Helgarpósturinn - 26.01.1984, Blaðsíða 24

tíðarhlutverk þess, þótt lesa megi
útúr orðum þeirra flestra að
áformin séu alls ekki smá í snið-
um. Davíð Oddsson borgarstjóri
sagði þannig í sjónvarpsviðtali á
laugardaginn að ísfilm yrði, þegar
fram liðu stundir, í verulegri sam-
keppni við ríkisfyrirtækin útvarp
og sjónvarp.
Fyrsta verk hins nýja fyrirtækis
verður væntanlega að reisa full-
komið sjónvarps- og kvikmynda-
ver, stúdíó, og gera má ráð fyrir að
fyrstu verkefnin verði fólgin í gerð
ýmisskonar myndbandaefnis svo
sem auglýsinga og fræðslumynda,
svo og framleiðslu á leiknum kvik-
myndum. Að öðru leyti eru fram-
tíðaráformin óljós. Hinu nýja ís-
film hefur að þessu leyti verið líkt
við borgarísjaka: Það er aðeins
toppurinn sem sést, hitt er allt hul-
ið í undirdjúpunum.
Þeir aðilar sem ákveðið hafa að
taka höndum saman í ísfilm hafa
hver um sig sínar ástæður fyrir að
leggja út í þetta samstarf. Þeir
hafa mæst í myndverinu, hvert
svo sem samfylgdin kann að leiða
þá síðar meir. Enn sem komið er
hefur rekstur útvarps- og sjón-
varpsstöðvar ekki verið formlega
ræddur, allir aðilarnir eru sam-
mála um það. En hugmyndin um
öflugt útvarp og sjónvarp Morg-
unblaðsins og DV er áleitin.
„Framtíðarsýnin er sú að fylgj-
ast með þeirri þróun sem er að
verða á sviði myndbanda- og fjöl-
miðlatækni allt í kringum okkur
og notfæra okkur hana eftir því
sem efni og aðstæður leyfa," segir
Indriði G. Þorsteinsson. „Það er
eðlilegt að þessir aðilar vilji kanna
þennan fjölmiðlunarvettvang sem
enginn hefur skipt sér af hér á
landi og við ætlum að standa að
þessu saman til þess að ekki sé
verið að fara út í þessa hluti af ein-
hverjum vanefnum. Við viljum
standa sómasamlega að þessari
þróun.“
En hvaða þróun ætlar hið nýja
fyrirtæki að standa að hér á landi?
Gerð auglýsinga og fræðsluþátta
á myndböndum er vel á veg kom-
in í landinu og fjölmargir annast
kvikmyndagerð sömuleiðis. Það
er þetta orðalag: „ýmis þjónustu-
starfsemi á sviði fjölmiðlunar“
sem ekki hefur fengist útskýrt af
forráðamönnum fyrirtækisins.
Hvað er átt við? Svörin eru flest í
véfréttarstílnum. Eini nýi fjölmiði-
unarvettvangurinn sem enginn
hefur hingað til skipt sér af hér á
landi er fjölrása kapalsjónvarp.
Getur hafa óspart verið leiddar að
því að þetta sé sá fjölmiðill sem út-
gefendur stærstu dagblaða lands-
ins, stærsta fyrirtækjasamsteypa
landsins og Reykjavíkurborg ætli
að sameinast um.
„Sjónvarpsstöð er ekki til um-
ræðu,“ segir Indriði G. Þorsteins-
son. „Ríkisútvarpið hefur einka-
rétt á sjónvarpi. Við vitum að sjálf-
sögðu að töluvert er rætt um
breytingar á útvarpslögunum og
ef um rýmkun verður að ræða, þá
verður réttur til að sjónvarpa háð-
ur leyfum. En ég get ekki séð neinn
möguleika á því að við förum að
leggja út í þá hluti nema þá eftir
langan tíma og að því tilskildu að
lög leyfi slíkt."
Almennt er reiknað með því að
útvarpslöggjöfin verði rýmkuð í
tíð þessarar ríkisstjórnar, og að út-
varps- og sjónvarpsrekstur verði
gefinn frjáls, með ákveðnum skil-
yrðum þó. Ekki er t.d. talið ólík-
legt að fyrirtækjum verði úthlutað
leyfum til að reka kapalsjónvarp
og að hvert sveitarfélag um sig
velji einhvern einn aðila úr hópi
umsækjenda til að sjá um slíkan
rekstur á sínu svæði. Verði raunin
þessi í þróun kapalsjónvarps, er
Reykjavíkurborg nú þegar komin
á braut, sem kynni óneitanlega að
leiða til hagsmunaárekstra þegar
til úthlutunar leyfa kæmi. Borgin
virðist þegar hafa valið fyrsta um-
sækjanda með því að taka þátt í
stofnun ísfilm.
„Eg skil ekki fídusinn í því að
hafa borgina þarna með,“ segir
áhrifamaður, sem tengist einum
stofnaðilanna. „Davíð Oddsson
lendir í pólitískum vandræðum út
af þessari ákvörðun. Hún var
heimskuleg og verður jafnvel til
þess að eyðileggja þetta. Ef menn
ætla að setja upp kapalkerfi í
Reykjavík er engin þörf á að hafa
borgina með. Hún hefur þegar
leyft kapal, hún gerði það þegar
hún gaf Videoson grænt Ijós á að
leggja sinn kapal."
Ljóst er að aðild borgarinnar að
Isfilm var lítið sem ekkert rædd í
borgarstjórnarflokki sjálfstæðis-
manna áður en borgarstjóri skrif-
aði undir samninginn á föstudag-
inn. Flestir borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins sem Helgarpóst-
urinn hafði samband við vegna
málsins vildu heldur ekkert tjá sig
um það að svo stöddu, vildu fá
tíma til að mynda sér skoðun á
því. „Það er borgarstjóri sem hef-
ur staðið í þessum viðræðum á
frumstigi," segir Markús Örn
Antonsson, formaður borgarráðs.
Það mun hafa verið á útmánuð-
um 1982 sem Indriði G. Þorsteins-
son gekk á fund Kjartans P. Kjart-
anssonar, framkvæmdastjóra
Fræðslu- og skipulagsdeildar
Sambands íslenskra samvinnufé-
laga.og færði í tal við hann sam-
eiginlegt áhugamál þeirra beggja:
Smíði og rekstur myndvers til að
framleiða kvikmyndir og mynd-
bönd.
Um svipað leyti hafði Indriði
samband við útgefendur Dag-
blaðsins Vísis, Frjálsa fjölmiðlun
hf„ um hugsanlega samvinnu á
sviði myndbandagerðar. Frjáls
fjölmiðlun hafði þá keypt og byrj-
að að reka kapalsjónvarpsstöðina
Videoson og var farin að láta
vinna fyrir sig efni á myndbönd til
sýningar í kapalkerfi sínu. Útsend-
ingar Videoson voru síðar bann-
aðar sem kunnugt er.
Með Indriða í viðræðunum við
Frjálsa fjölmiðlun var Brynjólfur
Bjarnason, þáverandi fram-
kvæmdastjóri Almenna bókafé-
lagsins, nú nýráðinn forstjóri Bæj-
arútgerðar Reykjavíkur. Brynjólf-
ur á einnig sæti í stjórn Árvakurs
hf„ útgáfufélags Morgunblaðsins.
„Þetta byrjaði allt í AB,“ segir
einn þeirra manna sem stóðu að
stofnun nýja félagsins. „Þetta er
eiginlega ekkert annað en nánari
útfærsla á hugmyndinni að baki
AB — þetta eru sömu aðilar sem
nú taka sig saman og stofnuðu Al-
menna bókafélagið á sínum
tíma.“ Það þótti tíðindum sæta á
sjötta áratugnum að sjálfstæðis-
menn og framsóknarmenn skyldu
sameinast um bókaútgáfu í AB, en
ástæðan fyrir stofnuninni var ekki
síst í því fólgin að hægri mönnum
þótti rétt að skapa mótvægi við
hið mikla veldi sem Mál og menn-
ing var þá orðið í bókaútgáfunni
hér á landi.
„Þetta mótaðist smám saman í
viðtölum milli manna á nokkuð
löngum tíma," segir Indriði G. Þor-
steinsson. Hinir nýju samstarfs-
I menn hans í ísfilm segja hann
: prímus mótor í því að fyrirtækið
varð til, segja að hann hafi verið
maðurinn sem hafi veifað þeim
galdrastaf sem til þurfti til að
bræða þessa aðila saman.
„Út af fyrir sig má segja að hér
sé um að ræða líka útfærslu og í
AB,“ segir Indriði, „og þetta er
svipað þvi sem gerðist þegar
Blaðaprent var stofnað. Menn
geta unnið saman að ákveðnum
málum þótt þeir séu ekki neinir
pólitískir jábræður. Það er eðlilegt
að í litlu þjóðfélagi fari þeir menn
að starfa saman sem eru að velta
fyrir sér hliðstæðum verkefnum."
En Indriði segir að það sé ekki rétt
að nýja fyrirtækið hafi átt upphaf
sitt í ÁB. „Þetta hófst með því að
við í kvikmyndafélaginu Isfilm fór-
um að ræða við ýmsa aðila í því
augnamiði að skapa sterkan bak-
hjarl fyrir kvikmyndagerð. Það
var svo fyrst í fyrrasumar sem
þessir aðilar komu allir saman á
fundi, að borginni undanskilinni."
En vettvangur Almenna bókafé-
lagsins er aldrei langt undan þeg-
ar rætt er um upphaf hins nýja fyr-
irtækis. Þannig eru Erlendur Ein-
arsson, forstjóri SÍS, og Davíð
Oddsson borgarstjóri saman í
stjórn AB og Indriði G. Þorsteins-
son á sæti í útgáfu AB. Um það
leyti sem viðræður hófust var AB
líka að leita fyrir sér með mögu-
leika á því að víkka út starfsemi
fyrirtækisins og fara út í fram-
leiðslu myndbanda.
Samband íslenskra samvinnufé-
laga hafði strax sumarið 1981 far-
ið að velta fyrir sér þróuninni í
myndböndum, og hvernig sam-
steypan gæti notfært sér hana við
gerð auglýsinga og fræðslu- og
kynningarefnis til notkunar innan
samvinnuhreyfingarinnar. Þetta
sumar varð einnig‘sprenging í
myndbandanotkun almennings.
Videokerfin spruttu upp í fjölbýlis-
húsum og í kauptúnum og kaup-
stöðum víða um land. Stærsta
kerfið, Videoson í Reykjavik, var
bannað — hin starfa mörg enn.
SÍS ræddi þá um haustið við fjöl-
marga aðila um hugsanlegt sam-
starf í þessum efnum, þ.á m.
Rauða krossinn, Menningar- og
fræðslusamband alþýðu, Umferð-
arráð, Þjóðkirkjuna og Slysa1
varnafélagið, en ekkert varð úr
samstarfi þessara aðila, m.a.
vegna peningaleysis. í byrjun árs
1982 kannaði SÍS mjög vandlega
fyrir sjálft sig grundvöll fyrir því
að stofna myndbandafyrirtæki og
reisa stúdíó.
„Við sendum menn til Norður-
landanna, Bretlands, Frakklands
og Sviss til að kanna þessi mál, og
komumst svo að þeirri niðurstöðu
að þetta yrði of dýrt,“ segir Kjart-
an P. Kjartansson, framkvæmda-
stjóri Fræðslu- og skipulagsdeild-
ar SÍS. „Okkur vantaði þetta afl
sem peningar eru.
En svona athuganir spyrjast
náttúrlega út og fljótlega upp úr
þessu varð til þessi hugmynd um
traust og öflugt fyrirtæki sem
hefði getu til að ráðast í þessa
hluti," segir Kjartan.
Sambandið segist ætla að vinna
að gerð auglýsinga- og kennslu-
efnis fyrir námskeið og ýmisskon-
ar þjálfun innan samvinnuhreyf-
ingarinnar. En aðild SÍS að ísfilm
hf. er einnig sprottin af háleitari
markmiðum. „Það er eitt af höf-
uðmarkmiðum okkar að gera
þetta fyrirtæki að menningar-
auka, að efla og treysta íslenska
menningu. Við viljum leggja fram
okkar skerf til þess að mynd-
bandavæðingin verði þjóðinni til
framdráttar og viljum að þessu
verði stjórnað sem menningar-
tæki. Reykjavíkurborg fékk áhuga
á þessu á svipaðan hátt og við,
hún vildi kynnast þessari þróun til
að halda skilum á henni og til að
efla menningu og tækni í land-
inu,“ segir Kjartan,
Aðild Sambandsins mætti nokk-
urri andstöðu í stjórn þess og aðild
Reykjavíkurborgar að nýja fjöl-
miðlafyrirtækinu hefur mætt tor-
tryggni og harðri gagnrýni í borg-
arstjórn. Davíð Oddsson borgar-
stjóri lagði málið fram til kynning-
ar í borgarráði á þriðjudaginn í
síðustu viku og þá sem trúnaðar-
mál. Aftur var fjallað um málið í
borgarráði á föstudaginn var,
sama dag og skrifað var undir
samninginn. Á þeim fundi var
felld tillaga Sigurjóns Pétursson-
ar, fulltrúa Alþýðubandalagsins,
um að fresta undirskrift þar til
borgarstjórn hefði fjallað um mál-
ið, en aðildin samþykkt með fyrir-
vara um samþykki borgarstjórn-
ar. Sigurjón og Sólrún Gísladóttir,
fulltrúi Kvennaframboðsins, létu
bóka andstöðu sína við málið og
Sigurður E. Guðmundsson, full-
trúi Alþýðuflokksins, lýsti í sinni
bókun undrun á þeim tvískinn-
ungi sem kæmi fram í þátttöku
borgarinnar í ísfilm í ljósi afstöðu
sjálfstæðismanna til þátttöku hins
opinbera í atvinnurekstri al-
mennt.
„Við erum á móti því að borgin
gerist aðili að þessu fyrirtæki og sé
þannig að styrkja eitt fyrirtæki á
kostnað annarra á þessu sviði. í
þessum vitundariðnaði eru fjöl-
mörg önnur vaxandi fyrirtæki og
engin ástæða til að styrkja ísfilm
öðrum fremur, sérstaklega þegar
þess er gætt að mjög fjársterkir að-
ilar standa að Isfilrn," segir Sólrún
Gísladóttir við Helgarpóstinn.
„Það er ljóst hvað þarna er á ferð-
inni. Hægri pressan í landinu er að
styrkja samkeppnisaðstöðu sína
með það í huga að ná undir sig
kapalsjónvarpi í Reykjavík og við
óttumst það að einhliða málflutn-
ingur peningaaflanna verði ráð-
andi í landinu," segir Sólrún.
Davíð Oddsson sagði í sjónvarp-
inu á laugardaginn að hann teldi
mikilvægt fyrir Reykjavíkurborg
að hafa hönd i bagga með þeirri
þróun sem fyrirtækið ætlar að
beita sér fyrir, „alls ekki sem ráð-
andi afl, heldur sem aðili sem fylg-
ist með og hefur áhrif á þróun-
ina.“ Markús Örn Antonsson, for-
maður borgarráðs, segir í samtali
við Helgarpóstinn að borgin sé
fyrst og fremst að tryggja það að
þessi starfsemi komist af stað með
myndarlegum hætti, hún sé ekki
að binda sig við langtimaaðild að
fyrirtækinu. „Það er tími til kom-
inn að öflugt fyrirtæki annist
þessa þróun," segir Markús Örn.
Það eru ekki aðeins vinstri
menn sem hafa látið í ljós áhyggj-
ur vegna hugsanlegra yfirburða
gróinna íhaldsafla í framtíðinni á
sviði frjálsrar sjónvarps- og út-
varpsmiðlunar. „Ef stefnt er að
rekstri sjónvarpsstöðvar, þá er
varhugavert að svona öflug fjöl-
miðlafyrirtæki séu þar í meiri-
hluta. Þá er hætta á fjölmiðlaein-
okun," segir Ólafur Hauksson,
einn af eigendum SAM-útgáfufyr-
irtækisins og kunnur baráttumað-
ur fyrir frjálsu útvarpi.
„Mér finnst þetta ósköp sér-
kennileg röksemdafærsla," segir
Indriði G. Þorsteinsson, „að hægri
öflin ætli nú að fara að einoka fjöl-
miðlunina í landinu, þótt sex aðil-
ar ákveði í sameiningu að kynna
sér þróunina í myndbandamál-
um. Ef þessi öfl hafa hingað til ein-
okað dagblaðaútgáfu og allt
þannig orðið ólýðræðislegt á þeim
vettvangi, þá skil ég ekki hverju
það breytir ef þau bæta við þessu
fyrirtæki líka.“
Þeir sem óttast það að ísfilm yf-
irtaki hinn frjálsa útvarps- og sjón-
varpsmarkað jafnskjótt og út-
varpslöggjöfin verður rýmkuð
hafa verið að hugsa sitt alla síð-
ustu viku. Helgarpósturinn hefur
haft spurnir af því síðustu daga að
aðilar innan ÁSÍ og BSRB hafi
rætt um stofnun félagsskapar sem
hefði samskonar „þróun" að
markmiði og ísfilm. HP hefur líka
spurnir af þreifingum um hugsan-
legan mótleik ýmissa smærri fjöl-
miðla- og auglýsingafyrirtækja
gegn sókn hægri pressunnar. Það
er útlit fyrir spennandi kapp-
hlaup, þótt enn sé ekki búið að
hleypa inn á völlinn.
Pepsi Áskorun!
52%
völdu Pepsi
af þeim sem tóku afstödu
0«íí 4719
Coke 4429
Jafn gott 165
Alls 9313
Láttu bragðið ráöa
24 HELGARPÓSTURINN