liðsveitum
Ouddei og líbýskum aðstoðarmönnum hans,
til að hrekja þá frá norðurhéruðum landsins.
Létu talsmenn Habré í ljós grunsemdir um að
franska stjórnin kynni að sætta sig við skipt-
ingu landsins, þar sem Líbýumenn réðu
norðurhlutanum.
etta varð til þess að Claude Cheysson,
utanríkisráðherra Frakklands, gaf út yfirlýs-
ingu um markmið Frakka með því að senda
herlið til Chad. Minnti hann á samning
Frakklands og Chad, á þá leið að franska
stjórnin lýsir sig reiðubúna að veita nýlend-
unni fyrrverandi liðsinni til að verjast utanað-
komandi árás. Þessi skuldbinding næði til alls
landssvæðis innan landamæra Chad. Tók
Cheysson sérstaklega fram, að Frakkland
hefði aldrei viðurkennt hertöku Líbýumanna
á landamærasvæðinu umdeilda.
Habré virðist nú hafa sætt sig við að hann
geti ekki fengið franskar hersveitir til að hefja
sókn norður á bóginn til Faya-Largeau.
Kveðst hann reiðubúinn til að ganga til samn-
inga við Ouddei til að friða landið, að því til-
skildu að líbýskar hersveitir verði fyrst á brott
úr Chad. Áður hafði Habré tekið þá afstöðu,
að hann hefði ekkert við Ouddei að ræða, að
lýst sig fúsan að taka upp samninga við
Khadafi í því skyni að binda enda á líbýska
íhlutun í Chad.
Khadafi hefur eins og endranær í brölti sínu
til valda og áhrifa í Norður-Afríku gætt þess
að halda útgöngudyrum opnum úr íhlutun-
inni í Chad. Hann neitar blákalt að þar hafi
nokkur líbýskur hermaður nærri komið, og á
því auðvelt með að kalla her sinn á brott úr
landinu, án þess að sæta heima fyrir augljósri
auðmýkingu.
En Khadafi á Iíka annan kost. Her hans er
ríkulega búinn sovéskum vopnum, og því ætti
hann hægt með að herja á Frakkana í virkjum
þeirra um miðbik Chad, í þeirri von að
franska stjórnin þreytist um siðir á þófinu.
Ganga má að því vísu, að vopnaviðskipti og
mannfall í Iiði Frakka í Chad yrði frönsku
stjórninni þung byrði gagnvart almennings-
álitinu í Frakklandi.